İMAM ŞÂFİÎ’NİN NESİH ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİN USUL İLMİ AÇISINDAN ANALİZİ

Yıl 2020, Sayı: 4, 5 - 20, 31.12.2020

Fatma Çakır

Öz

İmam Şâfiî, er-Risâle adlı günümüze ulaşan ilk fıkıh usûlü eseriyle İslâm hukuku alanında bir otorite olarak kabul edilmektedir. Onun usûl-ü fıkıh konularında ortaya koyduğu her bir teori, İslâmî ilimlerin birçok alanına etki etmiş, bu etkiler geçmişten günümüze pek çok araştırmacının dikkatini çekmiş ve araştırmalarının konusunu teşkil etmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda İmam’ın görüşleri bazen övgüye mazhar olurken, bazen şiddetle eleştirilmiştir. Şâfiî'nin "nesih teorisi" de klasik ve modern dönemde en fazla tenkide uğramış nazariyelerinden biridir. Bu teorinin özü olan "her bir hüküm ancak kendi dengi bir delille nesh edilir" sözüne göre Kur’an ancak kendi dengi olan Kur’ân ile Sünnet de ancak Sünnet ile nesh edilebilir. Münekkidlerince ortaya atılan her iki delilin de birbirini nesh edebileceğinin aklen câiz şer’ân vâkî olduğu görüşünün dayandırıldığı delillerin hemen her birine Şâfiî cihetinden mantıklı cevaplar verilebilirken, İmamın nazariyesini reddetmekle açığa çıkan ve günümüz Sünnet inkârcılarının en büyük kozu olan “Kur’ân’a uymayan Sünnetler reddedilmelidir” sorunsalı ve daha pek çok problematik konu cevap beklemektedir. Araştırmamızda her iki tarafın da görüşleri üzerinde değerlendirmeler yapılarak İmam’ın nazariyesinin reddi ile açığa çıkan ve cevap bekleyen problemlere dikkat çekilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İmam Şâfiî, Şâfiî, Nesih, NesihTeorisi, Fıkıh Usulü

METHODOLOGICAL ANALYZE OF ISLAMIC LAW ON THE CRITIQUES TO IMAM SHAFI’S NASKH UNDERSTANDING

Öz

Imam Shafi (Al-Shafi) is accepted as an authority in the field of İslamic law with his first fiqh method work that has reached the present day called al-Risalah. Every theory he put forward in matters of fiqh, has influenced many fields of İslamic sciences, these effects have been investigated for centuries, sometimes praised, and sometimes criticized violently. Shafi’s “Theory of Naskh” a done of the evillest in the classical period. According to the essence of this theory, “each provision is abrogated only by its own equivalent evidence”; The Qur’an can only be abolished with its equivalent Qur’an and Sunnah can only with Sunnah. To each of the proofs put forward by critics, based on the view that “both evidence can terminate each other, are plausible and present in the sharia law” are reasonable answers can be given by Shafi, the problem of the rejection of the laws of Imam, which is the biggest trump of hadith deniers, “Hadiths that do not comply with the Qur’an is rejected” and many other problematic issues are waiting for an answer. In our study, it was tried to draw attention to the problems that were revealed and rejected by the rejection İmam’s theory by evaluating the opinions of both parties.

Anahtar Kelimeler

Methodology of Islamic Law, Al-Shafi, Imam Shafi, Naskh, Naskh Theory

Kaynakça

• Atar, Fahrettin. Fıkıh Usulü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 12. Basım, 2016.
• Bakkal, Ali. “İmam Şâfiî’de Nesih Anlayışı”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (1997), 109-132.
• Bayraktutar, Muammer. “İmam Şâfiî’nin Hadisleri Anlama ve Yorumlama Yöntemi”. Gelenekselci Ve Modernist Paradigmalar Kıskacında İmam Şâfiî. ed. M. Mahfuz Söylemez. 1/109-138. Ankara: Araştırma Yayınları, 1. Basım, 2014.
• Beroje, Sahip. “Gazzâli’nin Nesh Meselesinde İmam Şâfiî’ye Muhalefeti”. 900. Vefat Yılında İmam Gazzâli. 1/187-290. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1. Basım, 2012.
• Beroje, Sahip. “İmam Şâfiî’nin Nesih Anlayışı ve İlk Şâfiî Usulcülerin Buna Yönelik Eleştirileri”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (2007), 53-82.
• Çapak, İbrahim. “İmam Şâfiî ve Mantık”. Gelenekselci ve Modernist Paradigmalar Kıskacında İmam Şâfiî. ed. M. Mahfuz Söylemez. 1/417-432. Ankara: Araştırma Yayınları, 1. Basım, 2014.
• Çetin, Abdurrahman. “Nesih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Efendioğlu, Mehmet. “Nesih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Erkol, Ahmet. “Şâfiî’nin Kelam Karşıtlığı ve Nedenleri Üzerine”. Uluslararası İmam Şâfiî Sempozyumu. ed. Mehmet Bilen. 1/366-377. İstanbul: Pak Ajans Yayıncılık, 1. Basım, 2012.
• eş-Şâfiî, Muhammed b. İdris. er-Risâle. çev. Abdukkadir Şener - İbrahim Çalışkan. 1. Cilt. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 5. Basım, 2017.
• ez-Zenki, Salih Kadir Kerim. “İmam Şâfiî ve Anlam Üretmedeki Okuma Stratejisi”. Gelenekselci Ve Modernist Paradigmalar Kıskacında İmam Şâfiî. ed. M. Mahfuz Söylemez. 1/63-88. Ankara: Araştırma Yayınları, 1. Basım, 2014.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Mustasfâ (İslâm Hukukunda Deliller Ve Yorum Metodolojisi). çev. Yunus Apaydın. 1. Cilt. Kayseri: Rey Yayıncılık, 1. Basım, 1994.
• Hasan, Ahmad. “Nesh Teorisi”. çev. Mehmet Paçacı, İslâmî Araştırmalar, 1/3 (Ocak 1987), 105-109.
• Keleş, Ahmed. “İmam Şâfiî’nin Fıkıh Usulünde Sünnet Vahiy İlişkisi”. Eskiyeni 37 (Kış 2018), 35-56.
• Kırbaşoğlu, Mehmet Hayri. “Şâfiî Arkeolojisinde Son Gelişmeler”. Uluslararası İmam Şâfiî Sempozyumu. ed. Mehmet Bilen. 1/51-64. İstanbul: Pak Ajans Yayıncılık, 1. Basım, 2012.
• Koca, Ferhat. “Nesih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Kur’an Yolu: Türkçe Meâl ve Tefsir, çev. Hayreddin Karaman vd. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 5. Basım, 2014.
• Öztürk, Mustafa. “Tefsir Tarihinde Özgünlüğün Adı: Ebû Müslim el-İsfahânî”. İslâmiyat 6/2 (2003), 123-140.
• Pala, Ali İhsan. “İmam Şâfiî’nin Yasak Yorumu”. Uluslararası İmam Şâfiî Sempozyumu. ed. Mehmet Bilen. 1/880-916. İstanbul: Pak Ajans Yayıncılık, 1. Basım, 2012.
• Zengin, Ali Galip. “Kur’ân’da ‘Nesh Problemine’ Eleştirel Bir Yaklaşım”. İslâmi Araştırmalar Dergisi 14/1 (2001), 49-67.