İRAN AZERBAYCANI ÂŞIK DESTANCILIK GELENEĞİ ‎BAĞLAMINDA ŞİKÂRİ DESTANIN İRAN TÜRKLERİ İÇİN ÖNEMİ

Year 2019, Issue: 2, 1 - 12, 31.12.2019

Nabi Kobotarian , Roghaiyeh Azizpour

Abstract

Azerbaycan sözlü
geleneğin en önemli kolunu oluşturan âşık destanları, mitolojik öğeler,
mitolojik anlatım, masal ve sözlü anlatım geleneğinin tüm özelliklerini taşıyan
zengin bir kültür ürünüdür. İran Azerbaycan’ı yöresinde aşıklar arasında destan
söyleme geleneğinin önemli bir yeri vardır. Bölgede büyük Türk nüfusunun
varlığı, âşıklık geleneğinin köklü bir kültür ögesi olmasına neden olmuştur. İran sahası Türk kültürünün zengin bir
hazinesine sahip olan bölgedir. Bunun bir örneği olarak Türk dünyası âşıklık
geleneğinde anlatılan nazımla nesrin iç içe en uzun destanın Şikâri Destanı’nın
bu bölgeden derlendiği ve bilim dünyasına sunulmasıdır.

Destanlar milli
unsurların yanı sıra tarihi kültürel kodları taşıyan önemli ürünlerdir. Çalışmamızda
Azerbaycan ve İran âşık destancılık geleneğinde önemli yeri bulunan Türk
dünyasının en uzun manzum ve mensur destanı olan Şikâri Destanı’nından yola
çıkarak İran Türkleri âşıklık geleneğindeki yeri hakkında bilgi vereceğiz. Bu
destan uzun olduğundan dolayı sayılı destancı aşık tarafından bilinmektedir. Destanın
en kapsamlı şekli 1968-1970 yılları arasında Tebriz’de âşık Yedullah tarafından
anlatılmıştır. Destanın kasetleri 1990 yılından beri tarafımızca toplanıp
kaybolmaktan kurtarılmıştır. Daha sonra bu destan “Tebriz Âşıklık Geleneği ve
Âşık Edebiyatı” adlı yüksek lisans tezimizde yer almıştır. Destan 2013 yılında
Türk Dil Kurumunun “Türk Dünyası destanları tespiti ve Türkiye Türkçesine
çevrilmesi” projesi çerçevesinde değerlendirilmiştir. Kültürel yönündeki olan
öneminin yanı sıra bir dil malzemesi olarak da incelenmesi gereken önemli bir
varlığımızdır.  

Keywords

İran Türkleri, Âşık, Tebriz Ȃşıklık Geleneği, ŞİKARİ DESTANI

References

• Sözlü Kaynaklar:‎Âşık Yedullah Eyvazpur, (Şikâri Destanı’nı derlediğimiz âşık) yaş 81, ‎Tebriz/İlıhçı’da (03.15.1995), (11.02.1999), (11.05.2007) ve diğer ‎görüşmelerimizde kayda alınmıştır.‎
• Âşık Hesen İskenderi, yaş 76, Tebriz. (19.04.1997) ve (10.04.1997) ve diğer ‎görüşmelerimizde kayda alınmıştır.‎
• KOBOTARİAN, N. (2007), Âşık Yedullah ve Şikâri Destanı, “II ‎وارلیق آذربایجان عآشیق ‏ادبیاتی‎”, Varlık, Tahran. 146. sy. 41-49. s. Kültürel Türkçe-Farsça Süreli Yayın
• KOBOTARİAN, N. (2013a), Tebriz Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı, Adana: ‎Karahan.‎
• KOBOTARİAN, N. (2013b), İran Azerbaycanı Âşık Destanları I, Şikâri Destanı, ‎Ankara: TDK yayınları.‎
• KOBOTARİAN, N. (2015), Tebriz Âşıklık Geleneğinde Destan Söyleme,‎ Çukurova ‎Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayınlanmamış doktora tezi, Türk Dili ve ‎Edebiyatı Anabilim Dalı, Ocak 2015, 910 sayfa.‎