Eril Tarih Söyleminde Bir Osmanlı Kadın Kamusal Alanı: Hanımlara Mahsus Gazete

Year 2016, Issue: 43, 1 - 14, 25.12.2016

Zühre Canay Güven

Abstract

Kadınların tarihin özneleri olmadığı eril tarih söyleminde erkeklerin başarıları ve savaşları yer alırken, kadınlar dışarıda bırakılır. Feminist tarih yazımı ise kadınları tarihin öznesi yapma amacıyla yola çıkar. Böylelikle, kadınlar alternatif bir kamusal alan yaratarak tarihin yalnızca özneleri olmaz; aynı zamanda tarih yapıcılar olarak sosyal gerçeklikleri inşa ederler. Türkiye açısından baktığımızda, kadın tarih yazımının Osmanlı’nın on dokuzuncu yüzyılın sonlarında başladığını görmekteyiz. Osmanlı’da 1895 yılında çıkmaya başlayan Hanımlara Mahsus Gazete kadınlara ait tarih yazımının ilk örneğidir. Bu makalede eril tarih yazımına değinilecek ve Hanımlara Mahsus Gazete’nin kadınları tarif etme biçimlerine bakılacaktır.

Keywords

Osmanlı Kadın Kamusal Alanı, Kadın Tarih Yazımı, Tarih Yazımı, Hanımlara Mahsus Gazete

An Ottoman Feminine Public Sphere in Masculine History Narrative: Hanımlara Mahsus Gazete

Abstract

Women have usually been excluded from the historical accounts in the masculine history narration, while the victories and wars of men take up a large space in it. On the other hand, feminist historiography sets out to make women the subject of history, constructing an alternative public sphere where women are not only the subjects but also history-makers. As far as Turkish history is concerned, feminine history narrative dates back the end of the 19th century. Hanımlara Mahsus Gazete is the first sample that relates women culture through a women newspaper published mainly by women in 1895 in the Ottoman Empire. This paper examines women culture in Hanımlara Mahsus Gazete along with a short review of masculine history narrative.

Keywords

Ottoman Feminine Public Sphere, Female History Narrative, History Narrative

References

• Ahmet, Özkiraz, Nazan Arslaner, (2011). “İkinci Meşrutiyet Döneminde Kadın Olmak”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(1), 1–10.
• Ahmet, Yılmaz, (2010). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e: Kadın Kimliğinin Biçimlendirilmesi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 20-21(4), 191–212.
• Aynur, Demirdilek, (2014). Osmanlı’da Feministler, Amargi, 32. http://www. amargidergi.com/yeni/?p=267. Erişim Tarihi: 16.07.2016.
• Aynur, Demirdilek, A. (2015). “Feminist Tarihyazımı Üzerine Kişisel Notlar”, Amargi, 13–15.
• Ayşe, Durakbaşa, (2008). “Kadınların Tarihinden Dersler: Feminist Bir Sosyoloji İçin Notlar”, Toplum ve Demokrasi, 2(4), 15–26.
• Ayşenur Kurtoğlu, (2000). “Tanzimat Dönemi İlk Kadın Yayınında Dinin Yer Alış Biçimleri”, Yıldız Ramazanoğlu (der.), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kadının Tarihi Dönüşümü, İstanbul: Pınar Yayınları, s. 21-52.
• Cemal, Kafadar, (1994). Asiye Hatun’un Rüya Mektupları. İstanbul, Oğlak Yayınları.
• Edward Hallett, Carr (1987). What is History?, London: Penguin.
• Elif Ekin, Akşit, (2008). “Üç Osmanlı Feminizmi ve Doğu Kadınları”, Doğudan, 7, 84–91.
• Elif Ekin, Akşit, (2010). “Hanımlara Mahsus Milliyetçilik: Fatma Aliye ve Erken Milliyetçi Stratejiler”, Kebikeç, 39, 57–74.
• Elif Ekin, Akşit, (2014). “Milliyetçilik, Feminizm, Yeni Kadın”, http://kaosgl.org/ sayfa.php?id=17376. Erişim Tarihi: 25.07.2016.
• Erik, Jan Zürcher, (2000). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi.Yasemin Saner Gönen (Çev.). İstanbul: İletişim.
• Fatma Aliye, (1895a). “Bablulardan İbret Alalım”, Hanımlara Mahsus Gazete, (2), 2–3.
• Fatma Aliye, (1896a). “Ta’lim ve Terbiye-i Benat-ı Osmaniyye”, Hanımlara Mahsus Gazete, 20, 1–2.
• Fatma Aliye, (1896b). “Eslâf-ı Nisvân: Arab Kadınları”, Hanımlara Mahsus Gazete. 86: 3.
• Fatma Aliye, (1898a). “Zevce”, Hanımlara Mahsus Gazete,186, 3–4.
• Fatma Aliye, (1898b). “Valide”, Hanımlara Mahsus Gazete, 190, 1–2.
• Fatma Aliye, (1895b). “Meşâhîr-i Nisvân-ı İslâmiyyeden Biri: Fatma Bint-i Abbas” Hanımlara Mahsus Gazete 8: 3.
• Fatma Tunç Yaşar (2008). “Osmanlı Kadınının Eğitimine Yönelik İlk Süreli Yayın: Terakki-i Muhadderat”, Değerler Eğitimi Merkezi Dergisi (3), 98-105.
• Fatma, Kayhan, (2005). Feminizm. İstanbul: BDS.
• Fatmagül, Berktay, (2003). Tarihin Cinsiyeti, İstanbul: Metis.
• Fatmagül, Berktay, (2011). Politikanın Çağrısı, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Filiz, Balkta Peltekoğlu, (1995). “Dergiciliğin Gelişimi ve Türkiye’de Kadın Dergileri”, Marmara İletişim Dergisi, 9, 113-139.
• Gülnur, Acar Savran, (2010). “Kadınların Emeğini Görünür Kılmak: Marx’dan Delphy’ye Bir Ufuk Taraması”, Praksis, 10, 159–2010.
• Hanımlara Mahsus Gazete, (1895c). “Moda Hakkında Bir İki Söz”, 9, 1.
• Hanife Aliefendioğlu, Pembe Behçetoğulları, Sevda Alankuş, (2011). “Kadınlar Dile Gelince: Kuzey Kıbrıs’tan Ev, Kamusal Yaşam ve Kadınlık Halleri Üzerine Anlatılar”, Kültür ve İletişim, 14(2), 33–158.
• İhsan Burak,Birecikli, (2008). “Yüzüncü Yılında II. Meşrutiyet’in İlanı Üzerine Bir İnceleme”, Akademik Bakış, 2(3), 211–226.
• İnci, Kerestecioğlu, (2014). “Feminizmin Milliyetçilik ile İmtihanı”, https://tr.boell. org/tr/2014/06/16/feminizmin-miliyetcilikle-imtihani. Erişim Tarihi: 26.07.2016.
• Mardin, Şerif, (2015). “Tanzimat ve”îlmiyye”.”, Mümtazer Türköne, Fatih M. Özatan (der.), Türkiye’de Toplum ve Siyaset, İstanbul: İletişim, s. 261-267.
• Murat, Erol, (2011). “Jön Türkler’in Modernleşme Seyahatleri”, Hece Dergisi, 22, 88-97.
• Nicole,van Os, (2001). “Osmanlı Müslümanlarında Feminizm”, Mehmet Alkan (der.),Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası, Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi İstanbul: İletişim. s.334–347.
• Nilüfer, Özcan Demir, (1999). “II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Feminizmi”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 16(2), 107–115.
• Ranjoo, Herr, (2003). “The Possibility of Nationalist Feminism” , Hypatia, 18(3), 135–160.
• Serpil, Çakır, S. (2011). Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul: Metis.
• Suraiya ,Faroqhi, (2002). Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tezer, Taşkıran, (1973). Cumhuriyetin 50. Yılında Türk Kadın Hakları, Ankara, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Cumhuriyetin 50. Yıldönümü.
• Yasemin, Avcı, (2007). “Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Döneminde “Otoriter Modernleşme” ve Kadının Özgürleşmesi Meselesi”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 21, 1-18.
• Zehra,Toska, (1994). “Haremden Kadın Partisine Giden Yolda Kadın Dergileri Gündemleri ve Öncü Kadınlar” Defter, 21, 116–142.