The Concept of Obedience in the Texts of Karakhanids Period

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 3, 237 - 250, 30.09.2018

Hüsnü Çağdaş Arslan

Öz

Karakhanids period, where Islam was accepted as an official religion for the first time in a Middle Asia Turkish state, is a new milestone in every respect. After Islam was accepted, with the changing of the environment of belief, the culture and language improved in different ways like we saw in Turks, determining the words formed the conceptual field of obedience on the vocabulary of Karakhanid Turkish texts named Yusuf Has Hacib’s Kutadgu Bilig, Edip Ahmed Yukneki’s Atebetu’l-Hakayık and First Turkish Kor’an Translation (The copy of Rylands) written in 11th century and later, it has been our principal aim to determine the presence of this conceptual and to reveal the place of obedience in the mentality of this period. The formations were given initially about “concept”, not identified completely yet, and the lexical field (conceptual field) theory situated in the theoretical base of our work. Later, the concept of obedience was explained briefly. Finally, all words determined in the texts and formed the conceptual field of obedience were categorized as tables including different meaning categories and gained some kind of conclusions regarding all information.

Anahtar Kelimeler

Karakhanid Turkish, the concept of obedience, lexical field theory, Islam

Karahanlılar Dönemi’nin Metinlerinde İtaat Kavramı

Öz

İslâm’ın ilk kez bir Orta Asya Türk devletinde, devlet dini olarak benimsendiği Karahanlılar Dönemi, her bakımdan yeni bir dönüm noktasıdır. İslâmiyetin kabulünden sonra inanç çevresinin değişmesiyle birlikte kültürün ve dilin de farklı bir yönde geliştiğini gördüğümüz Türklerde, 11. yüzyıl ve sonrasında yazılan Yusuf Hâs Hâcib’in Kutadgu Bilig, Edip Ahmed Yüknekî’nin Atebetü’l-Hakayık ve Türkçe İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası) adlı Karahanlı (Hakaniye) Türkçesi Dönemi metinlerinin söz varlığında, itaat kavram alanını oluşturan sözcükleri tespit ederek, bu kavram alanının varlığının belirlenmesi ve bu dönemdeki düşünce dünyasında itaatin yerinin ortaya çıkarılması temel amacımız olmuştur. Öncelikle kesin bir tanımı henüz yapılamayan “kavram” ve çalışmamızın teorik temelinde yer alan “sözlüksel alan (kavram alanı) teorisi” hakkında bilgiler verilmiştir. Daha sonra ise itaat kavramı kısaca açıklanmıştır. Son olarak metinlerde tespit edilen ve itaat kavram alanını oluşturan bütün sözcükler farklı anlam kategorilerinin bulunduğu tablolar hâlinde sınıflandırılmış ve tüm bu verilere dayanarak çeşitli sonuçlara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karahanlı Türkçesi, itaat kavramı, sözlüksel alan teorisi, İslâmiyet

Kaynakça

• Aksan, D. (2015). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. 1.,2.,3. Ciltler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Arat, R. R. (1947). Kutadgu Bilig I, Metin. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları (KB).
• ——— (1951, 1992 2. bs.). Edib Ahmed b. Mahmud Yükneki Atebetü’l-Hakayık. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları (AH).
• ——— (1959). Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig II, Çeviri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ——— (1979). Kutadgu Bilig III, İndeks. K. Eraslan, O. F. Sertkaya, N. Yüce (Haz.). İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.