yarsko, yärskö, yarasa ve yar(ıg) kanat. Yarasanın adlarına daha bir bakış
Year 2025,
Volume: 7 Issue: 1, 145 - 176, 30.06.2025
Hans Nugteren
Abstract
Yakın zamanda keşfedilen Eski Uygurca Y’RSQW ‘yarasa’ kelimesi verilerimizdeki bir boşluğu doldurmaktadır. Bu kelime muhtemelen Türk dillerinde ‘yarasa’ için kayda geçmiş en eski addır. Diğer çağdaş ve tarihi Türk dillerindeki ‘yarasa’ terimlerine de yeni bir ışık tutmaktadır. Bu kelimelere bir kez daha bakmakta fayda var gibi görünüyor. Bu makalede, daha önce ortaya atılan ve bir kısmı sözcüğün kökünün Türkçe olduğunu, bir kısmı ise yabancı bir dilden ödünçlendiğini savunan etimoloji önerilerinden bazıları tartışılacaktır.
References
- Adams, Douglas Q. 2013 A Dictionary of Tocharian B.: Revised and Greatly Enlarged. Amsterdam–New York.
- Afanas’ev, Pjotr Savvič & Voronkin, Mixail Spiridonovič & Alekseev Mixail Pavlovič. 1976. Dialektologičeskij slovar’ jakutskogo jazyka. Moscow.
- Aksu, Ahmet. 2019. Doğu Türkçesi Kur’an Tefsirindeki Yarıg Kanat “Yarasa” Tamlaması Hakkında. In: Fikret Turan & Özcan Tabaklar, Doğumunun 120. Yılında Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu Hâtıra Kitabı. Istanbul. 137–150.
- Aqtay, Gulayhan & Jankowski, Henryk. 2015. A Crimean Karaim–English Dictionary. Poznań.
- Axundov, Ağamusa Ağası oğlu & Kazımov, Qəzənfər Şirin oğlu & Behbudov, Sefi Maxış oğlu (eds.) 2007. Azǝrbaycan dilinin dialektoloji lüğǝti. Baku.
- Bailey, Harold W. 1979. Dictionary of Khotan Saka. Cambridge.
- Bammatov, Zajnal Zijautdinovič (ed.). 1969. Kumyksko-russkij slovar’. Moscow.
- Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič et al. (eds.). 1958. Karakalpaksko-russkij slovar’. Moscow.
- Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič et al. (eds.) 1968. Turkmensko-russkij slovar’. Moscow.
- Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič & Inkižekova-Grekul, Anastasija Ivanovna. 1953. Xakassko-russkij slovar’. Moscow.
- Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič & Kalmykova, Sofija Abdul-Xamidovna. 1963. Nogajsko-russkij slovar’. Moscow.
- Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič & Toščakova, Tajsija Makarovna. 1947. Ojrotsko-russkij slovar’. Moscow.
- Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič & Zajončkovskij, Ananij & Šapšal, Seraja Markovič (eds.). 1974. Karaimsko-russko-pol’skij slovar’. Moscow.
- Bigulaev, Boris Borisovič et al. 2011. Osetinsko-russkij slovar’. S očerkom grammatiki osetinskogo jazyka Abaeva V. I. Vladikavkaz.
- Boeschoten, Hendrik with the editorial assistance of John O’Kane. 2022. A Dictionary of Early Middle Turkic. Leiden/Boston.
- Bökh et al. 1983. Düngsiyang kelen-ü üges / Dōngxiāngyǔ cíhuì. Hohhot.
- Bolčuluu et al. 1984 [1985]. Jegün Yuγur kelen-ü üges / Dōngbù Yùgùyǔ cíhuì. Hohhot.
- Borgojakov, Mixail Ivanovič. 1971. Slovnik G. F. Millera po tjurkskim jazykam Sibiri. Tjurkskaja leksikologija i leksikografija. Moscow.
- Budagov, Lazar’ Zaxarovič. 1871. Sravnitel’nyj slovar turecko-tatarskix narečij so vključeniem upotrebitel’nejšix slov arabskix i persidskix is perevodom na russkij jazyk. Vol. II. St Petersburg.
- Butanaev, Viktor Jakovlevič. 1999. Xakassko-russkij istoriko-ėtnografičeskij slovar’. Abakan.
- Čeremisov, Konstantin Mixajlovič. 1973. Burjatsko-russkij slovar’. Moskva.
- Cincius, Vera Ivanovna (ed.) 1975–1977. Sravnitel’nyj slovar’ tunguso-man’čžurskix jazykov. Materialy k etimologičeskomu slovarju. Leningrad.
- Clauson, Sir Gerard. 1972. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford.
- Damdinov, Dašnima Galdanovič & Sundueva, Ekaterina Vladimirovna. 2015 Xamnigansko-russkij slovar’. Irkutsk.
- Dankoff, Robert & Kelly, James. 1982–1985. Compendium of the Turkic dialects (Dīwān lughāt al-Turk) by Mahmūd al-Kāshgharī. 3 Vols. Duxbury, Massachusetts.
- Doerfer, Gerhard. 1963-1975. Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen I-IV. Wiesbaden.
- Doerfer, Gerhard & Tezcan, Semih. 1980. Wörterbuch des Chaladsch (Dialekt von Charrab). Budapest.
- DS = Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-XII. 1963–1982. Ankara.
- Eker, Süer 2006. Özbekistan’da Oğuzca Bir Diyalekt: Güney Harezm-Oğuzcası. Türkiyat Araştırmaları 5. 113–128.
- Enkhbat. 1984. Daγur kelen-ü üges / Dáwò’ĕryŭ cíhuì. Hohhot.
- Erdal, Marcel. 1991. Old Turkic Word Formation: A Functional Approach to the Lexicon I-II. Wiesbaden.
- Eyuboğlu, İsmet Zeki. 1991 (2nd enlarged ed.). Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü. İstanbul.
- Frembgen, Jürgen Wasim. 2006. Embodying Evil and Bad Luck – Stray Notes on the Folklore of Bats in Southwest Asia. Asian Folklore Studies 65, No. 2. 241–247.
- Gandjeï, Tourkhan. 1977. [Review of] Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen (TMEN) IV by Gerhard Doerfer. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London 40: 3. 627–630.
- Garkavec, Aleksandr Nikolaevič & Useinov, Sejran Memetovič. 2002. Krymskotatarsko-russko-ukrainskij slovar’. Tom I. Bukvy A–L. (3rd revised and expanded ed.). Simferopol’.
- Gülensoy, Tuncer. 2011. Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara.
- Hangin, Gombojab. 1986. A Modern Mongolian-English Dictionary. Bloomington.
- Hauenschild, Ingeborg. 1998. Krimtatarische Tierbezeichnungen. Orientalia Suecana XLVII. 29–54.
- —, 2003. Die Tierbezeichnungen bei Mahmud al-Kaschgari. Wiesbaden.
- —, 2008. Lexikon Jakutischer Tierbezeichnungen. Wiesbaden.
- Helimski, Eugen (= Xelimskij Evgenij Arnol’dovič). 1986. Etymologica 1–48 (Materialy po ėtimologii matorsko-karagasskogo jazyka). Nyelvtudományi közlemények 88. 119–143.
- Helimski, Eugene. 1995. Samoyedic Loans in Turkic. In: Barbara Kellner-Heinkele & Marek Stachowski, Laut- und Wortgeschichte der Türksprachen. Beiträge des internationalen Symposiums. Berlin, 7. bis 10. Juli 1992. 75–95.
- Helimski, Eugen unter Mitarbeit von Beáta Nagy. 1997. Die matorische Sprache. Wörterverzeichnis, Grundzüge der Grammatik, Sprachgeschichte. Szeged.
- Judaxin, Konstantin Kuz’mič. 1965. Kirgizsko-russkij slovar’. Moscow.
- Kabakova, Galina. 2023. La chauve-souris. In: Julien D’huy & Frédérique Duquesnoy & Patrice Lajoye (eds.), Le Gai Sçavoir: Mélanges en hommage à Jean-Loïc Le Quellec. Oxford. 363–370.
- Károly, László. 2015. Tatar. In: Peter O. Müller, Ingeborg Ohnheiser, Susan Olsen & Franz Rainer (eds.) Word-Formation: An International Handbook of the Languages of Europe. Vol. 5. 3398–3413.
- Khasbaatar et al. 1985 [1986]. Mongγor kelen-ü üges / Tǔzúyǔ cíhuì. Hohhot.
- Laut, Jens Peter & Semet, Ablet. 2021. Neues zum 18. Kapitel des altuigurischen Maitreyasamiti-Sūtra (Maitrisimit nom bitig). In: Hannes A. Fellner, Melanie Malzahn and Michaël Peyrot (eds.) Lyuke wmer ra. Indo-european Studies in Honor of Georges-Jean Pinault. Ann Arbor/New York. 308‒318 (plates V‒XII).
- Le Coq, Albert von. 2011. Sprichwörter und Lieder aus der Gegend von Turfan. Mit einer dort aufgenommenen Wörterliste. Leipzig/Berlin.
- Lei Xuanchun. 1992. Xībù Yùgù - Hàn cídiăn. Chengdu.
- Lessing, Ferdinand (ed.). 1960. Mongolian-English dictionary. Berkeley and Los Angeles.
- (ĖSTJA IV =) Levickaja, Lija Sergeevna (ed.). 1989. Ėtimologičeskij slovar’ tjurkskix jazykov IV. Moscow.
- Levičkin, Aleksandr Nikolaevič & Myznikov, Sergej Alekseevič. 2010. Novgorodskij oblastnoj slovar’. St.-Petersburg.
- Lin Lianyun. 1992. Sàlā-Hàn Hàn-Sàlā cíhuì. Chengdu.
- Lina, Peter H. C. 2016. Common Names of European Bats. EUROBATS Publication Series 7.
- Malyševa, Ninel’ Vasil’evna. 2024. Proisxoždenie leksiki živoj prirody: onomasiologija i ėtimologija (jakutskij jazyk i ego dialekty). (Dissertation) Moscow.
- Mayrhofer, Manfred. 1992. Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen. Bd. 1. Heidelberg.
- Mostaert, Antoine. 1968. Dictionnaire ordos. New York–London. [reprint of original 1941 Peking edition]
- Mudrak, Oleg Alekseevič. 2023. Sloj zaimstvovanij v karačaevo-balkarskoj kul’turnoj leksike. Oriental Studies (Previous Name: Bulletin of the Kalmyk Institute for Humanities of the Russian Academy of Sciences) 16: 6. 1692–1731.
- Mukambaev, Jeembay. 2009. Kırgız tilinin dialektologiyalık sözdügü. Biškek.
- Myrzabekova, K. et al. (eds.). 1992. Kasachisch-Deutsches Wörterbuch. Almaty.
- Németh, Michał. 2021. The Western Karaim Torah - A Critical Edition of a Manuscript from 1720. Leiden–Boston.
- Nişanyan, Sevan. 2021. Nişanyan Sözlük. Çağdaş Türkçenin Etimolojisi. [3rd edition of Sözlerin soyağacı. Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü.] Istanbul.
- Nugteren, Hans. 2011. Mongolic phonology and the Qinghai-Gansu languages. Utrecht.
- Nugteren, Hans, & Roos, Marti 1996. Common Vocabulary of the Western and Eastern Yugur Languages. The Turkic and Mongolic Loanwords. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae 49:1. 25–91.
- Pavet de Courteille, Abel. 1870. Dictionnaire Turk-Oriental. Destiné principalement à faciliter la lecture des ouvrages de Bâber, d'Aboul-Gâzi et de Mir-Ali-Chir-Nevâï. Paris.
- Pekarskij [Piekarski], Ėduard Karlovič. 1907–1930 (reprint 1958–1959). Slovar’ jakutskogo jazyka I-III. St. Petersburg.
- Pelliot, Paul. 1931. Les Formes turques et mongoles dans la nomenclature zoologique du “Nuzhatu-’l-ḳulūb”. Bulletin of the School of Oriental Studies 6, No. 3. 555–580.
- Pinault, Georges-Jean. 2014. The ‘one-night-and-day observance’ of lay-followers in Tocharian Buddhism. Tocharian and Indo-European Studies 15. 187–215.
- Poppe, Nikolaj N. (= Nicholas) 1925. Mongol’skie nazvanija životnyx v trude Xamdallaxa Kazvini. Zapiski Kollegii Vostokovedov I. 195–208.
- —, 1938. Mongol’skij slovar’ Mukaddimat al-Adab. Moscow/Leningrad.
- —, 1978 [Review of] Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen (TMEN) IV by Gerhard Doerfer. Central Asiatic Journal 22, 1/2 (1978). 140–141.
- Radloff, Wilhelm. 1893–1911. Versuch eines Wörterbuch der Türk-Dialecte I-IV. St.-Petersburg.
- Ramstedt, Gustaf John. 1935 [Reprinted 1976]. Kalmückisches Wörterbuch. Helsinki.
- Räsänen, Martti. 1969. Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki.
- Rassadin, Valentin Ivanovič. 2012. Jazyk Sojotov Burjatii. Elista.
- —, 2014. Tofalarskij jazyk i ego mesto v sisteme tjurkskix jazykov. Elista.
- —, 2016. Tofalarsko-russkij slovar’. Moscow.
- Rjumina-Syrkaševa, Ljudmila Timofeevna & Kučigaševa, Nadežda Aleksandrovna. 1995. Teleut-orus sözlik. Teleutsko-russkij slovar’. Kemerovo.
- Sadykova, Zida Rašidova 1994. Zoonimičeskaja leksika tatarskogo jazyka. Kazan’.
- Sattarova, Zera Mambetovna & Kurtseitova, Feride Rašid kızı. 2021. Meždialektnaja sinonimija v krymskotatarskom jazyke (na osnove zoonimov). Krymskotatarskaja filologija: Problemy izučenija i prepodavanija 1 (5). 76-83.
- Sayed Mahmod, Sayed Farid 2012 Afganistan Özbek Türkçesinde Birleşik İsimler (Yüksek Lisans Tezi). Ankara.
- Ščerbak, Aleksandr Mixajlovič 1961. Nazvanija domašnix i dikix životnyx v tjurskix jazykax. In: Istoričeskoe razvitie leksiki tjurskix jazykov. Moscow. 82–172.
- Sečenčogt. 1999. Kāngjiāyǔ yánjiū. Shānghăi.
- Skvorcov, Mixail Ivanovič (ed.). 1982. Čuvašsko-russkij slovar’. Moscow.
- Stachowski, Marek. 1993. Geschichte des Jakutischen Vokalismus. Cracow.
- —, 1998. Dolganischer Wortschatz. Supplementband. Cracow.
- —, 1999. Uralistisch-Turkologische Überlegungen zur Fledermaus. Studia Etymologica Cracoviensia 4. 127–136.
- —, 2005. Turkologische Anmerkungen zum Altaischen Etymologischen Wörterbuch. Studia Etymologica Cracoviensia 10: 227–246.
- —, 2019. Kurzgefaßtes etymologisches Wörterbuch der türkischen Sprache. Cracow.
- Starostin, Sergej Anatol’evič & Dybo, Anna Vladimirovna & Mudrak, Oleg Alekseevič 2003. Etymological Dictionary of the Altaic Languages 1-3. Leiden.
- Steingass, Francis Joseph. 1892. Comprehensive Persian-English dictionary. Beirut.
- Sumačakova, Mar’jana Vladmimirovna & Šagdurova, Ol’ga Jur’evna & Nugteren, Hans 2013. Einige Insektennamen im Tschalkanischen (im Vergleich zu anderen südsibirischen Türksprachen). Handbuch des Tschalkantürkischen. Wiesbaden. 231–246.
- Tekin, Talât. 1994. Türk Dillerinde Önseste y- Türemesi. Türk Dilleri Araştırmaları 4: 51–66.
- —, 2013. Altaic Etymologies Based on “Sporadic Alternations”. In: Makaleler I. Altayistik. Ankara. 205–213 [originally published in 1985 in: Olon ulsyn mongolč erdemtniy IV ix xural I, Ulaanbaatar. 63–72. The original was unavailable to me].
- Tekin, Talât et al. (eds.) 1995. Türkmence-Türkçe Sözlük. Ankara.
- Tenišev, Ėdgem Raximovič. 1968. Tuvinsko-russkij slovar’. Moscow.
- —, (ed.) 1997. Sravnitel’no-istoričeskaja grammatika tjurkskix jazykov – Leksika. Moscow.
- Tenišev, Ėdgem Raximovič & Suyunčev, Xanafi Idrisovič (eds.) 1989. Karačaevo-balkarsko-russkij slovar’. Moscow.
- Tietze, Andreas [eds. Nurettin Demir & Emine Yılmaz] 2019. Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati. Vol 9 (Y–Z). Ankara.
- Tumaševa, Diljara Garifovna. 1992. Slovar’ dialektov Sibirskix Tatar. Kazan’.
- Turner, Ralph Lilley. 1966-1969. A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages. London.
- Uuda. 1983 [1985]. Barγu aman ayalγun-u üges / Bāěrhǔ tǔyǔ cíhuì. Hohhot.
- Uraksin, Zinnur Gazizovič. 1996. Baškirsko-russkij slovar’. Moscow.
- Uyƣurqə-Hənzuqə Luƣət / Wéi-Hàn cídiǎn. 1982. Ürümči.
- Ünal, Orçun. 2019. Klasik ve Orta Moğolca Söz Varlığında Türkçe Kökenli Kelimeler I (A–D). Journal of Old Turkic Studies 3/2. 502–615.
- —, 2023. Kayıp Bir Dilin İzinde. Tarihî Bir Türk Lehçesinin Avrasya Dillerindeki Örtük İzleri. Çanakkale.
- Vámbéry, Hermann. 1878. Etymologisches Wörterbuch der turko-tatarischen Sprachen. Leipzig.
- Vasil’jev, Valerian Mixajlovič & Savatkova, Anna Andreevna & Učaev, Zinovij Vasil’evič. 1991. Marijsko-russkij slovar’. Joškar-Ola.
- Vasmer (Fasmer), Max. 1986. Ėtimologičeskij slovar’ russkogo jazyka. V 4 tomax. Tom II (E–Muž). Moscow.
- Verbickij, Vasilij Ivanovič. 1884. Slovar’ altajskago i aladagskago narečij tjurkskago jazyka. Kazan. [Reissued Gorno-Altajsk 2005.]
- Xisamitdinova, Firdaus Gilmitdinova (ed.). 2008. Bašqort teleneŋ tön’yaq-könbayïš dialektï 1954 yïlğï dialektologik ėkspediciya otčetï / Severo-zapadnyj dialekt Baškirskogo jazyka. Naučnyj otčet dialektologičeskoj ėkspedicii 1954 goda. Ufa.
yarsko, yärskö, yarasa and yar(ıg) kanat: Turkic ‘bat’ revisited
Year 2025,
Volume: 7 Issue: 1, 145 - 176, 30.06.2025
Hans Nugteren
Abstract
The recently discovered Old Uyghur word Y’RSQW ‘bat’ fills a gap in our data. It is now probably the oldest word for ‘bat’ recorded in Turkic languages. It sheds some new light on terms for ‘bat’ in other modern and historical Turkic languages. It seems useful to have another look at these words. Previous etymological proposals will be discussed, of which some are based on Turkic roots, while others assume a foreign origin.
References
- Adams, Douglas Q. 2013 A Dictionary of Tocharian B.: Revised and Greatly Enlarged. Amsterdam–New York.
- Afanas’ev, Pjotr Savvič & Voronkin, Mixail Spiridonovič & Alekseev Mixail Pavlovič. 1976. Dialektologičeskij slovar’ jakutskogo jazyka. Moscow.
- Aksu, Ahmet. 2019. Doğu Türkçesi Kur’an Tefsirindeki Yarıg Kanat “Yarasa” Tamlaması Hakkında. In: Fikret Turan & Özcan Tabaklar, Doğumunun 120. Yılında Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu Hâtıra Kitabı. Istanbul. 137–150.
- Aqtay, Gulayhan & Jankowski, Henryk. 2015. A Crimean Karaim–English Dictionary. Poznań.
- Axundov, Ağamusa Ağası oğlu & Kazımov, Qəzənfər Şirin oğlu & Behbudov, Sefi Maxış oğlu (eds.) 2007. Azǝrbaycan dilinin dialektoloji lüğǝti. Baku.
- Bailey, Harold W. 1979. Dictionary of Khotan Saka. Cambridge.
- Bammatov, Zajnal Zijautdinovič (ed.). 1969. Kumyksko-russkij slovar’. Moscow.
- Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič et al. (eds.). 1958. Karakalpaksko-russkij slovar’. Moscow.
- Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič et al. (eds.) 1968. Turkmensko-russkij slovar’. Moscow.
- Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič & Inkižekova-Grekul, Anastasija Ivanovna. 1953. Xakassko-russkij slovar’. Moscow.
- Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič & Kalmykova, Sofija Abdul-Xamidovna. 1963. Nogajsko-russkij slovar’. Moscow.
- Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič & Toščakova, Tajsija Makarovna. 1947. Ojrotsko-russkij slovar’. Moscow.
- Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič & Zajončkovskij, Ananij & Šapšal, Seraja Markovič (eds.). 1974. Karaimsko-russko-pol’skij slovar’. Moscow.
- Bigulaev, Boris Borisovič et al. 2011. Osetinsko-russkij slovar’. S očerkom grammatiki osetinskogo jazyka Abaeva V. I. Vladikavkaz.
- Boeschoten, Hendrik with the editorial assistance of John O’Kane. 2022. A Dictionary of Early Middle Turkic. Leiden/Boston.
- Bökh et al. 1983. Düngsiyang kelen-ü üges / Dōngxiāngyǔ cíhuì. Hohhot.
- Bolčuluu et al. 1984 [1985]. Jegün Yuγur kelen-ü üges / Dōngbù Yùgùyǔ cíhuì. Hohhot.
- Borgojakov, Mixail Ivanovič. 1971. Slovnik G. F. Millera po tjurkskim jazykam Sibiri. Tjurkskaja leksikologija i leksikografija. Moscow.
- Budagov, Lazar’ Zaxarovič. 1871. Sravnitel’nyj slovar turecko-tatarskix narečij so vključeniem upotrebitel’nejšix slov arabskix i persidskix is perevodom na russkij jazyk. Vol. II. St Petersburg.
- Butanaev, Viktor Jakovlevič. 1999. Xakassko-russkij istoriko-ėtnografičeskij slovar’. Abakan.
- Čeremisov, Konstantin Mixajlovič. 1973. Burjatsko-russkij slovar’. Moskva.
- Cincius, Vera Ivanovna (ed.) 1975–1977. Sravnitel’nyj slovar’ tunguso-man’čžurskix jazykov. Materialy k etimologičeskomu slovarju. Leningrad.
- Clauson, Sir Gerard. 1972. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford.
- Damdinov, Dašnima Galdanovič & Sundueva, Ekaterina Vladimirovna. 2015 Xamnigansko-russkij slovar’. Irkutsk.
- Dankoff, Robert & Kelly, James. 1982–1985. Compendium of the Turkic dialects (Dīwān lughāt al-Turk) by Mahmūd al-Kāshgharī. 3 Vols. Duxbury, Massachusetts.
- Doerfer, Gerhard. 1963-1975. Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen I-IV. Wiesbaden.
- Doerfer, Gerhard & Tezcan, Semih. 1980. Wörterbuch des Chaladsch (Dialekt von Charrab). Budapest.
- DS = Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-XII. 1963–1982. Ankara.
- Eker, Süer 2006. Özbekistan’da Oğuzca Bir Diyalekt: Güney Harezm-Oğuzcası. Türkiyat Araştırmaları 5. 113–128.
- Enkhbat. 1984. Daγur kelen-ü üges / Dáwò’ĕryŭ cíhuì. Hohhot.
- Erdal, Marcel. 1991. Old Turkic Word Formation: A Functional Approach to the Lexicon I-II. Wiesbaden.
- Eyuboğlu, İsmet Zeki. 1991 (2nd enlarged ed.). Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü. İstanbul.
- Frembgen, Jürgen Wasim. 2006. Embodying Evil and Bad Luck – Stray Notes on the Folklore of Bats in Southwest Asia. Asian Folklore Studies 65, No. 2. 241–247.
- Gandjeï, Tourkhan. 1977. [Review of] Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen (TMEN) IV by Gerhard Doerfer. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London 40: 3. 627–630.
- Garkavec, Aleksandr Nikolaevič & Useinov, Sejran Memetovič. 2002. Krymskotatarsko-russko-ukrainskij slovar’. Tom I. Bukvy A–L. (3rd revised and expanded ed.). Simferopol’.
- Gülensoy, Tuncer. 2011. Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara.
- Hangin, Gombojab. 1986. A Modern Mongolian-English Dictionary. Bloomington.
- Hauenschild, Ingeborg. 1998. Krimtatarische Tierbezeichnungen. Orientalia Suecana XLVII. 29–54.
- —, 2003. Die Tierbezeichnungen bei Mahmud al-Kaschgari. Wiesbaden.
- —, 2008. Lexikon Jakutischer Tierbezeichnungen. Wiesbaden.
- Helimski, Eugen (= Xelimskij Evgenij Arnol’dovič). 1986. Etymologica 1–48 (Materialy po ėtimologii matorsko-karagasskogo jazyka). Nyelvtudományi közlemények 88. 119–143.
- Helimski, Eugene. 1995. Samoyedic Loans in Turkic. In: Barbara Kellner-Heinkele & Marek Stachowski, Laut- und Wortgeschichte der Türksprachen. Beiträge des internationalen Symposiums. Berlin, 7. bis 10. Juli 1992. 75–95.
- Helimski, Eugen unter Mitarbeit von Beáta Nagy. 1997. Die matorische Sprache. Wörterverzeichnis, Grundzüge der Grammatik, Sprachgeschichte. Szeged.
- Judaxin, Konstantin Kuz’mič. 1965. Kirgizsko-russkij slovar’. Moscow.
- Kabakova, Galina. 2023. La chauve-souris. In: Julien D’huy & Frédérique Duquesnoy & Patrice Lajoye (eds.), Le Gai Sçavoir: Mélanges en hommage à Jean-Loïc Le Quellec. Oxford. 363–370.
- Károly, László. 2015. Tatar. In: Peter O. Müller, Ingeborg Ohnheiser, Susan Olsen & Franz Rainer (eds.) Word-Formation: An International Handbook of the Languages of Europe. Vol. 5. 3398–3413.
- Khasbaatar et al. 1985 [1986]. Mongγor kelen-ü üges / Tǔzúyǔ cíhuì. Hohhot.
- Laut, Jens Peter & Semet, Ablet. 2021. Neues zum 18. Kapitel des altuigurischen Maitreyasamiti-Sūtra (Maitrisimit nom bitig). In: Hannes A. Fellner, Melanie Malzahn and Michaël Peyrot (eds.) Lyuke wmer ra. Indo-european Studies in Honor of Georges-Jean Pinault. Ann Arbor/New York. 308‒318 (plates V‒XII).
- Le Coq, Albert von. 2011. Sprichwörter und Lieder aus der Gegend von Turfan. Mit einer dort aufgenommenen Wörterliste. Leipzig/Berlin.
- Lei Xuanchun. 1992. Xībù Yùgù - Hàn cídiăn. Chengdu.
- Lessing, Ferdinand (ed.). 1960. Mongolian-English dictionary. Berkeley and Los Angeles.
- (ĖSTJA IV =) Levickaja, Lija Sergeevna (ed.). 1989. Ėtimologičeskij slovar’ tjurkskix jazykov IV. Moscow.
- Levičkin, Aleksandr Nikolaevič & Myznikov, Sergej Alekseevič. 2010. Novgorodskij oblastnoj slovar’. St.-Petersburg.
- Lin Lianyun. 1992. Sàlā-Hàn Hàn-Sàlā cíhuì. Chengdu.
- Lina, Peter H. C. 2016. Common Names of European Bats. EUROBATS Publication Series 7.
- Malyševa, Ninel’ Vasil’evna. 2024. Proisxoždenie leksiki živoj prirody: onomasiologija i ėtimologija (jakutskij jazyk i ego dialekty). (Dissertation) Moscow.
- Mayrhofer, Manfred. 1992. Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen. Bd. 1. Heidelberg.
- Mostaert, Antoine. 1968. Dictionnaire ordos. New York–London. [reprint of original 1941 Peking edition]
- Mudrak, Oleg Alekseevič. 2023. Sloj zaimstvovanij v karačaevo-balkarskoj kul’turnoj leksike. Oriental Studies (Previous Name: Bulletin of the Kalmyk Institute for Humanities of the Russian Academy of Sciences) 16: 6. 1692–1731.
- Mukambaev, Jeembay. 2009. Kırgız tilinin dialektologiyalık sözdügü. Biškek.
- Myrzabekova, K. et al. (eds.). 1992. Kasachisch-Deutsches Wörterbuch. Almaty.
- Németh, Michał. 2021. The Western Karaim Torah - A Critical Edition of a Manuscript from 1720. Leiden–Boston.
- Nişanyan, Sevan. 2021. Nişanyan Sözlük. Çağdaş Türkçenin Etimolojisi. [3rd edition of Sözlerin soyağacı. Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü.] Istanbul.
- Nugteren, Hans. 2011. Mongolic phonology and the Qinghai-Gansu languages. Utrecht.
- Nugteren, Hans, & Roos, Marti 1996. Common Vocabulary of the Western and Eastern Yugur Languages. The Turkic and Mongolic Loanwords. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae 49:1. 25–91.
- Pavet de Courteille, Abel. 1870. Dictionnaire Turk-Oriental. Destiné principalement à faciliter la lecture des ouvrages de Bâber, d'Aboul-Gâzi et de Mir-Ali-Chir-Nevâï. Paris.
- Pekarskij [Piekarski], Ėduard Karlovič. 1907–1930 (reprint 1958–1959). Slovar’ jakutskogo jazyka I-III. St. Petersburg.
- Pelliot, Paul. 1931. Les Formes turques et mongoles dans la nomenclature zoologique du “Nuzhatu-’l-ḳulūb”. Bulletin of the School of Oriental Studies 6, No. 3. 555–580.
- Pinault, Georges-Jean. 2014. The ‘one-night-and-day observance’ of lay-followers in Tocharian Buddhism. Tocharian and Indo-European Studies 15. 187–215.
- Poppe, Nikolaj N. (= Nicholas) 1925. Mongol’skie nazvanija životnyx v trude Xamdallaxa Kazvini. Zapiski Kollegii Vostokovedov I. 195–208.
- —, 1938. Mongol’skij slovar’ Mukaddimat al-Adab. Moscow/Leningrad.
- —, 1978 [Review of] Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen (TMEN) IV by Gerhard Doerfer. Central Asiatic Journal 22, 1/2 (1978). 140–141.
- Radloff, Wilhelm. 1893–1911. Versuch eines Wörterbuch der Türk-Dialecte I-IV. St.-Petersburg.
- Ramstedt, Gustaf John. 1935 [Reprinted 1976]. Kalmückisches Wörterbuch. Helsinki.
- Räsänen, Martti. 1969. Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki.
- Rassadin, Valentin Ivanovič. 2012. Jazyk Sojotov Burjatii. Elista.
- —, 2014. Tofalarskij jazyk i ego mesto v sisteme tjurkskix jazykov. Elista.
- —, 2016. Tofalarsko-russkij slovar’. Moscow.
- Rjumina-Syrkaševa, Ljudmila Timofeevna & Kučigaševa, Nadežda Aleksandrovna. 1995. Teleut-orus sözlik. Teleutsko-russkij slovar’. Kemerovo.
- Sadykova, Zida Rašidova 1994. Zoonimičeskaja leksika tatarskogo jazyka. Kazan’.
- Sattarova, Zera Mambetovna & Kurtseitova, Feride Rašid kızı. 2021. Meždialektnaja sinonimija v krymskotatarskom jazyke (na osnove zoonimov). Krymskotatarskaja filologija: Problemy izučenija i prepodavanija 1 (5). 76-83.
- Sayed Mahmod, Sayed Farid 2012 Afganistan Özbek Türkçesinde Birleşik İsimler (Yüksek Lisans Tezi). Ankara.
- Ščerbak, Aleksandr Mixajlovič 1961. Nazvanija domašnix i dikix životnyx v tjurskix jazykax. In: Istoričeskoe razvitie leksiki tjurskix jazykov. Moscow. 82–172.
- Sečenčogt. 1999. Kāngjiāyǔ yánjiū. Shānghăi.
- Skvorcov, Mixail Ivanovič (ed.). 1982. Čuvašsko-russkij slovar’. Moscow.
- Stachowski, Marek. 1993. Geschichte des Jakutischen Vokalismus. Cracow.
- —, 1998. Dolganischer Wortschatz. Supplementband. Cracow.
- —, 1999. Uralistisch-Turkologische Überlegungen zur Fledermaus. Studia Etymologica Cracoviensia 4. 127–136.
- —, 2005. Turkologische Anmerkungen zum Altaischen Etymologischen Wörterbuch. Studia Etymologica Cracoviensia 10: 227–246.
- —, 2019. Kurzgefaßtes etymologisches Wörterbuch der türkischen Sprache. Cracow.
- Starostin, Sergej Anatol’evič & Dybo, Anna Vladimirovna & Mudrak, Oleg Alekseevič 2003. Etymological Dictionary of the Altaic Languages 1-3. Leiden.
- Steingass, Francis Joseph. 1892. Comprehensive Persian-English dictionary. Beirut.
- Sumačakova, Mar’jana Vladmimirovna & Šagdurova, Ol’ga Jur’evna & Nugteren, Hans 2013. Einige Insektennamen im Tschalkanischen (im Vergleich zu anderen südsibirischen Türksprachen). Handbuch des Tschalkantürkischen. Wiesbaden. 231–246.
- Tekin, Talât. 1994. Türk Dillerinde Önseste y- Türemesi. Türk Dilleri Araştırmaları 4: 51–66.
- —, 2013. Altaic Etymologies Based on “Sporadic Alternations”. In: Makaleler I. Altayistik. Ankara. 205–213 [originally published in 1985 in: Olon ulsyn mongolč erdemtniy IV ix xural I, Ulaanbaatar. 63–72. The original was unavailable to me].
- Tekin, Talât et al. (eds.) 1995. Türkmence-Türkçe Sözlük. Ankara.
- Tenišev, Ėdgem Raximovič. 1968. Tuvinsko-russkij slovar’. Moscow.
- —, (ed.) 1997. Sravnitel’no-istoričeskaja grammatika tjurkskix jazykov – Leksika. Moscow.
- Tenišev, Ėdgem Raximovič & Suyunčev, Xanafi Idrisovič (eds.) 1989. Karačaevo-balkarsko-russkij slovar’. Moscow.
- Tietze, Andreas [eds. Nurettin Demir & Emine Yılmaz] 2019. Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati. Vol 9 (Y–Z). Ankara.
- Tumaševa, Diljara Garifovna. 1992. Slovar’ dialektov Sibirskix Tatar. Kazan’.
- Turner, Ralph Lilley. 1966-1969. A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages. London.
- Uuda. 1983 [1985]. Barγu aman ayalγun-u üges / Bāěrhǔ tǔyǔ cíhuì. Hohhot.
- Uraksin, Zinnur Gazizovič. 1996. Baškirsko-russkij slovar’. Moscow.
- Uyƣurqə-Hənzuqə Luƣət / Wéi-Hàn cídiǎn. 1982. Ürümči.
- Ünal, Orçun. 2019. Klasik ve Orta Moğolca Söz Varlığında Türkçe Kökenli Kelimeler I (A–D). Journal of Old Turkic Studies 3/2. 502–615.
- —, 2023. Kayıp Bir Dilin İzinde. Tarihî Bir Türk Lehçesinin Avrasya Dillerindeki Örtük İzleri. Çanakkale.
- Vámbéry, Hermann. 1878. Etymologisches Wörterbuch der turko-tatarischen Sprachen. Leipzig.
- Vasil’jev, Valerian Mixajlovič & Savatkova, Anna Andreevna & Učaev, Zinovij Vasil’evič. 1991. Marijsko-russkij slovar’. Joškar-Ola.
- Vasmer (Fasmer), Max. 1986. Ėtimologičeskij slovar’ russkogo jazyka. V 4 tomax. Tom II (E–Muž). Moscow.
- Verbickij, Vasilij Ivanovič. 1884. Slovar’ altajskago i aladagskago narečij tjurkskago jazyka. Kazan. [Reissued Gorno-Altajsk 2005.]
- Xisamitdinova, Firdaus Gilmitdinova (ed.). 2008. Bašqort teleneŋ tön’yaq-könbayïš dialektï 1954 yïlğï dialektologik ėkspediciya otčetï / Severo-zapadnyj dialekt Baškirskogo jazyka. Naučnyj otčet dialektologičeskoj ėkspedicii 1954 goda. Ufa.