An Analysis of the Quality and Quantity of Estate Records in Burdur Shariyye Registers [1846-1855]

Year 2025, Issue: 24, 61 - 88

Biray Çakmak , Safa Mustafa Özkan

https://doi.org/10.20860/ijoses.1750356

Abstract

In Ottoman historical research, estate records in shariyye registers contain valuable information on a range of topics, including social, cultural, and economic matters. This provides access to helpful information regarding family, inheritance, wealth accumulation, and material cultural aspects. This study analyzed the quality and quantity of estate records belonging to 58 individuals who died while residents of Burdur district between 1846 and 1855. The identities of the estate owners, including their gender (female and male), religious affiliation (Muslim and non-Muslim), marital status (married and single), residential status (neighborhood and village), occupation (tradesman, farmer, and merchant), and wealth, were determined. The study, which also provides information on the administrative structure of Burdur, finds that a significant number of estate owners were residents of Burdur, predominantly Muslim, male, and engaged in trades, farming, and merchant activities. The net value of most estates was less than 10,000 kuruş. It also shows that a significant number of estates were divided among heirs. In contrast, estates with no heirs were seized in the name of the beytülmâl (state estate), and the kadi / nâib was influential in determining and distributing the estates.

Keywords

Burdur , estate , estate owner , heirs , wealth

Ethical Statement

I declare that this study is original; that I have acted by the principles and rules of scientific ethics at all stages of the study, including preparation, data collection, analysis, and presentation of information; that I have cited sources for all data and information not obtained within the scope of this study and included these sources in the bibliography; that I have not made any changes in the data used, and that I comply with ethical duties and responsibilities by accepting all the terms and conditions of the Committee on Publication Ethics (COPE). I hereby declare that if a situation contrary to my statement regarding the study is detected, I agree to all moral and legal consequences that may arise.

Supporting Institution

This study was produced from the master's thesis titled "Evaluation of Estate Records in the Burdur Şer'iyye Registry Book dated 1846-1854 (H.1262-1271)" prepared by Safa Mustafa Özkan under the supervision of Prof. Dr. Biray Çakmak at Uşak University Graduate Education Institute.

Thanks

This study was produced from the master's thesis titled "Evaluation of Estate Records in the Burdur Şer'iyye Registry Book dated 1846-1854 (H.1262-1271)" prepared by Safa Mustafa Özkan under the supervision of Prof. Dr. Biray Çakmak at Uşak University Graduate Education Institute.

Burdur Şer’iyye Sicillerindeki Tereke Kayıtlarının Nitelik ve Niceliği Hakkında Bir İnceleme [1846-1855]

Abstract

Osmanlı tarihi araştırmalarında şerʼiyye sicillerindeki tereke kayıtları sosyal, kültürel ve iktisadî konular başta olmak üzere birçok konuda önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Bu sayede aile, miras, servet birikimi ve maddî kültürel unsurlarla ilgili kıymetli bilgilere ulaşmak mümkün olmaktadır. Çalışmada 1846-1855 yılları arasını kapsayan dönemde Burdur kazasında sakinken vefat eden 58 kişiye ait tereke kaydının nitelik ve niceliği analiz edilmiştir. Tereke sahiplerinin kimlikleri, cinsiyetleri (kadın-erkek), dinî mensubiyetleri (Müslim-gayrimüslim), medenî (evli-bekar) ve yerleşim durumları (mahalle-köy), meslekleri (esnaf-çiftçi-ticaret erbabı) ile servet miktarları tespit edilmiştir. Burdur’un idarî yapısı hakkında bilgilerin de verildiği çalışmada tereke sahiplerinin önemli miktarda Burdur kasabasında sakinken vefat eden Müslüman, erkek, esnaf, çiftçi ve ticaret erbabı oldukları, terekelerin büyük kısmının net miktarının 10000 kuruştan az olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca önemli sayıdaki terekenin vârisler arasında taksim edildiği, vârisi olmayan terekelere beytülmâl adına el konulduğu, terekelerin tespit ve taksiminde kadının / nâibin etkili olduğu görülmüştür.

Keywords

Burdur , tereke , tereke sahibi , varisler , servet

Ethical Statement

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Supporting Institution

Bu çalışma Uşak Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü’nde Prof. Dr. Biray ÇAKMAK danışmanlığında Safa Mustafa Özkan tarafından hazırlanan “1846-1854 (H.1262-1271) Tarihli Burdur Şer’iyye Sicil Defterindeki Tereke Kayıtlarının Değerlendirilmesi” isimli yüksek lisans tezinden üretilmiştir.

Thanks

Bu çalışma Uşak Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü’nde Prof. Dr. Biray Çakmak danışmanlığında Safa Mustafa Özkan tarafından hazırlanan “1846-1854 (H.1262-1271) Tarihli Burdur Şer’iyye Sicil Defterindeki Tereke Kayıtlarının Değerlendirilmesi” isimli yüksek lisans tezinden üretilmiştir.

References

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Bab-ı Defteri Ceride Odası Defterleri (D..CRD.d…): 40699 (30 Z 1248 / 20 Mayıs 1833).
• İrade Dahiliye (İ. DH.): 648 / 45023 (10 M 1289 / 20 Mart 1872); 657 / 45714 (21 B 1289 / 24 Eylül 1872).
• İrade Meclis-i Vala (İ. MVL): 169 / 5029 (13 B 1266 / 25 Mayıs 1850); 176 / 5258 (12 N 1266 / 22 Temmuz 1850).
• Maliye Nezareti Defterleri Varidat Muhasebesi Defteri (ML. VRD.d.): 1155 (12 Z 1261 / 12 Aralık 1845).
• Sadaret Teşrifat Kalemi Evrakı (A. TŞF.): 8 / 39 (12 L 1266 / 21 Ağustos 1850).
• Burdur Şerʼiyye Sicili (BŞS): 211.
• Salnameler
• Salname-i Vilayet-i Konya: 1868-1869 / H.1285, Defa 1.
• Araştırma Eserleri
• Aktan, H. (2020). Miras. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 30, Ankara, 143-145.
• Aydın, M. A. (2003). Osmanlı Devleti’nde Mahkeme. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 27, Ankara, 341-344.
• Barkan, Ö. L. (1966). Edirne Askerî Kassamı’na Âit Tereke Defterleri (1545-1659). Belgeler III / 5-6, 1-479.
• Bilgin, A. - Bozkurt, F. (2010). Bir Malî Gelir Kaynağı Olarak Vârissiz Ölenlerin Terekeleri ve Beytülmâl Mukataaları. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20, 1-31.
• Bozkurt, F. (2011). Tereke Defterleri ve Osmanlı Maddi Kültüründe Değişim (1785-1875 İstanbul Örneği). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora tezi.
• Bozkurt, F. (2013). Osmanlı Dönemi Tereke Defterleri ve Tereke Çalışmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11 / 22, 193-229.
• Çetin, B. (1992). İstanbul Askeri Kassamı’na Ait Hicri: 112-1113 (M. 1700-1701) Tarihli Tereke Defteri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk İktisat Tarihi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Demir, T. (2005). Bir Tereke Yetmiş Denizlili. Tarih Araştırmaları Dergisi 24 / 38, 131-144.
• Erkal, M. (1992). Beytülmâl. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 6, İstanbul, 90-94.
• Fekete, L. (1965). XVI. Yüzyılda Taşralı Bir Türk Efendisinin Evi. Çev. Sadrettin Karatay, Belleten 29 / 116, 615-638.
• Gölen, Z. (2015). XIX. Yüzyıl Osmanlı Coğrafya ve Tarih Kitaplarında Burdur. 1. Teke Yöresi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 04-06 Mart 2015. II. Ed. Doç. Dr. Şevkiye Kazan Nas, Burdur: Asude Ofset Matbaa Hizmetleri, 1213-1223.
• Gölen, Z. (2021). Burdur Kent Tarihi. Sosyal ve İnsani Bilimler Teori, Güncel Araştırmalar ve Yeni Eğilimler / 2021. Ed. Doç. Dr. Hacer Arslan Kalay, Cetinje - Montenegro, 178-211.
• Gölen, Z. (2024). Burdurlu Çilzade Mustafa Ağa (1801-1857). Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi 11 / 31, 751-773.
• Gündüz Oğul, M. (2024). Tereke Kayıtlarına Göre Guremâ Usulü ve Servet-Borç İlişkisi: Bursa Örneği (1703-1710). Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi (OMAD), 11 / 29, 205-223.
• Halaçoğlu, Y. (1994). Dellâl. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 9, İstanbul, 145-146.
• İnalcık, H. (1947). Bursa Şer’iye Sicillerinde Fatih Sultan Mehmed’in Fermanları. Belleten 11 / 44, 693-708.
• İnalcık, H. (1953). 15. Asır Türkiye İktisadî ve İçtimaî Tarihi Kaynakları. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası 15 / 1-4, 51-75.
• Kaya, D. S. (2020). 1834 Tarihli Burdur Kazası Nüfus Defterine Göre Burdur Şehrinin Nüfusu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 13 / 71, 231-244.
• Ortaylı, İ. (2001). Osmanlı Devleti’nde Kadı. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 24, İstanbul, 69-73.
• Özata, M. (2009). İlkçağlardan Kurtuluş Savaşı’na Burdur Tarihi. İstanbul: Umay Yayınları.
• Özcan, T. (2020). Muhallefât. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 30, Ankara, 405-406.
• Taş, H. (2008). Osmanlı Kadı Mahkemesindeki “Şühûdü’l-Hâl” Nasıl Değerlendirilebilir?. Bilig 44, 25-44.
• Tızlak, F. (2008). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Burdur ve Kazalarında Toplum ve Devlet Düzeni. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 17, 41-75.
• Uğur, Y. (2010). Şerʼiyye Sicilleri. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 39, İstanbul, 8-11.
• Yıldız, K. (Edt.) (2023). Terekler Neyi Derler? Miras Kayıtlarının İzinde Osmanlı Araştırmaları. İstanbul: Ketebe Yayınları.