TÜRKİYE ve BAĞDAT PAKTI

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 135 - 153, 31.12.2020

Mehmet Korkud Aydın

Öz

II. Dünya Savaşı'nın ardından dünya siyasetini belirleyen ABD ve Sovyet Rusya arasındaki rekabet, “Soğuk Savaş” olarak adlandırılan bir dönemi ortaya çıkarmıştır. Türkiye bu gruplaşma içinde, ABD'nin yanında yer alarak Batı Bloğunun doğal bir üyesi haline gelmiştir. Türkiye'nin Soğuk Savaş döneminde takip ettiği güvenlik politikalarının en önemli sonuçlarından biri ise Bağdat Paktı'nın kurulması olmuştur.
Bağdat Paktı, 24 Şubat 1955 tarihinde Türkiye ve Irak hükümetlerinin girişimi ile kurulmuştur. Süreç içinde Bağdat Paktı'na İran ve Pakistan ile birlikte İngiltere'de katılmıştır. Ancak Irak dışında hiçbir Ortadoğu ülkesi Bağdat Paktı'na itibar etmemiştir. General Kasım tarafından gerçekleştirilen askeri darbenin neticesinde yeni Irak Hükümeti Bağdat Paktı'ndan ayrılma kararı almıştır. Bundan sonra teşkilatın merkezi Ankara'ya kaydırılmıştır. Çok geçmeden de Bağdat Paktı; ABD'nin iştiraki ve öncülüğünde CENTO'ya dönüştürülmüştür. CENTO ise 1979 İran Devrimi'ne kadar varlığını sürdürmüş, bu tarihte İran'ın teşkilattan ayrılması üzerine dağılmıştır.
Bağdat Paktı'nın kuruluşu, Türkiye'nin soğuk savaş döneminde takip ettiği dış politikayı izah etmesi bakımından önemlidir. Çalışmada, Türkiye'nin takip ettiği dış politikanın özellikleri, Bağdat Paktı'ndan CENTO'nın dağılmasına kadar Türkiye'nin teşkilat içindeki rolü ve Ortadoğu ülkelerinin Türkiye'ye bakışı üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bağdat Paktı, Türkiye, Ortadoğu, Dış Politika, Adnan Menderes

Kaynakça

• Referans1 Akkaya, Bülent.(2012). “Türkiye’nin Nato Üyeliği ve Kore Savaşı”. Akademik Bakış Dergisi. Sayı: 28. Yıl: 2012/Ocak-Şubat, ss. 1-20
• Referans2 Albayrak, Mustafa.(2005). “Türkiye’nin Ortadoğu Politikaları(1920-1960)”. Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Dergisi. Cilt: 3. Sayı: 2. Elazığ.
• Referans3 Armaoğlu, Fahir.(2015). 20 Yüzyıl Siyasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Referans4 Aydın, Mehmet Korkud (2019). “ Ortadoğu’da Soğuk Savaş Döneminde Yaşanan Siyasi Gelişmeler ve Krizler” Türkiye Ekseninde Ortadoğu, Olaylar, İdeolojiler ve Kimlikler, (1918-1991) (ed. Mehmet Korkud Aydın), Berikan Yayınları, Ankara
• Referans5 Bostancı, Mustafa.(2013). “Türk-Arap İlişkilerine Etkisi Bakımından Bağdat Paktı”. Akademik Bakış Dergisi. Cilt: 7. Sayı:13. (Kış). ss. 171-184
• Referans6 Çelebi, Onur, (2017). “14 Temmuz 1958 Irak Darbesinin Türk İç Politikasına Yansımaları” Electronic Turkish Studies, 12/31, s.s. 41-60.
• Referans7 Çetinkaya, Selma Göktürk.(2016). “Bağdat Paktı’nın Kuruluş Sürecinde Türkiye’nin Ortadoğu ve Batı ile İlişkileri”. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. Yıl:1. Ortadoğu Özel Sayısı. ss.1-29
• Referans8 Duman, Sabit (2005). “Ortadoğu Krizleri ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 35/36. s.s. 313-332
• Referans9 Ekincikli, Mustafa.(2010). İnönü-Bayar Dönemi Türk Dış Siyaseti. Ankara
• Referans10 Göktepe, Cihat.(2002). “Bağdat Paktı’ndan CENTO’ya Geçiş”. Türkler Ansiklopedisi. Cilt:16. ss.1715-1717.
• Referans11 Karacan, Ali Naci (1955). “Lübnan’ın Oynadığı Mühim Rol”, Milliyet, 4 Nisan.
• Referans12 Küçükvatan, Mahir.(2011). “Soğuk Savaşın Türk Dış Politikasına Etkileri ve 1957 Türkiye-Suriye Bunalımı”. ÇTTAD. XI/23. (Güz). ss. 73-91
• Referans13 Pamukçu, Gürkan (2018). “Ankara Antlaşması’ndan Bağdat Paktı’na Uluslararası Antlaşmalar Işığında Türkiye- Irak Siyasi İlişkileri”, Electronic Turkish Studies (Ecoonomic, Finance and Politics), 13/22, s.s. 451-474.
• Referans14 Sander, Oral.(2002). Siyasal Tarih (1918-1994). Ankara: İmge Kitabevi.
• Referans15 Serbest, M. Bürkan.(2016). “Bağdat Paktı’nın Kuruluş Süreci ve Gelişiminde Türkiye’nin Rolü”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi. Yıl: 2016. Cilt: 5. Sayı: 3. ss.401-424
• Referans16 Seydi, Süleyman.(2011). “Demokrat Parti’nin Dış Politikada Alternatif Arayışı (1957-1960). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Yıl: 2011/2. Sayı: 14. ss. 1-16
• Referans17 Soysal, İsmail.(2000). Türkiye’nin Uluslararası Siyasal Bağıtları (Cilt II 1945-1990). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Referans18 Ural, Selçuk, Topçu, İlyas (2016). “Soğuk Savaş Dönemi Türk Basınında Sovyet Tehdidi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:9 Sayı: 44. s.s. 519-532.
• Referans19 Yeşilbursa, Behçet Kemal.(2010). “Demokrat Parti Dönemi Türkiye’nin Ortadoğu Politikası (1950-1960)” . History Studies. Yıl: 2010. Ortadoğu Özel Sayısı, ss. 67-98.
• Referans20 Yılmaz; Hasan.(2016). “Adnan Menderes Dönemi Türkiye-Ortadoğu İlişkileri”. Birey ve Toplum. (Güz). Cilt: 6. Sayı:12. ss. 203-232
• Referans21 “Adnan Menderes’in Irak Millet Meclisinde Yaptığı Konuşma” (1955). Cumhuriyet, 13 Ocak.
• Referans22 “Adnan Menderesin Mühim Beyanatı.” (1955). Akşam, 6 Mart 1955.
• Referans23 “Ankara Konferansı Dün Nihayete Erdi.” (1958). Milliyet, 16 Temmuz 1958.
• Referans24 “Arap Devletleri Arasında Buhran” (1955). Hürriyet, 31 Ocak.
• Referans25 “Arap Heyeti Bağdat’ta” (1955). Akşam, 1 Şubat.
• Referans26 “Bağdad’da Sefaretimize Dün Sabah Bir El Bombası Atıldı” (1955). Cumhuriyet, 31 Ocak.
• Referans27 “Bağdat Gazetelerinin Neşriyatı” (1955). Cumhuriyet, 8 Ocak.
• Referans28 “İngiliz- Irak Anlaşması Dün Bağdat’ta İmzalandı.” (1955). Milliyet, 5 Nisan.
• Referans29 “Lübnan Devlet Reisi Şehrimize Geldi.” (1955). Milliyet, 6 Nisan.
• Referans30 “Mısır Hükümeti Nihayet İşi Yalana, İftiraya, Şantaja Döktü” (1955). Cumhuriyet, 27 Şubat 1955.
• Referans31 “Mısır’ın Teşebbüsü Fiyasko ile Bitti” (1955). Akşam, 3 Şubat.
• Referans32 “Pakistan, Bağdat Paktına Katıldı.”(1955). Milliyet, 24 Eylül.
• Referans33 “Pakistan’ı Bağdat Paktına Davet Ettik” (1955). Milliyet, 5 Nisan.
• Referans34 “Türkiye- Irak Müdafaa Paktı İmzalandı” (1955). Hürriyet, 25 Şubat.
• Referans35 “Türkiye-Irak Paktını Baltalamak İçin Mısır’la Giriştiği Teşebbüsler Üzerine Suriye hükumetine Bir Nota Gönderdik” (1955). Cumhuriyet, 11 Mart.
• Referans36 “Ürdün’e İndirme” (1958). Akşam, 18 Temmuz.
• Referans37 TBMM Zabıt Ceridesi (1955). Devre: 10, Cilt: 5, İçtima: 1, 26 Şubat.
• Referans38 Akşam Gazetesi.(1955). 22 Nisan.
• Referans39 Cumhuriyet Gazetesi.(1959). 20 Ağustos.
• Referans40 Cumhuriyet Gazetesi.(1959). 22 Ağustos.
• Referans41 Halkçı Gazetesi.(1955). 22 Nisan 1955.
• Referans42 Tan Gazetesi.(1955). 22 Nisan.