Afet, İmtihan ve Kötülük Bağlamında Doğa Yasaları

Year 2024, Volume: 12 Issue: 2, 396 - 409, 31.12.2024

Harun Çağlayan

https://doi.org/10.51450/ilmiyat.1515855

Abstract

Evrenin ne zaman ve hangi kuvvetlerin etkisiyle meydana geldiği konusunda birçok teori olmasına karşın, ona egemen olan doğa yasalarının değişmeden günümüze değin devam ettiğine dair genel bir anlayış vardır. Buna göre evrenin işleyişinde anlaşılmayan herhangi bir durum, sonsuz bir gizem olarak değil, zamanla anlaşılacak bir problem olarak görülür. Ancak psiko-teolojik ve sosyo-kültürel bazı nedenlerden dolayı bazen bu unutulur veya bilinçli olarak örtülerek doğa yasalarına başka roller yüklenir. Bu roller, doğa yasalarının birey ve toplum yaşamındaki etkilerine göre iyi ve kötü olarak tanımlanır. Çalışmada, bu tanımlardan kötü olanları, teolojik bir bakış açısıyla ele alınmıştır. Tabiat olaylarına yüklenen nitelendirmelerden en fazla bilinenleri; kültürel açıdan afet, dinsel açıdan imtihan ve felsefik açıdan kötülük kavramlarıdır. Bu nitelendirmeler, tümüyle ne yanlış ne de doğrudur. Çünkü burada, doğa yasalarının bilimsel sebeplerinin açıklaması değil, neden olduğu sonuçların yargı odaklı değerlendirilmesi söz konusudur. Örneğin hayat kaynağı suyun katı, sıvı ve buhar halleri; su baskınları nedeniyle kültürel hafızada afet, dinsel literatürde ceza ve felsefi tartışmalarda kötülük kavramıyla ifade edilebilir. Bu sübjektif değerlendirmeler, suyun objektif gerçeklikteki durumunu değiştirmeyeceğinden onun yaşamımızdaki olumsuz etkilerini azaltmak için hangi durumlarda afet, imtihan ve kötülüğe dönüştüğünü tespit ederek yaşam biçimlerinin değiştirilmesi gerekir. Böylece hem suyun gerçek niteliği hem de sebep olduğu durumlar hakkında sağlıklı değerlendirme yapma imkânına sahip olunabilir. Araştırmada, tümevarım yöntemi kullanılarak konunun güncel tartışmalar bağlamındaki yerine ilişkin genel bir değerlendirme yapılmıştır.

Keywords

Kelâm, Afet, İmtihan, Kötülük, Doğa Yasası

The Laws of Nature in the Context of Disaster, Testing and Theodicy

Abstract

Although there are many theories about when and under the influence of what forces the universe came into existence, there is a general understanding that the laws of nature that dominate it have remained unchanged until today. According to this, any situation that is not understood in the functioning of the universe is not seen as an eternal mystery, but as a problem to be understood in time. However, due to some psycho-theological and socio-cultural reasons, this is sometimes forgotten or consciously covered up and other roles are assigned to the laws of nature. These roles are defined as good and bad according to the effects of the laws of nature on the life of the individual and society. In the paper, the worst of these definitions are discussed from a theological point of view. The most known of the qualifications attributed to natural events; culturally catastrophe, religiously tested, and philosophically theodicy. These characterizations are neither entirely wrong nor correct. Because here, it is not the explanation of the scientific reasons of the laws of nature, but the judgment-oriented evaluation of the results they cause. For example, the solid, liquid and vapor states of water, the source of life; It can be expressed with the concept of disaster in cultural memory due to floods, punishment in religious literature and evil in philosophical discussions. Since these subjective evaluations will not change the state of water in objective reality, it is necessary to change the way of life by determining in which situations it turns into disaster, test and evil in order to reduce its negative effects on our lives. Thus, it is possible to make a healthy assessment about both the real quality of the water and the situations it causes. In the research, a general evaluation was made regarding the place of the subject in the context of current discussions by using the inductive method.

Keywords

Kalam, Theodicy, Testing, Disaster, The Laws of Nature.

References

• Arslan, Hulusi. “Doğal Felaket ve Istıraplar Konusunda Kelamcıların Görüşleri”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 2/2 (2002), 19-34.
• Aydın, Mehmet S. Din Felsefesi. İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1999.
• Barlak, Muzaffer. Husün-Kubuh İyilik ve Kötülüğün Kaynağı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Bernal, John Desmond. Modern Çağ Öncesi Fizik. çev. Deniz Yurtören. Ankara: Türkiye Bilimsel Araştırma ve Teknik Kurumu, 1995.
• Boglione vd., Angelo. Doğa Bilimleri Ansiklopedisi. Baskan Yayınları, 1979.
• Boutroux, Emile. Çağdaş Felsefede İlim ve Din. çev. Hasan Kâtipoğlu. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997.
• Carus, Lucretus. Doğanın Evrimi. çev. Turan Erdem. İstanbul: Arya Yayıncılık, 2011.
• Çağlayan, Harun. “Sosyolojik Açıdan Müslüman İlahî Adalet Algısı”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5/4 (2016), 766-779.
• Çağrıcı, Mustafa. İslâm Ahlakı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
• Çağrıcı, Mustafa. İslâm Ahlakı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
• Davies, Paul. Tanrı ve Yeni Fizik. çev. Murat Temelli. İstanbul: İm Yayım, ts.
• Descartes, René. Metafizik Düşünceler. çev. Mehmet Karasan. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1998.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl. el-İbâne ʿan uṣûli’d-diyâne. Beyrut: Dâr İbn Zeydûn, ts.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl. Maḳâlâtü’l-İslâmiyyîn ve’ḫtilâfü’l-muṣallîn. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Kahire: Mektebetü’n-Nehdati’l-Mısrıyye, 1950.
• Evans, C. Stephen - Manis, R. Zachary. Din Felsefesi: İman Üzerine Rasyonel Düşünme. çev. Ferhat Akdemir. Ankara: Elis Yayınları, 2012.
• Feynman, Richard. Fizik Yasaları Üzerine. çev. Nermin Arık. Ankara: Türkiye Bilimsel Araştırma ve Teknik Kurumu, 1995.
• Heisenberg, Werner. Fizik ve Felsefe. çev. M Yılmaz Öner. İstanbul: Belge Yayınları, 2000.
• Henry, Henry. Bilimsel Düşüncenin Kısa Tarihi. çev. Ayşe Mine Şengel. Ankara: Akılçelen Kitaplar, 2016.
• İzmirli, İsmail Hakkı. Yeni İlm-i Kelâm. thk. Sabri Hizmetli. Ankara: Umran Yayınları, 1981.
• John B., Cobb - Griffen, JR. David Ray. Süreç Teolojisi. çev. Tuncay İmamoğlu - Ruhattin Yazoğlu. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
• Kandemir, Ahmet Mekin. Mu‘tezilî Düşüncede Tabiat ve Nedensellik. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2019.
• Malebrance, Nicholas. Metafizik ve Din Üzerinde Görüşmeler. çev. Bedia Akarsu. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Kitâbü’t-tevḥîd. thk. Bekir Topaloğlu - Muhammed Aruçi. Ankara: İsam Yayınları, 2013.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Teʾvîlâtü’l-Kurân. ed. Bekir Topaloğlu. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005.
• Özbaydar, Belma. Din ve Tanrı İnancının Gelişmesi. İstanbul: Baha Matbaası, 1970.
• Özdemir, Metin. İslam Düşüncesinde Kötülük Problemi. Kaknüs Yayınları, ts.
• Rudolph, Ulrich. “Vesilecilik”. Başlangıçtan Günümüze İslâm Kelâmı. ed. Sabine Schmidtke. 459-479. İstanbul: Küre Yayınları, 2020.
• Sabri Efendi, Mustafa. İnsan ve Kader. çev. İsa Doğan. İstanbul: Kültür basın yayın Birliği, 1989.
• Schopenhauer, Arthur. İsteme ve Tasarım Olarak Dünya. çev. Levent Özşar. Bursa: Biblos Kitabevi, 2009.
• Sezgin, Fuat. Bilim Tarihi Sohbetleri. ed. Sefer Turan. İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.
• Sezgin, Fuat. “İslam’ın Bilimler Tarihindeki Yaratıcı Yerine Bir Bakış”. Adam Akademi: Sosyal Bilimler Dergisi I/1 (2011), 89-98.
• Shihadeh, Ayman. “Kelâmda Ahlakî Değer Teorileri: Yeni Bir Yaklaşım”. Başlangıçtan Günümüze İslâm Kelâmı. ed. Sabine Schmidtke. 507-536. İstanbul: Küre Yayınları, 2020.
• Strathern, Paul. Einstein ve Görecelik Kuramı. çev. Handan Hazar. İstanbul: Gendaş, 1997.
• Şehristânî, Ebu’l-Feth Abdulkerîm. el-Milel ve’n-niḥal. thk. Mühennâ Emîr Alî. Beyrut: Dâru’l Ma’rife, 1993.
• Şekerci, Ahmet Erhan. Gazzâlî ve David Hume’da Nedensellik ve Mucize. İstanbul: Fotograika Yayıncılık, 2011.
• Ülken, Hilmi Ziya. Felsefeye Giriş. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1958.
• Wolfson, H. Austryn. Kelâm Felsefeleri. çev. Turhan Turhan. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2001.
• Yaran, Cafer Sadık. Kötülük ve Theodise. Ankara: Vadi Yayınları, 1997.