A Critical Reading of Wisdom Verses in al-Mutanabbī’s Odes After the Period of Kâfur

Year 2025, Issue: 21, 45 - 65, 29.06.2025

Adnan Arslan

https://doi.org/10.52886/ilak.1635795

Abstract

The turbulent life of any poet allows for the formation of a deep and multi-layered structure in their literary production. Indeed, a life marked by ups and downs contributes meaningfully to the poet's poetic form, in conjunction with the emotional and intellectual intensity that arises in their inner world. Such turbulence encourages the individual to confront their inner conflicts and to develop alternative perspectives on the phenomena of the external world. This dynamic process not only enriches the poet's poetry but also makes their literary works multi-layered by reflecting the social, cultural, and individual elements of the period they lived in. The poet's personal sufferings, societal observations, inner conflicts, and existential struggles play a determining role in shaping their literary production, both in form and content. This observation is particularly applicable to one of the most important poets of Arabic literature, Abū Ṭayyib al-Mutanabbī (d. 354/963). al-Mutanabbī's life has been directly influenced by constantly changing and tumultuous events, which have shaped his literary production. The difficulties he encountered from childhood onward profoundly affected his life and art, imbuing his poetry with a unique depth. The events that particularly developed al-Mutanabbī’s wisdom (ḥikma) aspect have greatly contributed to shaping his observations of both individual and societal experiences. A significant turning point in al-Mutanabbī's literary career coincides with his years in Egypt. This period stands out as one where the poet focused heavily on wisdom-themed poetry. The political and social turmoil in Egypt were key factors influencing his intellectual process and, consequently, his poetic production. During his time in Egypt, there is a noticeable interaction between the poet's personal struggles and his social and cultural observations, which are reflected in the poems he wrote. This study specifically aims to examine al-Mutanabbī's wisdom-themed couplets from the period following his time in Egypt, which can be considered a phase of stagnation and decline in terms of literary quality. There are general studies on the poems that the poet composed about Kāfūr. However, this study provides an original contribution, as there is no independent research specifically focusing on the wisdom-themed poems composed after that period. The analysis of al-Mutanabbī's wisdom couplets after his time with Kāfūr sheds light on a crucial period in his intellectual evolution. The study reveals that there was a shift in the language and content of his poetry, highlighting that repetitive motifs in his poems led to a loss of originality. The study emphasizes that his poetry from the post-Kāfūr period is marked by a noticeable decrease in originality, with more general expressions and clichéd phrases emerging. The intellectual depth and artistic fervor that he displayed in his earlier periods had transformed into a more stagnant form during this phase, with his poems becoming more conventional and less profound. Nevertheless, the poet’s observations on human psychology, moral values, and social life still carry significant intellectual depth. In this respect, the philosophical perspective he presents in his poetry and his effort to blend the past literary heritage with a modern outlook is noteworthy. In conclusion, while al-Mutanabbī’s wisdom couplets from the post-Kāfūr period are debatable from a literary perspective, they continue to reflect his observational power and intellectual capacity. His works from this period serve as an important resource for researchers seeking to understand the transformation of the wisdom theme in classical Arabic poetry.

Keywords

Arabic Language and Rhetoric , Abbasid Poetry , Al-Mutanabbī , Wisdom , Kāfūr.

Mütenebbî’nin Kâfûr Sonrası Kasidelerindeki Hikmet Beyitleri Üzerine Eleştirel Bir Okuma

Abstract

Herhangi bir şairin çalkantılı yaşamı, edebi üretiminin doğasında derin ve çok katmanlı bir yapının oluşmasına olanak tanımaktadır. Zira inişli çıkışlı bir hayat, şairin ruh dünyasında meydana getirdiği duygusal ve düşünsel yoğunlukla birlikte, onun şiirsel formunda anlamlı bir katkı sağlar. Çalkantılar, bireyin içsel çatışmalarıyla yüzleşmesini ve dış dünyadaki olgulara farklı bakış açıları geliştirmesini teşvik eder. Bu dinamik süreç, şairin şiirine derinlik kazandırırken, yaşadığı dönemin toplumsal, kültürel ve bireysel öğelerini yansıtarak edebi eserlerin çok katmanlı olmasına neden olur. Şairin kişisel acıları, toplumsal gözlemleri, içsel çatışmaları ve varoluşsal mücadeleleri, onun edebi üretiminde biçimsel ve içeriksel bir belirleyicilik taşır. Bu tespit, özellikle Arap edebiyatının en önemli şairlerinden biri olan Ebü’t-Tayyib el-Mütenebbî (ö. 354/963) için tamamen geçerlidir. Mütenebbî’nin yaşamı, sürekli değişen ve çalkantılı olaylarla şekillenmiş bir yolculuk olarak edebi üretimini doğrudan etkilemiştir. Şairin küçüklüğünden itibaren karşılaştığı zorluklar, onun hayatını ve sanatını derinden etkilemiş, bu etkiler onun şiirlerine kendine has bir derinlik katmıştır. Mütenebbî’nin bilhassa hikmet (bilgelik) yönünü geliştiren hadiseler, onun şiirlerinde hem bireysel hem de toplumsal gözlemlerinin şekillenmesine yardımcı olmuştur. Mütenebbî’nin edebi kariyerinde önemli bir dönüm noktası, Mısır’daki yıllarına denk gelir. Bu dönem, şairin hikmet temalı şiirlerinin yoğunlaştığı bir evre olarak dikkat çekmektedir. Mısır’daki siyasi ve toplumsal çalkantılar, şairin düşünsel sürecini ve buna bağlı olarak şiirsel üretimini etkileyen önemli etkenlerdir. Mısır’a yerleştiği dönemde, şairin yazdığı şiirlerde yaşadığı kişisel sıkıntılar, sosyal ve kültürel gözlemleri arasında belirgin bir etkileşim gözlemlenmektedir. Bu çalışmanın odaklandığı konu, şairin Mısır’daki yıllarından sonra yazdığı, edebi düzey bakımından donukluk ve duraklama evresi olarak değerlendirilebilecek hikmet temalı beyitleridir. Şairin Kâfûr hakkında söylediği şiirler hakkında genel çalışmalar vardır. Ancak bu çalışma, özellikle söz konusu dönemden sonra söylenmiş hikmet şiirleri ile ilgili müstakil bir araştırmanın bulunmaması nedeniyle özgün bir katkı sağlamaktadır. Mütenebbî’nin Kâfûr sonrası dönemdeki hikmet beyitlerinin analizi, onun düşünsel evrimindeki önemli bir döneme ışık tutmaktadır. Araştırma, şairin şiirlerinde kullanılan dilin ve içeriğin değişim gösterdiğini ve özellikle tekrara düşülen noktaların şiirin özgünlüğünü yitirmesine neden olduğunu ortaya koymaktadır. Çalışma, şairin Kâfûr sonrası dönemdeki şiirlerinde, özellikle hikmet beyitlerinde belirgin bir şekilde özgünlüğün azaldığını vurgulamaktadır. Mütenebbî’nin önceki dönemlerinde sergilediği entelektüel derinlik ve sanatsal coşku, bu dönemde daha durağan bir hâle bürünmüş, şiirlerinde daha genel ifadeler ve klişe kalıplar kullanmaya başlamıştır. Bu dönemde yazdığı beyitler, anlam bakımından sıradanlaşıp klişe ifadelerden uzaklaşamamış, bu da onun şiirlerinde bir tür derinlik kaybına yol açmıştır. Bununla birlikte, şairin özellikle insan psikolojisi, ahlaki değerler ve sosyal hayat gibi konularda yaptığı tespitler hâlâ önemli bir entelektüel zenginlik taşımaktadır. Bu noktada, şairin şiirlerinde gösterdiği felsefi perspektif ve geçmişteki edebi mirası modern bir bakış açısıyla harmanlama çabası dikkat çekicidir. Sonuç olarak, Kâfûr sonrası dönemdeki Mütenebbî’nin hikmet beyitleri, edebi açıdan tartışmalı olmakla birlikte, onun gözlem gücünü ve düşünsel kapasitesini yansıtmaya devam etmektedir. Şairin bu dönemdeki eserleri, klasik Arap şiirinde hikmet temasının dönüşümünü anlamak isteyen araştırmacılar için önemli bir kaynak olma niteliğini taşımaktadır.

Keywords

Arap Dili ve Belagati , Abbasi Şiiri , Mütenebbî , Hikmet , Kâfûr.

References

• Ahmed, Yûsuf Muhammed Ebker. “el-Kâfûriyyât ve’l-ʿAdûdiyyât fî şi‘ri’l-Mutenebbî.” Sudan: Ummu Durman Üniversitesi, Arap Dili Fakültesi, Doktora Tezi, 2006.
• Arslan, Adnan. “Abbasi Şairi Ebû Firâs’ın Şiirlerinde Hikmet.” Trabzon İlahiyat Dergisi 10/1 (2023), 45-60.
• Arslan, Adnan. “Abbâsî Şairi İbnü’r-Rûmî’nin Şiirlerinde Hikmet.” Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23 (2023), 45-65.
• Ayyıldız, Esat. “El-Mutenebbî’nin Seyfüddevle’ye Methiyeleri (Seyfiyyât).” BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (Aralık 2020), 497-518.
• Bâ Mahreme, Ebû Muhammed Abdullâh et-Tayyib b. Abdillâh b. Ahmed. Ḳılâdetü’n-naḥr fî vefeyâti aʿyâni’d-dehr (Cidde: Dâru’l-Minhâc, 1428/2008), 3/155.
• Bedeva, Abdullah. “Tarafe b. el-‘Abd’ın Şiirlerinde Hikmet.” Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/9 (2017): 219-242.
• Blachère, Régis. Ebû’t-Tayyib el-Mutenebbî: Dirâsetun fî’t-târîyi’l-edebî. çev. İbrâhîm el-Kîlânî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1405/1985.
• Bursevî, İsmâil Hakkı. Rûhu’l-Beyân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Çankaya, Aylin. “Platon’un Symposion’unda (Şölen) Eros’un (Aşk) Doğası Meselesi: Bir Ölümsüzlük Arzusu”. Felsefi Düşün Dergisi 5 (Ekim 2015), 21-39.
• Daş, Fuat. “İki Kaside Bağlamında Mütenebbî’nin İhşîdî Hükümdarı Ebü’l-Misk Kâfûr’a Methiye ve Hicivleri”. Nüsha 54 (2022), 43-72.
• Esʿad, Amr Muhammed. “el-Ebyurdî: el-Mutenebbî es-Sagîr.” Mecelettu Câmiati’l-Melik Abdulazîz 2 (1978), 101-116.
• Esîkâr, İbrahim. “Suhriyyetu’d-Tedât ve’l-mufârakati’l-mecâziyye fî Kâfûriyyâti’l-Mutenebbî.” Mecelletu Alâmât 40 (2013), 133-141.
• Fâhûrî, Hannâ. Târîhu’l-edebi’l-‘Arabî. Beyrut: Matbaatu’l-Bûlîsiyye, 1953.
• Hamûd, Vurûd Velîd ve Huseyn es-Sarrâf. Eş‘âru’l-hikmeti fî dîvâni’l-Hamâse li-Ebî Temmâm. Irak: Kufe, 2005.
• Hasen, Abdullâh Mahmûd. “el-Hikmetu fî şi‘ri’l-Mutenebbî.” Mecelletu Kulliyeti’l-Lugati’l-‘Arabiyye 6 (1986), 1-25.
• Hazer, Dursun. “el-Mutenebbî’nin Şiirinde Humma Tasvîri”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/4 (2003), 17-36.
• Huceyra, Azîze. Tecelliyâtu’l-hikme fi’ş-şi‘ri’l-‘Arabî: Ebû Temmâm nemûzecen. Cezayir: Andelhamîd İbn Badis Üniversitesi, Edebiyat ve Güzel Sanatlar Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2017-2018.
• Huseyin, Tâhâ. Ma‘a’l-Mutenebbî. Birleşik Krallık: Muessesetu Hindâvî, 2013.
• İbn Arafe, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed. Tefsîru İbn Arafe. Thk. Celâl el-Asyûţî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2008.
• İbn Hallikân, Ebüel-‘Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed. Vefeyâtü’l-aʿyan ve enbâʿi ebnâʿi’z-zamân mimmâ şebete bi’n-nakl ev’s-semâʿ ev eşbetehü’l-ʿayân. Thk. İhsân ʿAbbâs. Beyrut: Dâru Sâdir, ts.
• İlboğa, Mustafa. “Platonik Aşk’ın Diyalektiği”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/26 (2011), 33-47.
• Koç, Emel. “Bir Umut Metafiziği Olarak Gabriel Marcel Felsefesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 18 (Aralık 2008), 171-194.
• Maarrî, Ebü’l-Alâ’ Ahmed b. Abdillâh b. Süleymân. Şerhu Dîvâni Ebî’t-Tayyib el-Mutenebbî. Beyrut: Dâru’l-Maârif, 1988.
• Makdisî, Enîs. Umerâu’ş-şi‘ri’l-‘Arabî fi’l-‘asri’l-Abbâsî. Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, 1989.
• Makrîzî, Ebû Muhammed (Ebü’l-Abbâs) Takıyyüddîn. el-Muḳaffa’l-kebîr et-Târîḫu’l-muḳaffâ, el-Muḳaffâ fî terâcimi ehli Mıṣr ve’l-vâridîne ileyhâ. thk. Muhammed Ya´lâvî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1427/2006.
• Mütenebbî, Ebü’t-Tayyib. Dîvânu’l-Mutenebbî. Beyrut: Dâru Beyrut, 1983.
• Nutâfî, Ebû Firâs. “Şi‘ru’l-Mutenebbî fî Şirâz.” Mecelletu Kulliyeti Dâri’l-Ulûm 25 (1999), 105-138.
• Özdemir, Abdurrahman. “el-Mütenebbî’nin Şiirinde Maraş”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14 (2006), 159-18.
• Özgen, Mehmet Kasım. “Spinoza’da Aşk Felsefesi”, Beytulhikme An Inter national Journal of Philosophy 3/1 (Haziran 2013), 85-103.
• Râfiî, Mustafa Sâdık. es-Sumuvvu’r-Rûhî. Thk. Ebû Abdurrahmân el-Buhayrî. Mısır: Dâru’l-Beşîr, ts.
• Şahin, Naim. “Hegel Felsefesinde Kötülük Problemi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45/1 (2004), 71-83.
• Şükrî, Abdülkerîm. “İmtizâcu’l-ehâsîs.” Mecelletu’r-Risâle 152 (1950), 17-20.
• Tîbî, Ebû Muhammed Şerefüddîn Hüeyn b. Abdillâh b. Muhammed. Şerhu’l-Mişkât. Thk. Abdülhamîd Hindâvî. Riyad: Mektebetu Nizâr, 1997. Yemânî, Nevef Muhammed Ali. “el-Hikmetu fî şi‘ri Ebi’l-Bekâ er-Rundî.” Mekke: Ümmü’l-Kurâ Üniversitesi, Arap Dili ve Edebiyatı Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 1437. Yörükhan, Turhan. Yunan Mitolojisinde Aşk. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, ts. Zeynû, Abdulkâdir. Şi‘ru’l-hikme fi’l-‘asri’l-câhilî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2020. Ziriklî, Hayrüddîn b. Mahmûd. el-Aʿlâm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2002.