İslam Hukukunda ve Günümüz Türk Medeni Hukukunda Kadınların Miras Payları

Year 2024, Volume: 12 Issue: 2, 347 - 373, 31.12.2024

Hüseyin Karayaka

https://doi.org/10.51450/ilmiyat.1513619

Abstract

İslam hukukunda ve günümüz Türk hukukunda kişinin miras yoluyla mal elde etmesi meşru kazanç yollarından biri olarak kabul edilmiştir. İnsanlık tarihi boyunca hukuk sistemlerinde mirasa dair düzenlemeler önemli bir yere sahip olmuştur. İslam miras hukukunun ilkeleri büyük oranda Kur’an ve sünnette ortaya konmuş ve miras hukuku, sahabe döneminden itibaren başlayarak mezheplerin teşekkül döneminde müstakil bir hukuk dalı olmuştur. Mirasla ilgili meseleler klasik fıkıh kitaplarının ilgili bölümlerinde ele alındığı gibi bu alanda ilk dönemden itibaren müstakil eserler de yazılmıştır. Çağımızda ise İslâm miras hukuku konularını modern hukuk ilminin sistem ve metoduyla, pratik ve anlaşılır tarzda ve modern hukukla karşılaştırmalı olarak ele alan eserler de yazılmıştır. İsviçre Medeni Kanun’u örnek alınarak hazırlanan ve 1926’da uygulanmaya başlanan Türk Medeni Kanunu, yeniden düzenlenerek 4721 sayılı kanun olarak 01 Ocak 2002’de yürürlüğe girmiştir. Günümüz Türk miras hukuku bu kanunda düzenlenmiş ve burada mirasçılar ve mirasın taksimine etki eden ölüme bağlı tasarruflar ele alınarak mirasın nasıl paylaştırılacağı ortaya konulmuştur. İslam miras hukukunu günümüz Türk miras hukuku ile mukayeseli olarak ele alan birçok çalışma bulunmaktadır. Ancak özellikle her iki sistemde kadınların miras paylarını karşılaştırmalı olarak konu edinen bir çalışmanın olmaması bizi bu konuyu incelemeye sevk etmiştir. Çalışmada her iki sistemin kendine has genel ilkelerinden, iki sistem arasındaki mirasçılık sistemlerindeki farklılıklardan ve genel olarak tüm varislerin hak ettikleri paylardan bahsedilmeyecektir. Bu çalışmada sadece her iki sistemde kadınların miras payları karşılaştırmalı olarak ele alıp incelenecektir. Çalışmada karşılaştırmalar İslam miras hukuku açısından üzerinde icma edilmiş görüşler merkeze alınarak, günümüz Türk hukukunda ise yeni TMK ve bu konudaki literatür dikkate alınarak yapılacaktır.

Keywords

İslam Hukuku, Türk Medeni Hukuku, Miras, Kadın, Pay.

Women's Inheritance Shares in Islamic Law and Today's Turkish Civil Law

Abstract

In Islamic law and today's Turkish law, acquiring property through inheritance is accepted as one of the legitimate ways of earning. Regulations regarding inheritance have had an important place in legal systems throughout human history. The principles of Islamic inheritance law were largely laid down in the Quran and the Sunnah, and inheritance law became an independent branch of law during the formation of the sects, starting from the period of the Companions. While issues related to inheritance are discussed in the relevant sections of classical fiqh books, independent works have also been written in this field since the early period. In our age, works have been written that deal with the issues of Islamic inheritance law with the system and method of modern jurisprudence, in a practical and understandable manner and in comparison with modern law. The Turkish Civil Code, which was prepared by taking the Swiss Civil Code as an example and started to be implemented in 1926, was rearranged and entered into force on January 1, 2002 as Law No. 4721. Today's Turkish inheritance law is regulated in this law, and how the inheritance will be distributed is explained by considering the heirs and death-related dispositions affecting the distribution of the inheritance. There are many studies that examine Islamic inheritance law in comparison with today's Turkish inheritance law. However, the lack of a comparative study on women's inheritance shares in both systems has led us to examine this issue. In the study, the specific general principles of both systems, the differences in inheritance systems between the two systems, and the shares that all heirs deserve in general will not be mentioned. In this study, women's inheritance shares in both systems will be examined comparatively. In the study, comparisons will be made by focusing on the consensus views in terms of Islamic inheritance law, and in today's Turkish law, by taking into account the new Turkish Civil Code and the literature on this subject.

Keywords

Islamic Law, Turkish Civil Law, Inheritance, Women, Share.

References

• Abdülhamid, Muhammed Muhiddin. Ahkamü’l-mevârîs. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1991.
• Aktan, Hamza. “Miras”. TDV İslam Ansiklopedisi. 30/143-145. İstanbul: TDV Yayınları, 2020.
• Aktan, Hamza. Mukayeseli İslam Miras Hukuku. İstanbul: İşaret Yayınları, 1991.
• Alkış, Alpaslan. “İslam Miras Hukuku İle Türk Medeni Kanun Miras Sisteminin Varisler Yönüyle Karşılaştırılması”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (26 Haziran 2019), 60-79.
• Bardakoğlu, Ali. “Ferâiz”. TDV İslam Ansiklopedisi. 12/362-363. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Berki, Şakir. Miras Hukuku. Ankara: Sevinç Matbaası, 1975.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-ı İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, ts.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî Râzî. İhtisaru İhtilafi’l-fukaha li’t-Tahavi. ed. Abdullah Nezir Ahmed. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Beşairi’l-İslâmiyye, 1995.
• Çiğdem, Recep. Mukayeseli Medeni Hukuk. Şanlıurfa: Şanlıurfa İlahiyat Vakfı Yayınları, 3. Basım, 2020.
• Damat Efendi, Abdullah b. Muhammed. Mecme’u’l-Enhur. 2 Cilt. Türkiye: Matbaatü’l Amire, 1328.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasan Ali b. Ömer. Sünenü’d-Dârekutnî. ed. Şuayb el-Arnavud. 5 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risale, 2004.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman Kayrevani. Sünenü’d-Dârimî. ed. Hüseyin Selim. 4 Cilt. Suudi Arabistan: Daru’l Muğni, 2000.
• Dede, Nusret. “Miras Hukukunda Cari İlkeler Bağlamında Türk Mer’i Hukuku ve İslam Hukuku”. Dergiabant 9/1 (Mayıs 2021), 482-500.
• Dural, Mustafa - Öz, Turgut. Türk Özel Hukuku IV (Miras Hukuku). İstanbul: Filiz Kitabevi, 9. Basım, 2015.
• Ebu'l-Ûla, Mardini Zade. Hukuku Medeniyye Dersleri. İstanbul: Güneş Matbaası, 1932.
• Halebî, İbrahim b. Muhammed. Mülteka’l-Ebhur. ed. Halil İmran. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-İlmiyye, 1998.
• Harakî, Ebü’l Kasım Ömer b. Hüseyin. Metnü’l Harakî. Daru’s Sahabe lit- Türas, 1993.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdülazîz ed-Dimaşkî. Reddü’l-muḥtâr ʿale’d-Dürri’l-muḫtâr. 6 Cilt. Mısır: Şeriketü Mustafa el-Bâbî el-Halabî, 1966.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd. Sünenü İbn Mâce. ed. Şuayb el-Arnavud. 5 Cilt. Daru’r Risale el Alemiyye, 2009.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velid Muhammed b. Ahmed. Bidâyetü’l-müctehid. 4 Cilt. Kahire: Daru’l-Hadis, 2004.
• Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslam Hukuku. 3 Cilt. İstanbul: Nesil yayınları, 5. Baskı, 1996.
• Kocayusufpaşaoğlu, Necip. Miras Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 3. Basım, 1987.
• Kudûrî, Ebü’l Hüseyin Ahmed bin Muhammed. Muhtasarı Kudûrî. ed. Kâmil Muhammed Muhammed Uveyza. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Kurtubi, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah. el-Kafi fî fıkhi ehli’l-medîne. ed. Muhammed Muhammed Muritani. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Riyad, 1980.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmud. el-İhtiyâr. 5 Cilt. Kahire: Matbaatü Halebi, 1937.
• Özay, Hilal. “İslam Miras Hukukunun Özellikleri”. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 3/2 (Aralık 2018), 203-224.
• Özay, Hilal. “Terikenin Mahiyeti ve Kapsamının İslâm Miras Hukuku ile Türk Miras Hukukunda Mukayesesi”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 9/1 (Ocak 2022), 286-303.
• Özay, Hilal. “Mûrisin Borçları Konusunda İslâm Miras Hukuku İle Türk Miras Hukukunun Karşılaştırması”. İlahiyat Alanında Akademik Araştırma ve Derlemeler. ed. Nurullah Agitoğlu. 5-43. Ankara: Platanus Yayın Grubu, 2023.
• Serahsî, Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ahmed. el-Mebsûṭ. 30 Cilt. Beyrut: Daru’l Marife, 1431.
• Şafii, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas. el-Üm. 8 Cilt. Beyrut: Daru’l Fikir, 2. Baskı, 1983.
• Şîrâzî, Ebû İshak İbrâhim b. Ali. el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmam eş-Şafii. 3 Cilt. Daru’l-Kitabi’l-İlmiyye, ts.
• Şîrâzî, Ebû İshak İbrâhim b. Ali. et-Tenbîh. Beyrut: Alemü’l- Kütüp, 1983.
• Şirbînî, Hatîb Muhammed b. Ahmed. Muğni’l-muhtac. ed. Ali Muhammed Muavviz. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-İlmiyye, 1994.
• TMK, Türk Medeni Kanunu. 4721 (22 Kasım 2001).
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. 2709 (18 Ekim 1982).
• Türk Hukuku Lügatı. Ankara: Başbakanlık Basımevi, 3. Baskı, 1991.
• Yazıcı, Abdurrahman. “Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde İslâm Miras Hukuku Çalışmaları”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 22 (2013), 309-328.
• Yazıcı, Abdurrahman. “İslam Miras Hukuku İle Türk Medeni Kanunu Miras Sisteminin Mukayesesi”. Ekev Akademi Dergisi 17/55 (Bahar 2013), 167-180.
• Yıldırım, Mustafa Fadıl. “Miras Hukukunda Aksayan Yönler ya da Ne Yönde Bir Reform”. 1926’dan Günümüze Türk-İsviçre Medeni Hukuku. ed. Şebnem Akipek Öcal. Ankara: Yetkin Yayınları, 2017.
• Zeyleî, Osman b. Ali. Tebyinü’l-hakayık. 6 Cilt. Kahire: Matbaatü’l Kübra el-Emiriyye, 1314.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhü’l-İslâmî ve edilletuhu. çev. Ahmet Efe vd. 10 Cilt. İstanbul: Risale Yayınevi, 1994.