“tüş” Sözcüğünün Çok Anlamlı ve Eş Adlı Olarak Kullanımı

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 2, 319 - 336, 30.06.2019

Emine Güler

Öz

Bir sözcüğün birbiriyle bağlantılı birden çok anlamının olması çok anlamlılık (polysemy); sesbilimsel olarak iki ayrı sözcüğün
birbirinden bağlantısız anlamları olması ise eş adlılık (homonymy) olarak adlandırılır. Alanyazında birlikte tartışılan bu iki kavramın sınırlarını çizmek kimi zaman zordur. Çok anlamlı bir sözcüğün anlamları, nedensiz tarihsel bir rastlantıdan çok benzer
anlamların genişlemesi süreciyle ortaya çıkmıştır. Çok anlamlılık gösteren bir sözcüğün anlamlarından her birinin kökenine
gidilebilir ve bu çok anlamlılık/eş adlılık ayrımı için yeterli bir koşul olarak görülür. Tarihsel olarak farklı sözlüksel birimlerden
türeyen sözcükler ise eş adlıdır. Çok anlamlılık ile eş adlılığın ayrımındaki ölçüt anlamların birbirleriyle bağlantılı olup olmadığıdır. Anadili konuşucuları arasında sözcüklerin anlamlarının ilişkili olup olmadığına dair tam bir uzlaşma yoktur.“tüş” sözcüğü de bunlardan biridir. Orhun Yazıtları’ndan itibaren Türkçede işlek olan sözcük, isim ve fiil olarak her bir kullanımda çok
farklı anlamlara gelmektedir. Bu özelliğiyle homonim (eş sesli) sözcüklere örnektir. Ancak isim ve fiil görevinde kullanımında
kendi içinde de bağlantılı anlamlara sahiptir. Bu nedenle de sözcük bir yönüyle çok anlamlı (polysemy) sözcüklerdendir. Bu çalışmanın amacı, Eski Türkçeden itibaren kullanılan “tüş” sözcüğündeki anlam çeşitliliğini ortaya koymaktır. Çalışmada sözcüğün art zamanlı ve eş zamanlı kullanımı örneklenerek tarihî süreçte geçirdiği anlam değiş

Anahtar Kelimeler

“tüş”, eş adlılık, çok anlamlılık, anlam değişmesi.

The Usage of the Word “tüş” as a Homonymy and Polysemy

Öz

Polysemy is a situation in which words have more than one meaning related to each other, whereas homonymy is a situation in
which two words have different meanings in terms of phonetics. In the literature survey about the regarding field of study, it is
observable that it is sometimes a hard work to put some borders between these two concepts which have been discussed years.
The meanings of a polysemic word emerged as a result of the process during which similar meanings have expanded, but not
during which they undeliberately happened to come out in the historical context. By using the meanings of a word that works
as a “polysemy”, it is possible to explore the origins of each word and this output can be seen enough criterion to differentiate
polysemy and homonymy. The words that derived from different lexical sources in the course of history are homonymy. In
many cases, there is no consensus about whether the meanings of words are related or not among native speakers. The
word,”tüş” which is prevalent and well used in Turkish language from Orkhun Scripts onwards have been employed as a verb
or a noun. In each form of usage, it denotes different meanings. With such a characteristic, it turns an exemplar of homonymic
words (homophonic). On the other hand, the word possesses related meanings both in themselves and in uses of verb and noun
forms because of its polysemic features. The aim of the study is to put forward the variety of meanings in the word,”tüş”

Anahtar Kelimeler

“tüş”, homonymy, polysemy, meaning change

Kaynakça

• Akkuş, M. (1995). Kitâb-ı Gunya. Ankara: TDK Yayınları.
• Arat, R. R. (1959). Kutadgu Bilig Tercüme. Ankara: TTK Basımevi.
• Atalay, B. (1986). Divânü Lügâti’t-türk Dizini. Ankara: TTK Yayınları.
• Barutçu Özönder, S. (2011). Ali Şir Nevayi- Muhakemetü’l Lügateyn. Ankara: TDK Yayınları. Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: TDK Yayınları.
• Canpolat, M. (1995). Ömer Bin Mezîd- Mecmûatü’n-Nezâir. Ankara: TDK Yayınları.
• Cin, A. (2012). Mesud bin Ahmet- Süheyl ü Nev-bahar. İnceleme, Metin, Dizin. Konya: Eğitim Yayınevi. Clark, E. V. & Clark, H. H. (1979). When Nouns Surface as Verbs. Language 55 (4), 767-811.
• Clauson, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre- Thirteenth Century Turkish. Oxford.
• Çetin, E. (2012). Altun Yaruk Yedinci Kitap. Adana: Karahan Kitabevi.
• Dilçin, C. (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları