The Grounds of Morality in Contemporary Turkish Thought

Year 2019, Issue: 9, 145 - 158, 19.07.2019

Hüseyin Karaman

Abstract

    The 20th century was a period when significant changes and developments both in political life and thought were experienced, some mobilities took place, and several new currents emerged in Turkey. Four important movements, namely Ottomanism, Turkism, Westernism and Islamism, were influential in the thought life of this period and thinkers such as Ömer Nasuhi Bilmen, Hilmi Ziya Ülken, Nurettin Topçu and Erol Güngör lived in this period. In this paper, I will try to show how moral is grounded in Contemporary Turkish Thought focusing on these thinkers.

    It is known that in the history of moral philosophy, philosophers have based their ethics on different foundations such as pleasure, benefit, emotion, duty, reason, and religion. Based on these sources, ethics are divided into groups such as taste ethics, beneficiary ethics, specialized ethics, duty ethics and theological ethics.

    In this article, my aim is to determine how the moral, which is a reality human beings cannot elude any moment, is justified in contemporary Turkish thought and draw attention to the changes in the process from the 8th, 9th, and 10th centuries to today by comparing the results I got with the philosophy of ethics in general and Islamic Philosophy of Ethics in particular. At this point, however, I will make sure that selected thinkers give a panoramic thought of the world period.

Keywords

Basis of morality, Turkish thought, Omer Nasuhi Bilmen, Hilmi Ziya Ulken, Nurettin Topcu, Erol Gungor

مشكلة أسس الأخلاق في الفكر التركي الحديث

Abstract

لقد شهدت تركيا خلال القرن العشرين العديد من التغيرات والتطورات المهمة على المستويين السياسي والفكري؛ إذ حدثت في تلك الفترة العديد من الأحداث وظهرت مجموعة من التيارات المختلفة. ولقد شهدت الحياة الفكرية في تلك الفترة ظهور أربعة تيارات كان لها التأثير الأكبر ، ألا وهي العثمانية والتتريك والتغريب والأسلمة، كما شهدت بزوغ نجم عدد من المفكرين الأتراك البارزين مثل عمر نصوحي بيلمن وحلمي ضياء أولكن ونور الدين طوبجي وإيرول جونجور. وسأحاول في مقالي هذا توضيح كيفية تأصيل الأخلاق في الفكر التركي المعاصر انطلاقا من أفكار المفكرين الذين ذكرتهم

يعلم جميعنا أن الفلاسفة على مر تاريخ فلسفة الأخلاق أرجعوا الأخلاق إلى أسس مختلفة مثل اللذة والفائدة والمشاعر والواجب والعقل والدين وغيرها وفقا لمناهجهم الفلسفية التي تبنوها. ولقد انقسمت المفاهيم الأخلاقية بناء على المصادر التي أسست مجال الأخلاق إلى تيارات مثل الأخلاق التلذذية، والأخلاق الانتفاعية، والأخلاق التخصصية، والأخلاق الواجبة، والأخلاق اللاهوتية

أهدف في هذا المقال إلى توضيح كيف أُسس في الفكر التركي المعاصر للأخلاق التي تعد حقيقة واقعية لا يمكن لأي إنسان أن ينسلخ منها، وأن أقارن النتيجة التي سأصل إليها مع المس ا لمات في تاريخ فلسفة الأخلاق بوجه عام وفلسفة الأخلاق الإسلامية بوجه خاص لألفت الانتباه إلى التغير الذي شهدته فلسفة الأخلاق الإسلامية منذ القرنين الثامن والتاسع والعاشر، التي كانت فيها في أوجها، وحتى يومنا هذا. لكني سأحاول أن أستعرض العالم الفكري للفترات التي عاش بها المفكرون الذين اخترناهم للإشارة إليهم كنماذج على ما سنقول

Keywords

تأصيل الأخلاق, الفكر التركي, عمر نصوحي بيلمن, حلمي ضياء أولكن, نور الدين طوبجي, إيرول جونجور

Çağdaş Türk Düşüncesinde Ahlâkın Temellendirilmesi Problemi / The Grounds of Morality in Contemporary Turkish Thought / مشكلة أسس الأخلاق في الفكر التركي الحديث

Abstract

XX. yüzyıl Türkiye için hem siyasi alanda, hem de düşünce hayatında önemli değişim ve gelişmelerin yaşandığı, birtakım hareketliliklerin olduğu, çeşitli akımların ortaya çıktığı bir devir olmuştur. Bu dönemin düşünce hayatında Osmanlıcılık, Türkçülük, Batıcılık ve İslâmcılık gibi dört önemli akım etkili olmuş ve Ömer Nasuhi Bilmen, Hilmi Ziya Ülken, Nurettin Topçu ve Erol Güngör gibi düşünürler yetişmiştir.  Bildiride Çağdaş Türk Düşüncesinde ahlâkın nasıl temellendirildiğini söz konusu düşünürlerden hareketle ortaya koymaya çalışacağım.

Ahlâk felsefesi tarihinde filozofların kendi felsefi sistemlerine göre ahlâkı, haz, fayda, duygu, vazife, akıl ve din gibi farklı temellere dayandırmış oldukları bilinmektedir. Ahlâkın temellendirildiği bu kaynaklara bağlı olarak da ahlâk anlayışları, lezzetçi ahlâk, menfaatçi ahlâk, ihtisasçı ahlâk, vazife ahlâkı ve teolojik ahlâk şeklinde gruplara ayrılmıştır.

Makalede, insanın hiçbir an sıyrılıp çıkamayacağı bir gerçeklik olan ahlâkın çağdaş Türk düşüncesinde nasıl temellendirildiğini tespit etmeyi ve ulaştığım sonucu genel anlamda ahlâk felsefesi tarihi, özelde ise İslam ahlâk felsefesindeki kabullerle karşılaştırarak İslâm ahlâk felsefesinin, üretken olduğu VIII, IX ve X. yüzyıldan günümüze gelinceye kadarki süreçteki değişime dikkat çekmeyi hedeflemekteyim. Ancak bu noktada örnekleme yaparken seçtiğimiz düşünürlerin dönemin düşünce dünyasının bir panoramasını vermesine dikkat edeceğim.

Keywords

Ahlakın temellendirilmesi, Türk düşüncesi, Ömer Nasuhi Bilmen, Hilmi Ziya Ülken, Nurettin Topçu, Erol Güngör

References

• Akarsu, Bedia. Felsefe Terimleri Sözlüğü, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 1994.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük İslâm İlmihali (sad. Ali Fikri Yavuz), Birleşik Yayıncılık, İstanbul, ts.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Ömer Nasuhi. Yüksek İslâm Ahlâkı, Bilmen Yayınevi, İstanbul 1964.
• Bolay, Süleyman Hayri. Felsefî Doktrinler ve Terimler Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara 1999.
• Cevizci, Ahmet. Etiğe Giriş, Paradigma Yayınları, İstanbul 2002.
• Çilingir, Lokman. Ahlâk Felsefesine Giriş, Elis Yayınları, Ankara 2003.
• Erdem, Hüsameddin. Bazı Felsefe Meseleleri, Konya 2009.
• Güngör, Erol ve diğerleri, Ahlak Lise III, MEB Yayınları, ts.
• Güngör, Erol. Ahlâk Psikolojisi ve Sosyal Ahlâk, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1995.
• Isfahâni, Rağıb. el-Müfredat fî Garibi’l-Kur’an, Daru’l-maarife, Beyrut, ts.
• İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, Dâru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî, Beyrut 1995.
• Kılıç, Recep. “Ahlâkı Temellendirme Problemi”, Felsefe Dünyası, sy. 8 (Temmuz 1993).
• Kılıç, Recep, “Erol Güngör’ün Ahlâk Anlayışı”, Felsefe Dünyası, sy. 27, Temmuz 1998.
• Kılıç, Recep, Ahlâkın Dini Temeli, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1992.
• Özlem, Doğan. Etik-Ahlâk Felsefesi, İnkılap Kitabevi, Ankara 2004.
• Raziel Abelson-Kai Nielsen, “Ethics, History of”, ed. Paul Edwards, The Encyclopedia of Philosophy (içinde), Macmillan Publications, New York 1972, III.
• Topçu, Nurettin. "İslâm Ahlâkının Esasları", Hareket Dergisi, sy.36 (Aralık 1968).
• Topçu, Nurettin, Ahlâk, Dergâh Yayınları, İstanbul 2005.
• Topçu, Nurettin, İslâm ve İnsan, Dergâh Yayınları, İstanbul 1998.
• Topçu, Nurettin, Sosyoloji, Dergâh Yayınları, İstanbul 2001.
• Ülken, Hilmi Ziya. Ahlâk, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1946.
• Ülken, Hilmi Ziya, Aşk Ahlâkı, Demirbaş Yayınları, Ankara 1971.
• Ülken, Hilmi Ziya, Bilgi ve Değer, Kürsü Yayınları, Ankara, ts.