İmam Hatip Liselerinde Kelâm Dersi Öğretiminin İncelenmesi

Year 2024, Volume: 12 Issue: 2, 466 - 486, 31.12.2024

Mücteba Altındaş

https://doi.org/10.51450/ilmiyat.1531229

Abstract

İleri sürülen fikir ve itirazları çürüterek İslâm dinini savunma görevini yerine getiren kelâm ilmi, inanç ilkelerini naklî delillere dayanarak aklî yöntemlerle kanıtlayan bir disiplindir. Bu bağlamda kelâm dersi; öğrencilere inanç esaslarını naslardan hareketle temellendirerek aklî yöntemlerle izah etme ve karşıt fikirleri eleştirip cevaplama becerisi kazandırmayı hedeflemektedir. Bu yönüyle dinin inanç boyutuyla ilgili konularını ele alan kelâm dersi, öğrencilere itikadi konuları temellendirme ve aklî delillerle destekleme becerisi kazandırarak inancın sağlam bir şekilde oluşmasına önemli katkı sağlamaktadır. Hayatın anlamı ve gayesi üzerine derin sorgulamaların oluştuğu öğrencilerin kritik yaş dönemlerinde sağlıklı ve nitelikli bir dini anlayış geliştirmede bu dersin ve öğretmenlerinin yapacağı rehberliğin önemi büyüktür. Bu açıdan öğrencilerin günlük hayatta karşılaştıkları zihinlerine takılan soruların ve öncelikli konuların tespit edilmesi ve buna uygun yöntemlerin geliştirilmesi gerekmektedir. Bilişsel ve duyuşsal gelişim süreçleri dikkate alındığında dini şüphe yaşındaki gençlere hangi bilginin hangi seviyede ve nasıl bir metot çerçevesinde verileceği önem kazanmaktadır. Bu nedenle kelâm müfredatı hazırlanırken öğrencinin ilgi ve algı düzeyine uygun inanç sorunlarının çözümüne katkı sağlamak amacıyla dersin öncelikleri ve güncel karşılıkları iyi tespit edilmelidir. Kelâmın klasik konuları ele alınırken güncel karşılığı olan çalışmalardan ve etkili yöntemlerden faydalanmak, özellikle ihtiyaç duyulan konuları daha anlaşılır ve ilgi çekici hale getirecektir. Görsel materyal kullanmanın daha etkili olacağı bu tür soyut konularda dersi daha işlevsel hale getirecek görsel materyaller ve çoklu zekâ uygulamaları içeren uygun öğretim tekniklerini kullanmak önem taşımaktadır. Bu bağlamda çalışmanın temel amacı, İmam-Hatip liseleri 12. sınıflarında zorunlu olan kelâm dersini; öğretim programının temel felsefesi, amaçları ve kazanımları başta olmak üzere kelâm dersinin kritik konuları, güncel konu ve problemler ile kelâm dersinde kullanılabilecek yaklaşım, yöntem ve teknikler çerçevesinde incelemektir.

Keywords

Kelâm, Kelâm öğretimi, Öğretim programı, Kazanım, Yöntem-teknik

Analysis of Kalām Course Teaching in Imam Hatip High Schools

Abstract

The science of Kalām, which fulfills the duty of defending the religion of Islam by refuting the ideas and objections put forward, is a discipline that proves the principles of belief with rational methods based on revelational evidences. In this context, Kalām lesson aims to provide students with the ability to explain the principles of belief with rational methods by basing them on religious texts and criticizing and responding to opposing ideas. In this respect, the Kalām course, which deals with issues related to the belief dimension of religion, significantly contributes to forming a solid belief by providing students with the ability to base theological issues and support them with rational evidence. This course and the guidance of its teachers are of great importance in developing a healthy and qualified religious understanding in students' critical age periods when deep questions about the meaning and purpose of life. In this respect, it is necessary to identify the daily questions and priority issues students encounter and develop appropriate methods. Considering the cognitive and affective development processes, knowing which information, at what level, and within what methodology will be given to young people at the age of religious doubt becomes important. For this reason, while preparing the Kalām curriculum, the priorities and current responses of the course should be well determined to contribute to the solution of faith problems appropriate to the student's level of interest and perception. While discussing the classical subjects of Kalām, using current studies and effective methods will make the needed subjects more understandable and interesting. It is important to use appropriate teaching techniques that include visual materials and multiple intelligence applications to make the lesson more functional in abstract subjects where using visual materials will be more effective. In this context, the primary purpose of the study is to examine the Kalām course, which is compulsory in the 12th grade of Imam-Hatip high schools, firstly the basic philosophy, objectives and achievements of the curriculum then the critical issues of the course, the current issues and problems and the approaches, methods and techniques that can be used in the Kalām course.

Keywords

Kalām teaching, Curriculum, Achievements, Method-technique

References

• Altıntaş, Ramazan. “İmam-Hatip Liselerinde Okutulan Kelâm Dersi Programının Amaç ve İçerik Açısından Değerlendirilmesi”. İmam Hatip Liselerinde Eğitim ve Öğretim. haz. Mahmut Zengin. İstanbul: DEM Yayınları, 2005, 289-309.
• Atasoy, Hülya. “Akâid ve Kelâm Dersinde Ölçme ve Değerlendirme”. 2014-2015 Haziran Dönemi Mesleki Çalışmalar Akâid ve Kelâm Dersi Tebliğleri. Erişim 17.3.2023. http://dogm.meb.gov.tr
• Ay, Mahmut. “Kelâm Öğretiminde Standardizasyon”. Kelâm [Sempozyumu]: Bilimler Hiyerarşisindeki Yeri, Kelâm-Mantık ve Fıkıh Usulü, Tarihsel Süreçte ve Günümüzde Kelâm Öğretimi. Ankara, 2008, 133-152.
• Ay, Mahmut. “Kelâm’da Akıl İman İlişkisi: Temel Teolojik Yaklaşımlar”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52/1 (2011), 49-68.
• Bahadır, Abdülkerim. “Ergenlik Döneminde Dini Şüphe ve Tereddütler”. Gençlik, Din ve Değerler Psikolojisi. ed. Hayati Hökelekli. İstanbul: DEM yayınları, 2015.
• Bilmen, Ömer Nasûhi. Muvazzah İlmi Kelâm. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2015.
• Bulut, İsmail. “İHL Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Kelâm Dersine İlişkin Görüşleri”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (Aralık 2017), 7-35.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Şerhu’l-Mevâkıf (Metin-Tercüme). çev. Ömer Türker. İstanbul: TYEK Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Çelebi, İlyas. “İmam Hatip Liselerinde Kelâm Dersi Öğretimi”. İmam Hatip Liselerinde Eğitim ve Öğretim. haz. Mahmut Zengin. İstanbul: DEM Yayınları, 2005, 279-288.
• Çelebi, İlyas. “Modern Dönem Kelâm Çalışmalarının Temel Sorunları Üzerine”. Modern Dönemde Dinî İlimlerin Temel Meseleleri -İlmî Toplantı- İstanbul: İSAM, 2007, 73-104.
• Demirel, Özcan. Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Pegem Akademi, 2015.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid. İtikad'da Orta Yol [el-İktisâd fi’l-i‘tikâd]. çev. Kemal Işık. Ankara: AÜİF Yayınları, 1971.
• Gölcük, Şerafettin - Toprak, Süleyman. Kelâm. Konya: Tekin Kitabevi, 2014.
• Günaydın, Fatma Candan. “Akâid -Kelâm Öğretiminde Yöntem Seçimini Etkileyen Unsurlar”. 2014-2015 Haziran Dönemi Mesleki Çalışmalar Akâid ve Kelâm Dersi Tebliğleri. Erişim 17.3.2023. http://dogm.meb.gov.tr
• Günaydın, Fatma. “İmam Hatip Liselerinde İnanç Soru(n)ları”. Din Karşıtı Çağdaş Akımlar ve Deizm Sempozyumu. ed. Vecihi Sönmez vd. Van: Ensar Neşriyat, 2017, 321-335.
• İzutsu, Toshihiko. Kur’an’da Allah ve İnsan. çev. Süleyman Ateş. Ankara, 1975.
• Keskiner, Emine. “Akâid ve Kelâm Dersinin Öğretimi”. İmam Hatip Liselerinde Mesleki Din Öğretimi. ed. Emine Keskiner. İstanbul: Yekder Yayınları, 2018, 117-134.
• Kılavuz vd., Ulvi Murat. Anadolu İmam Hatip Lisesi Kelâm. MEB Yayınları, 2021.
• Kurt, Hasan. “Anadolu İmam Hatip Liseleri’nin Tarihi Gelişim Süreci ve Öğrencilerinin Kelâm Derslerine İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi (Bartın Anadolu İmam Hatip Lisesi Örneği)”. The Journal of Academic Social Science Studies 24 (2014), 73-91.
• Menküç, Dilek. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Görüşleri Işığında Liselerde Deizm Düşüncesi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). “Kelâm Dersi Öğretim Programı”. Anadolu İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretim Programları. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı, 2018. Erişim 17.3.2023. http://mufredat.meb.gov.tr
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). Anadolu İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretim Programları. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı, 2018. Erişim 17.3.2023. http://mufredat.meb.gov.tr
• Morgül, Nihat. “Kelâm Dersinde Uygulanabilecek Öğretim Yöntemleri”. İmam-Hatip Liselerinde Meslek Dersleri Öğretimi Nasıl Olmalı? İstanbul: DEM Yayınları, 2006, 161-164.
• Özervarlı, M. Sait. Kelâmda Yenilik Arayışları. İstanbul: İSAM Yayınları, 2008.
• Topaloğlu, Bekir. Kelâm İlmi: Giriş. İstanbul: Damla Yayınevi, 1981.
• Türcan, Galip. “Kelâmın Dinî Meşrûiyeti ve Öğretimi Üzerine Bir Değerlendirme”. SDÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 30/1 (2013), 127-166.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Kelâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2002, 25/196-203.