Ahilikte Usta Çırak İlişkisi ve Sosyal Güvenlik

Yıl 2020, Sayı: 14, 123 - 136, 31.12.2020

Azat Toktonaliev

Öz

Ahilik müessesesi, XIII. Yüzyıl ile XIX. Yüzyıllar arasında Anadolu topraklarında, Türkistan’da ve Balkanlarda yaşayan Türklerin meslek, sanat ve kültür sahalarında yetişmelerini ve ahlâkî olarak gelişmelerini temel teşkil eden bir teşkilata verilen isimdir. Bu çalışmamızın temel hedefi, ahiliğin meydana gelişi, tarihi ve günümüze yansımaları ile ilgili bahsetmek olacaktır. İnsanlığın bir bütün olarak ele alındığı Ahilik müessesesinde ahlaklı birey ve sağlıklı çevre hedeflenmiştir. Dolayısıyla Ahilik müessesesinde birey için mesleki bilgilere ek olarak ayrıca dinî, kültürel, ahlâkî ve toplumsal bilgiler vermek de hedeflenmiştir. Olayın teori yönünden daha çok, uygulamalı ve pratiğe dayalı verilen eğitimle Ahilere çok önemli sorumluluklar ve görevler verilmiştir. Ahi Birlikleri geliştirmiş oldukları ahlâkî, toplumsal ve iktisâdî ilke ve erdemlerle günümüzün çeşitli yapılanmalarına, sendikalarına, gençlik ve meslek kuruluşlarına, özel eğitim kurumlarına, birçok açıdan örnek teşkil edebilecek bir yapıya sahiptir. Ahilik, bir müessese olarak varlığını sürdürememiş olsa da yüzyıllar boyunca Anadolu topraklarında faaliyet yapmakla medenî, ahlâkî ve kültürel miras bırakmıştır. Bu yüzden iş hayatında Ahiliğin kültürel sirayeti toplumun örf ve geleneklerinin, iş ahlâkının, müşteriyi korumanın ve kalite standartlarının günümüze yansımaları inkâr edilemeyecek kadar fazladır. Ahilikten bize kalan pek çok adet ve uygulamaların başında “esnaf” kelimesi gelir. Günümüzde üretici ile müşteri, devlet ile vatandaş, emek ile sermayenin bir arada bulunduğu çalışma ortamının sağlanması, iktisadî yapı ve sosyal birliktelik için son derece elzemdir. Bu sistemin Ahilik müessesesinin aktif olduğu çağlarda sağlandığı görülmektedir. Bu sistem, sağlıklı ve güvenilir çalışma şartlarının yerine getirilmesi bakımından ekonomik kalkınmanın temel esasıdır. Günümüzde çalışma yaşamında, siyasette, toplumsal yaşamda ve ahlâkî prensip ve değerlerin önemi ve bunlara karşı duyulan gereksinim gittikçe artmaktadır. Diğer bir yandan ahilikte usta-çırak ilişkileri ve toplumsal güvenlik esasları da göz ardı edilmeden devam ettirilmiş ve geliştirilmiştir. Ahilikte müessesesinde hem kişisel ahlâkî eğitim, hem de meslekî eğitim genel anlamda usta-çırak ilişkisi esas alınarak gerçekleşmiştir. Bu yüzden kaliteli bir eğitimin yanında sistemin düzenli bir şekilde devam etmesi sağlanmıştır. Mesela; usta çırağını yaptığı hatasından ötürü işinden etmiş ise bu çırağını bağışlayıp geri işe almıştır. Fakat ömründe hiç çıraklık yapmamış elamanların zengin ve varlıklı oldukları varsayılarak onlara iş yeri açmalarına asla müsaade edilmemiştir. Ahilik müesseselerinde çıraklar ustalarına karşı tam bir sadakatle bağlı olmayı vadetmişlerdir. Toplumsal güvenlik açısından ise bu müesseseye girenler toplumda denge unsuru teşkil etmişlerdir. Özellikle kurdukları dernekler ve vakıflarla hayatın birçok sahasını ilgilendiren konularda kamuya faydalı faaliyette bulunmuşlardır.

Anahtar Kelimeler

Ahilik, Ahlak, Esnaf, Usta-Çırak, Sosyal Güvenlik

Relationship Between Master and Apprentice and Social Security

Öz

Akhism is the name of the institution that enables Turks who lived in Anatolia in the Balkans and Turkistan until the 16th century to grow up in the fields of arts and profession and develop morally. The main goal of our study is about the emergence of akhism and its reflections on the present day. it has been pursued in Akhi Unions where human beings are taken as a whole, insan-ı Kamil and perfect society. For this reason, in the Akhism institution, not only vocational information was provided but also religious, moral and social information to the individual as well. Akhis has an important role in society with its education by doing and living rather than theory at work and out of work. Akhi Unions have a structure that can be exemplary in many ways with their moral, social and economic principles and virtues that they have developed. Although Akhism has lost its existence as an organization but it has left an ancient civilization, moral and cultural heritage by operating in these lands for centuries. Therefore, the reflections of the beliefs and traditions of society, work ethics, consumer protection and quality standards in today's culture are undeniable. The word “tradesman”in Futuwwah and akhism is one of many practices and practices for us. Today, providing a business environment where producers and consumers are, the state and the nation, labor and capital are at peace are extremely important for a strong economic structure and social integrity. it has been known that this environment was provided during the periods when the Akhism organization was active. The system in which a more accurate work ethic and working conditions apply is a prerequisite for economic development. nowadays the importance of moral principles and values are increasing in the business, political and social life. In akhism personal moral and vocational education were realized on the level of master-apprentice relationship in general. Therefore, the system has been ensured to accompany a quality education. For example, if the master dismisses his apprentice due to his mistake, he masterfully forgives his apprentice and recycled it. In particular, individuals who never had apprenticeships in their lives were never allowed to open a workplace considering that they had wealth. The apprentices were obliged to be loyal to their masters in Akhism institutions. As a social security the members of the organization were an element of balance in the society. They carried out useful activities for the public, which concern many areas of life with the associations which they built.

Anahtar Kelimeler

Akhism, Ethics, Artisan, Master-Apprentice, Social Security

Kaynakça

• Akgündüz, Murat. “Ticarî Hayatta Kardeşliği Esas Alan Ahîlik Teşkilatı.” Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 31, Ocak–Haziran 2014, ss.1-10.
• Aksoy, Aysel. “XIII ve XIV Yüzyılda Anadolu’da Ahi Teşkilatı, Etkisi ve Siyaseti.”, Medeniyet ve Toplum, Bahar 2018, c. II, sayı 1, ss. 1-17.
• Arslan, Hüseyin. “Ahîlik Teşkilatının Sosyo-İktisâdî Yapısı ve Örneklik Değeri”, Akademik Bakış Dergisi, Haziran 2015, s. 1-11.
• Aydoğan, Enver ve Muhammet Burak Delibaş. “Ahilik Kurumu ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı,” Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 2017, 52 (1) 1-18.
• Durak, İbrahim ve Atilla Yücel. “Ahiliğin Sosyo-Ekonomik Etkileri ve Günümüze yansımaları,” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadî ve İdârî Bilimler Fakültesi Dergisi, 2010, say; 2, s. 1-17.
• Düşükcan, Muhammet ve Oğuzhan Başdaş. “Ahilik İlke ve Uygulamalarının Günümüz Kobi’lerine Yansıması: Elazığ İli Örneği,” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Ankara, 2019, sayı; 18, ss. 1-17.
• Gündüz, Ali Yılmaz. Mehmet Kaya. Cahit Aydemir. “Ahilik Teşkilatında Ve Günümüzde Tüketicilerin Korunmasına Yönelik Çalışmalar Üzerine Bir Değerlendirme,” Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi, 2012, c. 14, s. II, ss. 1-18.
• İnce, Fatma. “Yerli ve Millî Bir Esnaf Teşkilatı: Ahilik.”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, sayı: 35, Mart 2019, ss. 1-15.
• Karakaş, Ayhan. “Çok Yönlü Bir Sivil Toplum Örgütü: Ahîlik,” USOBED (Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi) 2017, 1 (1): 1-20.
• Kaya, Umut. “Değerler Eğitiminde Bir Meslek Teşkilâtı: Ahîlik.”, Değerler Eğitimi Dergisi, Aralık 2013, c.11, sayı. 26, ss. 1-14.
• Kılavuz, Mehmet Akif. “Ahilik kurumunda din ve ahlâk eğitimi anlayışı.” I. Ahî Evran-ı Veli ve Ahîlik Araştırmaları Sempozyumu içinde Kırşehir: Gazi Üniversitesi Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi Yayınları, 2005. s. 1-18.
• Koçak, Orhan ve Fetî Gürün. “Ahilik Geleneğinin Günümüzde Sosyal İçerme Politikalarına Olabilecek Katkıları”, HAK-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi Cilt: 4, yıl: 4, Sayı: 8, 2015/1 ss. 1-17.
• Mahiroğulları, Adnan ve Zeycan Ünüvar Altınay. “Ahilik Kültüründen Günümüze Yansıyan Üç Boyut: Karşılıklı Saygıya Dayalı Usta-Çırak İlişkileri Tüketiciyi Koruma Ve Sosyal Güvenlik İşlevi”, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Uluslararası Ahilikte İş ve Ticaret Ahlakı Sempozyumu Tebliğleri, Sivas, 27-28 Eylül; 2018, ss. 1-16.
• Sancaklı, Saffet. “Ahilik Ahlâkının Oluşumunda Hadislerin Etkisi.”, İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi Bahar 2010/ 1(1) 1-28.
• Sarıkaya, Mehmet Saffet. XIII. ve XVI. Asırlardaki Anadolu’da Fütüvvetnâmelere Göre Dini İnanç Motifleri, Kültür Bakanlığı yay, 2002, ss. 1-16.
• Temel, Hilal. “Ahîlik Teşkilatının Halkın Eğitim ve Öğretimindeki Rolü”, yüksek lisans tezi, Konya, 2007, s. 1-12.
• Ünsür, Ahmet. “Ahilik Sisteminde Ahlak Temelli Çalışma İlişkileri ve Günümüz Bakış Açısından Değerlendirilmesi,” Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 2017, sayı; 8, ss. 1-18.
• Yücel, Yakup Bahadır, Gamze Alar ve İlknur Yücel. “Kapitalist Sisteme Karşı Çözüm Durağı: Ahilik Teşkilatı,” Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 2019, sayı; 12, ss. 1-18.
• Yılmaz, Hüseyin. “Bir Anadolu Esnaf Teşkilatı Olarak Ahilik ve Eğitim,” Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Uluslararası Ahilikte İş ve Ticaret Ahlakı Sempozyumu, Eylül 27-28, 2018, s. 1-18.
• https://www.dunyabizim.com/mercek-alti/ahilik-teskilatindan-gunumuze-kalan-miras-h32517.html#_ftn9, erişim tarihi; 10.04.2020.