Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersi Kavram Yanılgılarını Belirlemeye ve Gidermeye İlişkin Görüşleri

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 66 - 81, 30.06.2021

Duygu Çümen , Hilmi Demirkaya

Öz

Bu çalışmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde kavram yanılgılarını nasıl tespit ettikleri ve kavram yanılgılarını nasıl gidermeye çalıştıklarını ortaya koymaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik yaklaşımdan yaralanılmıştır. Çalışmada araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Bu araştırma; 2018-2019 eğitim-öğretim döneminde Antalya ilinin Muratpaşa ilçesindeki 10 ortaokulda görev yapan 26 sosyal bilgiler öğretmeni ile yapılmıştır. Sosyal bilgiler öğretmenlerine 11 adet açık uçlu soru sorulmuştur. Analiz sonucu ortaya çıkan bulgulara göre; sosyal bilgiler öğretmenleri kavram yanılgısını kavramların anlamlarını yanlış bilmek ve kullanmak, benzer kavramalrın birbirine karıştırılması, kavramlara ilişkin ön bilgilerin yanlış olması ve kavramların anlamlandırılamaması olarak algılamaktadırlar. Öğretmenlerin sosyal bilgiler dersinde ençok karşılaştıkları kavram yanılgıları; soyut kavramlar, coğrafya ve tarih kavramları, eski medeniyet isimleri, fiziki coğrafya haritalarında renklerle yükselti basamaklarının karıştırılması, bilişim kavramları, aileden gelen yanlış kavramlar ve yabancı dilen geçen kavramlar olarak belirlenmiştir. Sosyal bilgiler öğretmenleri kavram yanılgısı tespitini; sözlü ifadeler, örnek-kavram eşleştirmesi, soru-cevap ve tanımlamalar yoluyla yapmaktadırlar. Sosyal bilgiler öğretmenleri kavram yanılgılarının ortaya çıkma nedenlerini; kavramların soyut olması, kitap okumama, ezbercilik, kütüphane kullanmama, dikkat ve algı düzeyinin düşük olması, anne-baba eğitim düzeyi, kullanılan öğretim yöntemleri, ders kitaplarının niteliği, toplumda kavramlara yanlış anlamlar yüklenmesi, sosyal medya etkisi, öğrencilerin ön bilgilerinin yetersiz olması ve kavramların yabancı kökenli olmasından kaynaklandığını belirtmişlerdir. Sosyal bilgiler öğretmenleri kavram yanılgılarının; kavram haritaları ve karikatürleri kullanarak, okuma ve anlama çalışmaları yaparak, etkili ders materyalleri hazırlayarak, tekrar yaparak, soru-cevap yöntemi kullanarak, kompozisyon çalışmaları yaparak, araştırma ödevleri vererek ve soyut bilgileri somutlaştırarak giderilebileceğini belirtmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, Kavram, Kavram Yanılgısı, Sosyal Bilgiler Öğretmeni, Nitel Araştırma

Kaynakça

• Aktaş, Ö., & Safran, M. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin savaş ve barış kavramı ile ilgili düşüncelerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Turkish Studies- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(8), 1587-1619.
• Bodner, M. C. (1986). Constructivism: A theory of knowlegde. Journal of Chemical Education, 71(3), 184-190.
• Demircioğlu, H, Demircioğlu, G., & Ayas, A. (2004). Sınıf öğretmen adaylarinin bazi kimya kavramlarini anlama düzeylerinin klinik mülakatlarla tespiti. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 53-66.
• Demirkaya, H., & Karacan, H. (2016). Ortaokul 6. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersindeki bazı coğrafi kavramları anlama dzüeyleri ve kavram yanılgıları. IJOFE International Journal of Field Education, 2(2), 38-57.
• Gökkurt, Özdemir, B., Bayraktar, R., & Yılmaz, M. (2017). Sınıf ve ortaokul matematik öğretmenlerinin kavram yanılgılarına ilişkin açıklamaları. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 284-305.
• İmamoğlu, H. V., & Bayraktar G. (2014). Türk ve Macar üniversite öğrencilerinin barış kavramına ilişkin algılarının karşılaştırılması. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 20-44.
• Kamaraj, I., & Aktan Erdem, E. (2006). Erken Çocukluk Dönemi ‘Barış’ Değerine Evrensel Bir Bakışı I. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 87-96.
• MEB. (2005). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı ilköğretim sosyal bilgiler dersi 6– 7. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Sarp, F. (2013). İşitme engelli bireylerde görsel algı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tekkaya, C., Çapa, Y., & Yılmaz, Ö. (2000). Biyoloji öğretmen adaylarinin genel biyoloji konularindaki kavram yanilgilari. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 140-147.
• Uygun, K., & Batur, Z. (2015). Öğretmen adaylarının sosyal bilgiler öğretiminde kullanılan kavramlara ilişkin algıları. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(4), 127-147.
• Yıldırım, A,, & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yürük, N., & Çakır, Ö. S. (2000). Lise öğrencilerinde oksijenli ve oksijensiz solunum konusunda görülen kavram yanılgılarının saptanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 185-191.