Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Parlamentonun Etkinliği

Year 2025, Volume: 10 Issue: 26, 33 - 55, 28.02.2025

Nihat Bilgiç , Tuğba Yolcu

https://doi.org/10.25204/iktisad.1517245

Abstract

16 Nisan 2017 tarihinde yapılan referandum ile Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın bir kısmı değiştirilmiş, parlamenter sistem yerini Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne bırakmıştır. Sistem değişikliği sonrası anayasal sistemin kurumlarının görev ve yetkilerinde birtakım değişiklikler meydana gelmiştir. Sistem değişikliği sonrası Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin etkinliğinde meydana gelen değişim, parlamento etkinliği açısından önemlidir. Zira parlamenter sistem geleneği içinde yerleşen demokratik teamüller ve toplumun alışkanlıkları, sistem değişikliği sonrası başkanlık sistemlerine özgü olan bazı yeniliklerin kabul edilmesiyle birlikte tartışma konusu olmuştur. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin parlamento etkinliği açısından değerlendirilmesinin amaçlandığı bu çalışmada parlamenter sistemin uygulandığı 24., 25., 26. yasama dönemi ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin uygulandığı 27. yasama dönemlerinde kanun yapım, parlamento kararları ve yine parlamentonun denetim işlevlerine dair veriler üzerinden nitel bir araştırma yöntemi olan durum çalışması ile değerlendirme yapılmıştır. Araştırma sonucunda yapılan anayasa değişikliği Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi sonrası parlamento etkinliğinde azalma meydana geldiği tespit edilmiştir.

Keywords

Parlamento Etkinliği, Yürütme, Kuvvetler Ayrılığı, Parlamenter Sistem, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi

Effectiveness of Parliament in Presidential Government System

Abstract

With the referendum held on April 16, 2017, a part of the Constitution of the Republic of Türkiye was amended, replacing the parliamentary system with a Presidential Government System. Following this system change, some alterations occurred in the duties and powers of the institutions within the constitutional framework. The shift in the effectiveness of the Grand National Assembly of Türkiye post-change is significant in terms of parliamentary effectiveness. This is particularly relevant because the democratic practices and habits established in the tradition of the parliamentary system have been called into question by adopting innovations specific to presidential systems. This study aims to evaluate the Presidential Government System's parliamentary effectiveness. A qualitative research method, specifically the case study approach, was used to assess data on law-making, parliamentary decisions, and the parliament's oversight functions during the 24th, 25th, and 26th legislative periods—when the parliamentary system was in place—and the 27th legislative period, which operated under the Presidential Government System. The research findings indicate that parliamentary effectiveness decreased after the constitutional amendment and the transition to the Presidential Government System.

Keywords

Parliamentary Effectiveness, Executive, Separation of Powers, Parliamentary System, Presidential Government System

References

• Alkan, H. (2017). Cumhurbaşkanlığı sisteminde meclisin denetim yetkisi. SETA Perspektif. 165. https://www.setav.org/assets/uploads/2017/02/165_perspektif.pdf
• Arpacı, İ. ve Baharçiçek, A. (2020). Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ne diyor? Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine ilişkin bir içerik analizi. Ombudsman Akademik, 12, 31-70. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1186051
• Atar, Y. (2019). Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin hukuki rejimi ve anayasallık denetimi. Anayasa Yargısı Dergisi, 39(1), 241-259. https://ayam.anayasa.gov.tr/media/5902/yavuz-atar.pdf
• Bektaş, E. (2019). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde yasama-yürütme ilişkisi ve bu sistemin türkiye demokrasisine etkileri. Yasama Dergisi (39), 199-218. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yasamadergisi/issue/54554/743404
• Bozlağan, R. (2016). Türk tipi başkanlık. İstanbul: Hayat Yayınları.
• Can, O. (2020). Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin hukuki rejimi: Anayasa mahkemesi yaklaşımı. Anayasa Yargısı, 37(1), 133-192. https://ayam.anayasa.gov.tr/media/6495/04_osman_can-min.pdf
• Çam, M. U. (2017). Kamu Harcamalarında Etkinlik ve Parlamenter Denetim. D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, 19, 2841-2870. https://hukuk.deu.edu.tr/wp-content/uploads/2017/11/8-MINE-UZUN-CAM.pdf
• Demir, F. (2013). Yarı başkanlık hükümet sistemi ve Türkiye. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 8(Özel), 0-876. https://doi.org/10.19168/jyu.85113
• Demirbağ, C. (2019). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde yasama organı, yasama süreci ve yasama sürecinde yasama-yürütme ilişkisi. Yasama Dergisi, 39, 13-50, https://dergipark.org.tr/tr/pub/yasamadergisi/issue/54554/743400
• Doğan, B. (2020). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesi bağlamında değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 28(3), 965-1003. https://doi.org/10.15337/suhfd.715113
• Duvan, Ö. A. (2019). Devlet teorisinde kuvvetler ayrılığının doğuşu: Locke ve Montesquieu. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 4(1), 35-60. https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.537635
• Duverger, M. (1962). Partiler ve siyasi rejimler (E. Özbudun, Çev.). Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 19(1). https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001440
• Duverger, M. (1974). Siyasi partiler (E. Özbudun, Çev.). Bilgi Yayınevi.
• Efe, H., Kemahlı, F. ve Kotan, M. L. (2015). Türkiye’nin parlamenter sistem deneyiminin önemi. KAÜ İİBF Dergisi, 6(11), 149-176. https://doi.org/10.18025/kauiibf.47492
• Erdoğan, M. (2009). Anayasa hukuku. Ankara: Orion Yayınları.
• Ergen, Z. ve Durak, O. B. (2020). Osmanlı İmparatorluğu’ndan günümüze bütçe hakkının gelişim süreci. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(3), 239-253. https://doi.org/10.35379/cusosbil.628952
• Fendoğlu, H. T. (2016). Başkanlık sistemi. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 3(1), 39-60. https://doi.org/10.21492/inuhfd.239952
• Feyzioğlu, B. N. (2012). Modern anayasalarda bütçe hakkı. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 29, 1-28.
• Gözler, K. (2004). Anayasa hukukuna giriş. Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları.
• Gözler, K. (2009). Anayasa hukukunun genel esaslarına giriş. Seçkin Yayıncılık.
• Gözübüyük, Ş. (1994). Anayasa hukuku. Ankara: Turhan Kitapevi.
• İba, Ş. ve Söyler, Y. (2019). Yeni hükümet sisteminde Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile Cumhurbaşkanı kararının nitelik farkı ve hukuki sonuçları. Anayasa Yargısı, 36(1), 195-223. https://ayam.anayasa.gov.tr/media/5899/seref-iba-yasin-soyler.pdf
• İhtiyaroğlu, U. (2022). Siyasi partilerin yasama ve yürütme organları üzerindeki etkinliği. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 43, 23-43. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbe/issue/72400/960175
• Kahraman, M. (2012). Türk anayasa hukukunda cumhurbaşkanlığı. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Kamalak, İ. (2016). Başkanlık sistemi Türkiye’ye uyar mı? Toplum ve Demokrasi Dergisi, 3(6), 231-238. https://dergipark.org.tr/tr/pub/toplumdd/issue/22722/242517
• Karaer, A. (2021). Parlamenter ve başkanlık sistemlerinde yasamanın bütçe gücü. Sayıştay Dergisi, 32(122), 73-105. https://doi.org/10.52836/sayistay.1004569
• Karahöyük, M. (2023). Devlet sistemlerinde parlamento etkinliği ve demokratikleşmeye ilişkin karşılaştırmalı bir değerlendirme. https://rb.gy/233vcu
• Kuzu, B. (2017). Her yönü ile başkanlık sistemi: Yeni sistem cumhurbaşkanlığı modelimiz. BKY Yayınları.
• Küçük, A. (2021). Başkanlık sisteminin uygulandığı Güney Kore’de kanunların yapımında yasama ve yürütmenin etkinliği. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(2), 97-155. https://doi.org/10.52273/sduhfd..964106
• Linz, J. J. (1990). The Perils of Presidentialism. Journal of Democracy 1(1), 51-69. https://doi.org/10.1353/jod.2005.0026
• Locke, J. (2002). Uygar yönetim üzerine ikinci inceleme: Sivil toplumda devlet (S. Taşçı ve H. Akman, Çev.). İstanbul: Metropol Yayınları.
• Mair, P. (2013). Ruling the void: The hollowing of Western democracy. Verso Books.
• Mevzuat.org. (2023). Cumhurbaşkanlığı kararnameleri. https://www.mevzuat.gov.tr/#cumhurbaskanligiKararnameleri
• Miş, N., Aslan, A., Ayvaz, M. E. ve Duran, H. (2016). Dünyada başkanlık sistemi uygulamaları. Seta Yayınları.
• Montesquieu, B. (2014). Kanunların ruhu üzerine (F. Boldaş, Çev.). Seç Yayınları.
• Muylle, K. J. (2003). Improving the effectiveness of parliamentary legislative procedures. Statute Law Review, 24(3), 169-186. https://doi.org/10.1093/slr/24.3.169
• O'Donnell, G. (1999). Counterpoints: Selected essays on authoritarianism and democratization. University of Notre Dame Press.
• Özbudun, E. (2005). Türk anayasa hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Özer, M. A. ve Özmen, B. (2017). Parlamenter ve başkanlık sistemleri arasında konumunu arayan bürokrasi. Strategic Public Management Journal, 3, 17-34. https://doi.org/10.25069/spmj.343716
• Öztürk, M. (2022). Türk parlamento tarihinde hız ve etkinlik sorunu. İstanbul: Onikilevha Yayınları.
• Özyurt, D. ve Saka, A. (2021). Türk anayasalarına hükûmet sistemleri perspektifinden bir bakış. Adalet Dergisi, 67, 163-204. https://dergipark.org.tr/tr/pub/adaletdergisi/issue/65829/1025393
• Paçacı, İ. (2021). Başkanlık ve parlamenter sistem analizi. Ankara: Arı Sanat Yayınları.
• Sartori, G. (1997). Karşılaştırmalı anayasa mühendisliği: Yapılar, özendirici ve sonuçlar üzerine bir inceleme (E. Özbudun, Çev.). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Subaşı, M. ve Okumuş, K. (2017). Bir araştırma yöntemi olarak durum çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 419-426. https://dergipark.org.tr/en/pub/ataunisosbil/issue/34503/424695
• TBMM. (2023). Resmi internet sitesi- Meclis araştırması. https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/meclis_arastirma_onergeleri.sorgu_son_donem
• TBMM. (2023). Resmi internet sitesi- Yazılı soru önergeleri. https://www.tbmm.gov.tr/denetim/yazılı-soru-onergeleri
• TDK. (2023). Türk Dil Kurumu. https://sozluk.gov.tr/
• Tekin, A. (2022). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde yasamanın güçlendirilmesi: Sözlü soru ile yürütme ve bürokrasiden izahat istenmesi. İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9(2), 297-334. https://doi.org/10.46547/imuhfd.2022.09.2.05
• Teziç, E. (2014). Anayasa hukuku (17. baskı). İstanbul: Beta Yayınları.
• Yılmaz, H. ve Biçer, M. (2010). Parlamentonun bütçe hakkını etkin kullanımının yeni bütçe sistemi çerçevesinde değerlendirilmesi. Maliye Dergisi, 158, 201-225. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/10.H.Hakan_.YILMAZ_Mustafa.BICER_.pdf
• Yolcu, T. (2019). Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesinin Türk demokratikleşme sürecine etkisi. Akademisyen Yayınevi.