Okuryazarlık becerilerine ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerin görüşleri

Year 2023, , 276 - 296, 31.12.2023

Hatice Memişoğlu

https://doi.org/10.24289/ijsser.1317405

Abstract

Araştırmanın amacı, Sosyal bilgiler öğretmenlerinin 2018 öğretim programında yer alan okuryazarlık becerilerine yönelik uygulamada yapılanlar, sorun ve çözüm önerilerine ilişkin görüşlerini ortaya koymaktır. Sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşlerinin belirlenmesinde nitel araştırma modeli, olgu bilim deseni kullanılarak veriler toplanmış ve verilerin analizinde betimsel analiz tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 20 sosyal bilgiler öğretmeni oluşturmaktadır. Veriler yarı yapılandırılmış görüşme formu ile elde edilmiştir. Sosyal bilgiler öğretmenleri okuryazarlığı bilgiyi, verileri okuyabilme, kavrayabilme, analiz edip, yorumlayıp, değerlendirebilme olarak tanımlamışlardır. Sosyal bilgiler dersi açısından önemli olduğunu belirtmiştir. Sosyal bilgiler öğretmenleri harita, politik, finansal, dijital, çevre, medya, hukuk okuryazarlık becerilerine yönelik görüşlerine göre; teorik olarak bilgi verme düzeyinin fazla olduğu, uygulama düzeyine daha az yer verildiği belirtilmektedir. Okuryazarlık becerisini geliştirmek için uygulama düzeyinin ve okul dışı gezilerin artırılması gerektiği önerilerde vurgulanmıştır.

Keywords

Okuryazarlık, Beceri, Sosyal bilgiler, Öğretmen

Supporting Institution

YOK

Project Number

YOK

Thanks

-

Views of social studies teachers on literacy skills

Abstract

The aim of the study is to demonstrate the views of social studies teachers on the functioning (what is done), problems and solution suggestions at the theoretical-application level in the lesson for the literacy skills in the 2018 curriculum. In determining the views of social studies teachers, data were collected using qualitative research model, phenomenology design and descriptive analysis technique was used to analyze the data. The study group consisted of 20 social studies teachers and the data were obtained through a semi-structured interview form. Social studies teachers defined literacy as being able to read, comprehend, analyze, interpret and evaluate information and data. They stated that it is important for the social studies course. They stated that it is important for the social studies course. According to the views of social studies teachers on map, political, financial, digital, digital, environmental, media, and legal literacy skills, it is stated that the level of theoretical information is high and the level of application is less. In order to improve literacy skills, it was emphasized in the suggestions that the level of application and out-of-school trips should be increased.

Keywords

Literacy, Skill, Social studies, Teacher

Project Number

YOK

References

• Achinstein, B. (2006). New teacher and mentor political literacy: reading, navigating and transforming.induction contexts. Teachers and Teaching, 12, 123-138.
• Adalar, H. (2019). Finansal okuryazarlık. B. Aksoy, B. Akbaba & B. Kılcan (Ed.). Sosyal bilgilerde beceri eğitimi (s.149-182) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Advisory Group on Citizenship. (1998). Education for citizenship and the teaching of democracy in schools. Londra: Printed in Great Britain.
• Akengin, H.; Tuncel, G. & Cendek, E. (2016). Öğrencilerde harita okuryazarliğinin geliştirilmesine ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. Marmara Coğrafya Dergisi. Marmara Geographical Review. 34 , ss 61-69.
• Akhan, N. E. (2010). İlköğretim sosyal bilgiler öğrencilerinde ekonomi okuryazarlığının durumu ve geliştirilmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Gazi Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Akhan, N. E. (2013). Adım adım ekonomi okuryazarlığı: Sosyal bilgiler dersleri için alternatif yollar [Özel sayı]. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (14), 1-36.
• Altun, A. (2005). Gelişen teknolojiler ve yeni okuryazarlıklar. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Altun, A. & Gürer, M. D. (2005). Tekli okuryazarlıktan çoklu okuryazarlığa doğru: medya okuryazarlığı. A. Altun & S. Olkun (Ed.) Güncel gelişmeler ışığında: Matematik fen teknoloji yönetim (s. 177-190). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Altun, A. (2010). Medya okuryazarlığının sosyal bilgiler programlarıyla ilişkilendirilmesi ve öğretimi (Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Altun, A. (2013). Medya okuryazarlığı. E. Gençtürk & K. Karatekin (Ed.) Sosyal bilgiler için çoklu okuryazarlık içinde (s.179-206). Ankara. Pegem Akademi.
• Anderson, R. (2008). The political literacy approach to teaching politics in SOSE courses. Ethos. 16 (4), 13–17.
• Artun, H., Uzunöz, A.& Akbaş, Y. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre okur-yazarlık düzeylerine etki eden faktörlerin değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 34, ss. 1-14
• Atkinson, A. & Messy F. (2012). Measuring financial literacy: Results of the OECD / International Network on Financial Education (INFE) pilot study. OECD Working Papers on Finance, Insurance and Private Pensions, No. 15, OECD Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/5k9csfs90fr4-en
• Avcı, R.C. (2022). Sosyal bilgiler öğretimimnde politik okuryazalık becerisinin yeri ve bu beceriye yönelik sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Ün.. Sosyal bilimler Enstitüsü.
• Ay, T.S. & Yavuz, Ü. (2016). Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde okuryazarlık becerilerini kazandırmaya yönelik gerçekleştirdikleri uygulamalar. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 6(2), 31-63
• Borhaug, K. (2008). New teacher and mentor political literacy:reading navigating and transforming gnduction contexts.teachers and teaching: Theory and Practtice, 12 (2), 123-136.
• Bütün, E. (2010). Medya okuryazarlığı dersine ilişkin öğretmeni öğrenci ve veli görüşleri (Samsun İli Örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Çakmak, D. (2011). Öğretmen adaylarının siyasal katılımı ve siyasal katılıma ilişkin tutumları (Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstitüsü, Burdur.
• Çelik, Y. (2021). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan bazı becerilerin kazandırılmasına yönelik öğretmen görüşleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 733-765.
• Cendek,, M. (2015). Öğrencileri harita okuryazarlığının geliştirilmesine ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Clark, S. K. & Lott, K. (2017). Integrating science inquiry and literacy instruction for young children. The Reading Teacher, 70 (5). 1-21.
• Demircioğlu,,H.İ & Akengin, H. (2012).Zaman ve mekana ilişkin becerilerin öğretimi. C. Öztürk. (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretimi; Demokratik Vatandaşlık Eğitiminin içinde (s.187-224). Ankara: Pegem Akademi.
• Diri, N.Ç.& Arı, S. (2020). Örneklerle finansal okuryazarlık. Ankara: İksad Publishing House
• Doğanay, A. Çuhadar, A. & Sarı, M. (2007). Öğretmen adaylarının siyasal katılımcılık düzeylerine çeşitli etmenlerin etkisinin demokratik vatandaşlık eğitimi bağlamında incelenmesi. Educational Administration: Theory and Practice, 50, 213-246.
• Erol, H. (2017). Ortaokul öğrencilerinin harita okuryazarlık becerilerine ilişkin bir çalışma. AJESİ-Anadolu Journal of Educational Sciences International, 7 (3): 425-457.
• Faiz, M. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının siyaset okuryazarlık durumları. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi,Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Gedik,,H. & Açıl F. B. (2020). 21. yüzyılda sosyal bilgiler için farklı okuryazarlıklara bakış. N.E.Akhan & S. Demirezen, (Ed.). Sosyal bilgiler öğretiminde alternatif konular. içinde (s.137-180). Ankara: Nobel yayınevi.
• Göfner, B. (2017). Sosyal bilgiler dersinde okuryazarlık becerilerinin geliştirilmesine yönelik bir eylem araştırması. Yayınlanmamış doktora tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Güleç, S. & Hüdavendigar, M. N. (2020). Sosyal bilgiler eğitimi alanında okuryazarlık becerisi başlığında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 3(3), 24-36.
• Güneş, F. (2000). Okuma-yazma öğretimi ve beyin teknolojisi. Ankara: Ocak Yayınları.
• Güngör, B. & Altun, A. (2020). Sosyal bilgilerde öğretiminde önemli bir adım. Dijital okuryazarlık. N.E. Akhan & S. Demirezen, (Ed.). Sosyal bilgiler öğretiminde alternatif konular. içinde. (s.181-204).Ankara: Nobel yayınevi.
• Haçat Oğuz, S. & Çakmak, M. A. (2018). Ortaokul öğrencilerinin sosyal bilgiler eğitimi çerçevesinde hukuk okuryazarlığı düzeylerinin belirlenmesi. Turkısh Studies. 14 (4), 919-940.
• Heron, E. & McManus, M. (2003). Political literacy and the teaching of social policy. a study into the political awareness and political vocabularies of first year undergraduates. Social Policy and Society, 2(1), 23-32
• Hobbs, R. (2010). Digital and media literacy: A plan of action. A white paper on the digital and media literacy recommendations of the knight commission on the information needs of communities in a democracy. Aspen Institute. 1 Dupont Circle NW Suite 700, Washington, DC 20036.
• Horton, F. W. (2008). Understanding ınformation literacy: a primer. Paris: UNESCO. https://ifap.ru/library/book261.pdf.
• İnan, S. & Tarhan, Ö. (2018). Siyaset öğretimi ve siyaset okuryazarlığı. A.F. Ersoy & H.Karaduman. (Ed.).Sosyal bilgilerde güncel okumalar-I. (s. 831-51). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karatekin, K. & Aksoy, B. (2012). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/1 Winter 2012, p.1423-1438
• Karatekin, K. (2011). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin belirlemesi. Yayınlanmamış doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kelcey, B. & Carlisle, J. F. (2013). Learning about teachers’ literacy instruction from classroom observations. Reading Research Quarterly, 48(3), 301-3017.
• Kellner, D. (2001). New technologies new literacies: Restructuring education for a new millennium. International Journal of Technology and Design Education, 11(3), 67-81.
• Knipper, K. J. & Duggan, T. J. (2006). Writing to learn across the curriculum: Tools for comprehension in content area classes. International Reading Association, 59 (5) :462-470.
• Koç, H. & Demir, S.B. (2014). Developing valid and and reliable map literacy scale. Reviev of international Geographical Education Online, 4(2), 120-137
• Köşker, N. (2020). Harita okuryazarlığı becerisi ve öğretimi. T. Çelikkaya & H. Yakar.(Ed.). Konu ve Beceri Temelli Sosyal Bilgiler Öğretimi -II. içinde (s.129-169). Ankara: Nobel yayınevi.
• Kuru, G. (2022). İlkokul sosyal bilgiler dersinde oyunlaştırılmış ders etkinlikleriyle harita okuryazarlığının geliştirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Eskişehir Osmangazi Üniveristesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Kuş, Z. (2013). Politik okuryazarlık ve aktif vatandaşlık.. E. Gençtürk & K Karatekin (Ed). Sosyal bilgiler için çoklu okuryazarlık içinde (s.207-229). Ankara. Pegem Akademi.
• Kuş, Z. & Tarhan, Ö. (2016). Political education in social studies classrooms: a perspective from Turkey. Eğitimde Kuram ve Uygulama.12 (3), 464-483
• Lai, M. K., Wilson, A., McNaughton, S. & Hsiao, S. (2014). Improving achievement in secondary schools: Impact of a literacy project on reading comprehension and secondary school qualifications. Reading Research Quarterly, 49(3), 305-334.
• Mandell, l. (2008). The financial literacy of young America adults:Results of the 2008 national jumpstart coalition survey of hihg school seniors and college students. Seatle W.A.University of Washington and the Aspen .
• Martin, A. (2005). DigEuLit – a European framework for digital literacy: a progress report. Journal of eLiteracy, Vol 2 .
• McClure, R. W. (1992). A conceptual model for map skills curriculum development based upon a cognitive field theory philosoply. (Doctoral thesis). Oklahoma State University, Oklahoma.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı. (İlkokul ve Ortaokul 4-5-6-7. Sınıflar).Ankara.
• Mete, G. (2020). Okuryazarlık türleri ve 2023 eğitim vizyonu belgesi. Kesit Akademi Dergisi, (22), 109-120.
• Merriam, S.B. (2013). Qualitative research: A Guide to design and implementation. John Wiley & Sons Inc., New York.
• Miles, M. B.& Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis (2nd Edition). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Moseley, C. (2000). Teaching for environmental literacy. The Clearing House, 74 (1), 23-24
• Oğuz, S. (2013). Hukuk okuryazarlığı. E. Gençtürk &. Karatekin (Ed.). Sosyal bilgiler için çoklu okuryazarlıklar (s. 160-176). Ankara: Pegem Akademi.
• Oğuz, S. (2013). Ortaokul öğrencilerinin sosyal bilgiler eğitimi çerçevesinde hukuk okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Önal, İ. (2010). Tarihsel değişim sürecinde yaşam boyu öğrenme ve okuryazarlık: Türkiye deneyimi. Bilgi Dünyası, 11 (1), 101-121.
• Öney, H. (2022). Çevre okuryazarliği konusunda yapilmiş olan nitel araştirma çalişmalarina yönelik betimsel bir araştirma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi.. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Özdemir,S. (2022). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin politik okuryazarlık becerisinin geliştirilmesine ilişkin görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Pala, Ş. M. (2022). Okuryazarlık becerilerinin sosyal bilgiler dersi öğretim programlarında incelenmesi. e- Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 659-678. doi: 10.30900/kafkasegt.1097887
• Patil, S.S. & Lavanya, C. (2012). A study on legal literacy among secondary school students. Indıan Streams Research Journal. 2(7).
• Patton, M.Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. 3. Baskıdan Çeviri. M.Bütün & S.B.Demir (Ed), Ankara: Pegem Akademi.
• Pennington, J. L., Obenchain, K. M., & Brock, C. H. (2014). Reading informational texts a civic transactional perspective. The Reading Teacher, 67(7), 532-542.
• Polizzi, G. (2020). Digital literacy and the national curriculum for england: learning from how the experts engage with and evaluate online content. Computers & Education, Volume 152.https://doi.org/10.1016/j.compedu.2020.103859.
• Roth, C. E. (1992). Environmental literacy: Its roots, evolution and directions in The 1990s., Columbus, OH: ERIC Clearinghouse for Science, Mathematics, and Environmental Education. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED348235.pdf
• Sağ, M. (2021). Öğretmenlerin dijital okuryazarliği ve engellerine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Bartın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
• Şahin, M. (2000). Sınıf öğretmenlerinin, öğretim sürecinde eğitim teknolojileri ve uygulamalarına ilişkin etkinlikleri yerine getirirken karşılaştıkları problemler. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Niğde Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
• Şan, S. (2019). Etkin vatandaş olma yolunda okuryazar olmak: Politik okuryazarlık ve hukuk okuryazarlığı. C. Öztürk, Z. İbrahimoğlu & G. Yıldırım (Ed.). Kuramsal temeller ve güncel tartışmalar ışığında 21. yüzyılda vatandaşlık ve vatandaşlık eğitimi (ss. 219-235). Ankara: Pegem Akademi
• Sarı, C. (2021). Ortaokul öğretmenlerinin medya okuryazarliği dersinin amaçlari ve dersin öğretiminde karşilaşilan sorunlara ilişkin görüşleri. Yayinlanmamiş yüksek lisans tezi. Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Schroll, D. (2007). Examining what ınfluences a teachers’ choive to adopt technology and constructivist principles in the classroom learning environment. Yayımlanmamış doktora tezi, Walden University.
• Soares, L. B. & Wood, K. (2010). A critical literacy perspective for teaching and learning social studies. The Reading Teacher, 63(6), 486-494.
• Varlı, D.(2014). İlköğretim 8. sinif öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarinin incelenmesi. Yayinlanmamış yüksek lisans tezi. Tokat, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Vaughn, S., Swanson, E. A. & Roberts, G. (2013). Improving reading comprehensionand social studies knowledge in middle school. Reading Research Quarterly, 48(1), 77-93.
• Wilkins, G. (1999). Making good citizens: the social and political attitudes of PGCE students. Oxford Review of Education, 25 (1-2), 228 – 231.
• Yalçınkaya, E. & Er, T. (2019). Sosyal bilgiler eğitiminde finansal okuryazarlık. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9 (1), 1-24.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Yiğit, E. Ö. (2013). Teknoloji okuryazarlığı.. E.Gençtürk & K. Karatekin (Ed.). Sosyal bilgilerde çoklu okuryazarlık.içinde (s. 256-289). Ankara:Pegem Akademi.