“Tıbâk” [Tezat] Sanatı Bağlamında Kur’an’da Optimizm

Year 2017, Issue: 48, 19 - 53, 31.12.2017

Necdet Çağıl

https://doi.org/10.29288/ilted.328273

Cited By: 3

Abstract

Vahiy Menşeli Kutsal Metinlerin pek çok edebî sanatı bir anlatım üslûbu olarak benimsediği

bilinmektedir. Bu üslûp yapılanması o metinlere efsunkâr bir ifade gücü kazandırmaktadır.

Çalışma, edebî sanat türlerinden biri olan “tıbâk” [tezat] sanatı dâhilinde Kur’an’ın optimist

yaklaşımını yansıtan yapısıyla, “olumlu-olumsuz” eşleşmesinde olumlunun olumsuzdan önce zikredilmesinin

mantığını ve mana inceliklerini konu almaktadır. Çalışma, “tıbâk” sanatının farklı

türleri için örnek oluşturan ayetlerin yorumunu esas almakta olup, bunun nirengi noktasını da

ilâhî ve beşerî fiiller teşkil etmektedir. “Tıbâk” sanatı özelinde her iki tür eylemden bahseden

ayetler ilk sırada olumluyu, ikinci sırada da olumsuzu bahse konu etmektedir ki, bu da kozmik

âlemde olduğu gibi, onun sözlü simgesi mesabesindeki Kur’an’da da optimizmin hâkim olduğunun

kanıtıdır. Bazı ayetlerde olumsuzun olumludan önce zikredilmesine gelince; bu Kur’an’ın benimsediği

optimist üslûba aykırı olmayıp, tamamen kontekstin gereğidir ve mantıkî sebepleri bulunmaktadır.

Keywords

Kur’an, Tıbâk Sanatı, Optimizm, Olumlu, Olumsuz

Optimism in the Holy Qur’an within the Context of “Art of Contrast” (Tibâk)

Abstract

It is very well known that holy books -which are based on revelation- have adopted many

literary arts as a wording style. This stylistic structure gives a flavor of fascinating expression power

to those texts. This study aims to reflect the optimistic approach of Holy Qur’an within the art of

contrast (tıbak) which is one of literary arts. It investigates the reason of mentioning the positive

before the negative, where both are mentioned consecutively in the text and also related subtleties

of meaning. This study mainly focuses on the interpretations of verses which exemplify various

types of art of contrast, where the reference point is divine and human deeds. Especially with

regard to art of contrast, verses that mention both deeds (divine and human) firstly mention the

positive one and then the negative one. This wording style justifies that -as it is observed in the

cosmic universe- optimism is dominant in the holy Qur’an (which is the verbal embodiment of

cosmos). In some of the verses, the negative precedes the positive; however, this does not go against

the optimistic wording style of the Qur’an, because those cases are absolutely due to the necessity of

the context and also there are logical reasons for that.

Keywords

Qur’an, Art of Contrast, Optimism, Positive, Negative

References

• Aster, Ernst Von. Felsefe Tarihi Dersleri. çev. Macit Gökberk. İstanbul: 1943.
• Beydâvî, Nâsiruddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer. Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl. İstanbul: Matbaa-yı Âmire, 1885.
• Bikâî, Ebû’l-Hasen Burhânuddîn İbrâhîm. Nazmu’d-Durer fî Tenâsubi’l-Âyâti ve’s-Suver. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Çağıl, Necdet. Din Dili ve Mecaz. İstanbul: İz Yayıncılık, 2008.
• Çağıl, Necdet. Kitabı Mukaddes’in Neyi Tahrif Edildi. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
• Çağıl, Necdet. Kur’an’ın Belâgat ve Fonetik Yapısı. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2005.
• Çağıl, Necdet. “Mutlak İyinin Evrenselliği”. EKEV Akademi Dergisi 23 (2005).
• Çağrıcı, Mustafa. “İyimserlik”. DİA. İstanbul: 2001.
• Ebû Ali el-Cübbâî. Tefsîru Ebû Ali el-Cubbâî, [derleme çalışması]. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 2007.
• Ebû Ali el-Fârisî, Hasen b. Abdulgaffâr. el-Hucce li’l-Kurrâi’s-Seb‘a. Beyrut: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, 1993.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdurrahman b. Amr el-Ferâhîdî. Kitâbu’l-‘Ayn. Beyrut: Muessesetu’l-A‘lemî, 1988.
• Hançerlioğlu, Orhan. “İyimserlik”. Felsefe Ansiklopedisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1977.
• Hutchison, John A.-Martin and James Alfred Jr. Ways of Faith: An Introduction to Religion. New York: The Ronald Press Company, 1953.
• İbn Durayd, Ebû Bekr Muhammed b. Hasen el-Basrî. Cemheretu’l-Luga. Beyrut: t.y.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâîl el-Kuraşî ed-Dımaşkî. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘Azîm. Dârü’l-Ma‘rife, Beyrut 1969.
• İbnu’l-Cevzî; Ebû’l-Ferec Abdurrahmân b. Ali. Zâdu’l-Mesîr fî ‘İlmi’t-Tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 2010.
• İbnu’l-Esîr, Ebû’l-Feth Ziyâuddîn Nasrullâh b. Muhammed. el-Meselu’s-Sâir fî Edebi’l-Kâtib ve’ş-Şâir. Kahire: ts.
• Kâ‘bî, Ebû’l-Kasım Abdullah b. Ahmed el-Belhî. Tefsîru Ebi’l-Kasım (Derleme). Hudr Muhammed Nebhâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.
• Konevî, İsmail b. Muhammed b. Mustafa. Hâşiyetu’l-Konevî ‘alâ Tefsîri’l-İmâmi’l-Beydâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmi‘ li-Ahkâmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2002.
• Râgıb el-Isfahânî, Ebû’l-Kasım Huseyn b. Muhammed. Mufredâtu Elfâzı’l-Kur’ân. Şam: Dâru’l-Kalem, 2009.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer. et-Tefsîru’l-Kebîr. Mısır: Matbaatu’l-Behiyye, 1938.
• Rummânî, Ebû’l-Hasen Ali b. İsa. el-Câmi‘ li ‘İlmi’l-Kur’ân (Derleme). Hudr Muhammed Nebhâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Sa‘lebî, Ebû İshak Ahmed b. Muhammed. el-Keşf ve’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• Soykut, İsmail Hilmi. Açıklamalarıyla 12. Asırdan 20. Asra Kadar Türk Şiirinde Tasavvuf, Hikmet ve Felsefeyle Dolu Unutulmaz Mısralar. İstanbul: Sönmez Neşriyat ve Matbaacılık, 1968.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2002.
• Taftazanî, Sa‘duddîn Mes‘ûd b. Ömer. Muhtasaru’l-Ma‘ânî. İstanbul: Kırımlı Abdullah Efendi Matbaası, 1886.
• Tîbî, Şerefuddîn Huseyn. Futûhu’l-Ğayb fi’l-Keşf ‘an Kınâ‘i’r-Rayb (Keşşâf Şerhi). Ürdün: Dâiratu’l-Mektebeti’l-Vataniyye, 2013.
• Zemahşerî, Cârullâh Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ‘an Hakâikı Gavâmıdı’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Akâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Zeyd b. Ali b. Huseyn. Tefsîru Garîbi’l-Kur’ân. İran: Mektebu’l-İ‘lâmi’l-İslâmî, 1956.