Vergi Hukukunda Arama ve El Koyma Müessesesi, 1982 Anayasası’na Uygunluğu ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Konuya Bakışı

Year 2020, , 81 - 100, 24.07.2020

Kerem Öncü

https://doi.org/10.30927/ijpf.741926

Abstract

Arama ve el koyma birçok hukuk sisteminde yer alan önemli hukuki müesseselerdir. Arama ve el koyma, 1982 Anayasası’nda da yer almakta olup, bunların uygulanması hakim kararına bağlı kılınmıştır. Vergi hukuku bakımından ise arama ve el koyma, vergi denetimi kapsamında uygulanmaktadır. Arama yapılması hakim kararı ile mümkün olup, bu kararın verilmesi ise vergi kaçakçılığına ilişkin emarelerin bulunmasına bağlıdır. Ancak devamında vergi idaresinin oldukça geniş yetkilere sahip olduğu görülmektedir. El konulacaklarla ilgili bir sınır bulunmamakta, el koyma hakim kararına dayanmamakta ve vergi yükümlüsüne bir itiraz imkanı tanınmamaktadır. Burada vergi kaybının telafisi amacının etkili olduğu düşünülmekle birlikte, bu yetkiler 1982 Anayasası’na aykırı bulunmaktadır. Bununla birlikte Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Vergi Usul Kanunu’nda düzenlenen arama ve el koymanın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni ihlal etmediğine karar vermiştir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin aksine 1982 Anayasası’nda ek güvencelere yer verilmesi, farklı bir değerlendirme yapmayı mümkün kılmamaktadır. Çözümün, 1982 Anayasası'ndaki el koyma ile ilgili ek güvencelerin, vergi yükümlüsü açısından da tanınması olduğu düşünülmektedir.

Keywords

Arama, El Koyma, Vergi Kaçakçılığı, Vergi İncelemesi, Özel Hayatın Gizliliği

Search and Seizure Process in Tax Law, Compliance with 1982 Constitution and the View of the European Court Of Human Rights

Abstract

Search and seizure are important legal procedures in many legal systems. Search and seizure are regulated by the 1982 Constitution and their enforcement depends on the decision of a judge. In terms of tax law, search and seizure are applied within the scope of tax auditing. Searching can be enforced only by the judge’s decision which must be based on signs of tax evasion. However, after the judge’s decision, it seems that the tax administration has very broad powers in the procedure. There is no limit on the seizures, the seizure doesn’t depend on the decision of a judge and the taxpayer is not given an opportunity to file an appeal against this procedure. Although the purpose of compensating tax loss is considered to be effective here, these powers are contrary to the 1982 Constitution. However, the European Court of Human Rights held that the search and seizure regulated by the Tax Procedure Code did not violate the European Convention on Human Rights. Contrary to the European Convention on Human Rights, the inclusion of additional safeguards in the 1982 Constitution does not make it possible to make a different assessment. The solution is thought to be the recognition of additional safeguards in the 1982 Constitution for the taxpayer too.

Keywords

Search, Seizure, Tax Evasion, Tax Audit, Right to Privacy

References

• Akdemir, T. & Baş, E. (Kasım 2014). “Aramalı Vergi İncelemelerinin Ceza Muhakemesi ve Vergi Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, Vergi Sorunları Dergisi, 314, s. 126-136.
• Çavuş, A. (2006). “Vergi İdaresinin Yükümlüyü Denetim Yolları”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Furtun, İ., H. (2010). “Türk Hukuku’nda Vergi Mükellefini Denetleme Araçları”, Türk Vergi Hukuku Örneğinde Hukuka Uygun ve Etkin Kamu Denetimi Sempozyum Kitabı, Öztürk, B. ve Başaran Yavaşlar, F. (Ed.), Seçkin Yayıncılık, Ankara, s. 299-312.
• Gözler, K. (Şubat 2012). Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 12. Baskıdan Tıpkı Ek Baskı, Ekin Basın Yayın Dağıtım, Bursa.
• İnceoğlu, S. (2013). “Hak ve Özgürlükleri Sınırlama ve Güvence Rejimi”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, İnceoğlu, S. (Ed.), Beta Yayınevi, İstanbul, s. 23-33.
• Kaneti, S. (1986/1987). Vergi Hukuku, Özdem Kardeşler Matbaası, İstanbul.
• Karakoç, Y. (2018). Türk Vergi Yargılaması Hukukunda Delil Sistemi, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Kaşıkçı, M. (2007). Vergi Hukukunda Arama Koruma Önlemi, Ethemler Yayıncılık, İstanbul.
• Kilkelly, U. (2001). Hayata ve Aile Hayatına Saygı Gösterilmesi Hakkı, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Genel Müdürlüğü Yayınları, Almanya.
• Nas, A. (2011). “Vergi Mükelleflerini Denetleme Aracı Olarak Aramalı İnceleme", Vergi Sorunları Dergisi, 273.
• Öncel, M., Kumrulu, A., Çağan, N. ve Göker, C. (2019). Vergi Hukuku, 28. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Öncü, K. (2019). Vergi Yükümlüsü Açısından Özel Hayatın Gizliliği, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Özbudun, E. (1977). “Anayasa Hukuku Bakımından Özel Haberleşmenin Gizliliği”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ellinci yıl Armağanı, Sevinç Matbaası, Ankara, s. 265-294.
• Özbudun, E. (2013). Türk Anayasa Hukuku, 14. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Öztürk, B., Tezcan, D., Erdem, M., R., Sırma Gezer, Ö., Saygılar Kırıt, Y., F., Alan Akcan, E., Tütüncü, E., E., Özaydın, Ö., Altınok Villemin, D. ve Tok, M., C. (2019). Ana Hatlarıyla Ceza Muhakemesi Hukuku, 6. Baskı, Öztürk, B. (Ed.), Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Pınar, B. ve Taylar, Y (Nisan 2013). “Türk Vergi Hukukunda Kamusal Bir Denetim Yolu Olarak Vergi Araması”, Ceza Hukuku Dergisi, 8 (21), s. 139-180, https://jurix.com.tr/article/3053#, (17.05.2020).
• Saban, N. (2004). “Bir Yaşam / İki Yasa Olayı: Vergi Denetiminde Hak İhlalleri”. 19. Türkiye Maliye Sempozyumu, Yaklaşım Yayınları, Ankara.
• Sağlam, F. (1982). Temel Hakların Sınırlanması ve Özü, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Annkara.
• Şen, E. ve Eryıldız, S. (2017). Elkoyma, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Taşdelen, A. (2003). “Vergisel Arama”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5 (2), s. 159-191.
• Tezcan, D. (2010). “Kamu Denetiminin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nden Kaynaklanan SınırlarIarı”, Türk Vergi Hukuku Örneğinde Hukuka Uygun ve Etkin Kamu Denetimi Sempozyum Kitabı, Öztürk, B. ve Başaran Yavaşlar, F. (Ed.), Seçkin Yayıncılık, Ankara, s. 65-77.
• Tosun, A., N. & Özden, E. (Haziran 2014). “Vergi Denetiminde Arama Yönteminin Mükellef Hakları Yönünden Değerlendirilmesi: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yaklaşımı ve Türkiye Örneği”, Maliye Dergisi, 166, s. 286 – 298.
• Uzun Çam, M. “Vergi Denetiminde Anayasaya Aykırı El koyma Yetkisi", Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (4), s. 177-206.
• Üzeltürk, S. (Mayıs 2004). 1982 Anayasası ve İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ne Göre Özel Hayatın Gizliliği Hakkı, Beta Basım A.Ş., İstanbul.
• Yerci, C. (2009); “Aramalı Vergi İncelemesi”. Vergi Sorunları Dergisi, 250, www.vergisorunlari.com.tr, (17.05.2020).
• Yaltı, B. (Eylül 2006). Vergi Yükümlüsünün Hakları, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul.