Seyfuddîn el-Âmidî’nin Gâyetü’l-Emel fi İlmi'l-Cedel Adlı Eseri

Year 2021, Volume: 6 Issue: 1, 256 - 278, 30.06.2021

Hasan Demir

https://doi.org/10.20486/imad.902457

Cited By: 1

Abstract

Cedel, herhangi bir konuda hasmın/Muhâlifin görüşünü delile dayalı olarak çürütüp aksi yönde delil serdetme faaliyetidir. Bu faaliyet ilk dönemlerden itibâren fıkıh ilminde tatbik edilmiştir. Özelikle fıkhî tartışmalarda cedel ilmi, tartışılan meseleyle ilgili yapılan hataları fark edip düzeltme becerisini ve imkânını vermektedir. İslâm hukuk tarihine bakıldığında usûl âlimlerinin belirli usûl ve kâidelerle bir görüşün doğru olduğunu, muhâlif görüşün ise hatalı olduğunu cedel yöntemiyle ortaya koymaya çalıştıkları görülür. Farklı görüşlere sahip iki kişinin sağlıklı ve verimli bir şekilde tartışmalarını yürütebilmesi için cedelin kurallarını belirleyen ilmu’l-cedel disiplini önemi haizdir. Bu meyanda ilk dönemlerden itibâren hakikatin ortaya çıkması için cedelde bulunan kimselerin gözetmesi gereken kurallar tespit edilip üzerinde durulmuş ve bu minvalde eserler kaleme alınmıştır. Bunlardan bir tanesi de Seyfüddîn’nin el-Âmidî’nin (ö. 631/1233) Gâyetü’l-Emel fi İlmi’l-Cedel isimli eseridir. Âmidî’nin söz konusu eserinin Cedel-fıkıh usûlü ilişkisi bağlamında dikkate alınması gereken eserlerden bir tanesi olduğu söylenebilir. Bu çalışmada kısaca cedel ve Âmidî’nin ilgili eserinin mâhiyetinin ne olduğu irdelenmiştir.

Keywords

Fıkıh usulü, Cedel, Diyalektik, Seyfüddîn’nin el-Âmidî, Gayetü'l-emel fî ‘ilmi’l-cedel

References

• BİBLİYOGRAFYA Âmidî, Ebü’l-Hasen (Ebü’l-Kāsım) Seyfüddîn Alî b. Muhammed b. Sâlim es-Sa‘lebî. el-Cedel. ed. Ali B. Abdulaziz b. Ali Umeyrînî. Riyad: Dâru’d-Tedmuriyye, 1. Basım, 2015.
• Âmidî, Ebü’l-Hasen (Ebü’l-Kāsım) Seyfüddîn Alî b. Muhammed b. Sâlim es-Sa‘lebî. El-Cedel, Muhakkikin Girişi. ed. Ali B. Abdulaziz b. Ali Umeyrînî. Riyad: Dâru’d-Tedmuriyye, 1. Basım, 2015.
• Aristoteles. Organon V (Topikler). çev. H. Ragıp Atademir. İstanbul: M.E.B. Yayınları, 1996.
• Aslan, Nasi. “Eş‘arî Usûlcülerin Nesih Konusunda İmam Şâfiî’ye Yönelttiği Eleştiriler -Râzî ve Âmidî Örneği”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 18/36 (2020), 1-15.
• Bolay, Süleyman Hayri. Felsefi Doktri̇nler Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları, 5. Basım, 1990.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. El-Fusûl Fi’l-Usûl. Vizâretü’l-Evkâfi’l-Kuveytiyye, 2. Basım, 1994.
• Cevizci, Ahmet. Felesefe Sözcüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 3. Basım, 1999.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. et-Taʿrîfât. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1983.
• Çoşar, Hakan. “Seyfeddin Âmidî’nin Hayatı, İslam Düşüncesindeki Yeri ve Eserleri”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 8/2 (01 Haziran 2008), 167-197.
• Demir, Zakir. Tefsir Terimbilimi’ne Alternatif Bir Alan: Ta‘rifât, Hudûd ve Mustalahât Kitabiyâtı. Ankara: Araştırma Yayınları, 1. Basım, 2020.
• Doğan, Hüseyin. “İslam Düşüncesi̇nde Bi̇r Tartişma Metodoloji̇si̇ Olarak Cedel”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/24 (15 Aralık 2011), 157-174. https://doi.org/10.17335/suifd.59717
• Doğan, Hüseyin. “İslâm Kelâmcılarına Göre Cedel Yönteminin Uygulama Alanı ve Pratikteki Yansımaları”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/7 (01 Ocak 2017), 67-67. https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.295279
• Ebû Zehre, Muhammed b. Ahmed b. Mustafâ. Târîhu’l-Cedel. Dâru Fikri’l-Arabî, 1. Basım, 1980.
• Emiroğlu, İbrahim. “Cedel nedir?” Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12 (1999), 17-37.
• Emiroğlu, İbrahim. “Cedelin i̇şleyişi ve değeri”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.
• Emiroğlu, İbrahim. Klasik Mantığa Giriş. Ankara: Elis Yayınları, 5. Basım, 2009.
• Erul, Bünyamin. “Ta‘n”. 39/558-560. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Gazzali, Ebû Hamid Huccetülislam Muhammed b Muhammed. el-Müntehal fî’l-Cedel. ed. Ali B. Abdulaziz b. Ali Umeyrînî. Beyrut: Darü’l-Verrak, 2004.
• Gazzali, Ebû Hamid Huccetülislam Muhammed b Muhammed. el-Müntehal fî’l-Cedel, Muhakkikin Girişi. ed. Ali B. Abdulaziz b. Ali Umeyrînî. Beyrut: Darü’l-Verrak, 2004.
• İbn Ebî Useybia, Ebü’l-Abbâs Muvaffakuddîn Ahmed b. el-Kāsım b. Halîfe b. Yûnus es-Sa‘dî el-Hazrecî. ʿUyûnü’l-Enbâʾ fî Tabakāti’l-Etıbbâ. ed. Nizar Rıza. Beyrut: Daru Mektebetü’l-Hayat, ts.
• İbn Hallikan, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr b. Hallikân el-Bermekî el-İrbilî. Vefeyâtü’l-Aʿyân ve Enbâʾü Ebnâʾi’z-Zamân. ed. İhsan Abbas. Beyrut: Daru Sâdır, 1970.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm. Resâʾilü İbn Hazm. ed. İhsân Abbâs. Beyrut: el-Müessesetü’l-’Arabiyye li’d-Dirâsât ve’n-Neşr, 1. Basım, 1983.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. ed. Muhammed fuâd Abdulbakî. Beyrut: Dâru İhyai Kutubi’l-Arabiyye, 1952.
• İbnü’l-İmâd, Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed es-Sâlihî el-Hanbelî. Şezerâtü’z-zeheb fî Ahbâri Men Zeheb. ed. Mahmud el-Arnaud. Beyrut: Daru İbn Kesir, 1. Basım, 1986.
• Kannevcî, Ebü’t-Tayyib Muhammed Sıddîk Bahâdır Hân b. Hasen b. Alî. Ebcedü’l-‘Ulûm. Dâru İbn Hazm, 1. Basım, 2002.
• Kaya, Mahmut. İslâm Kaynakları Işığında Ari̇stoteles ve Felsefesi̇. İstanbul: Ekin Yayınları, 1983.
• Kehhâle, Ömer Rızâ. Muʿcemü’l-Müʾellifîn. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, ts.
• Öner, Necati. Klasik Mantık. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 5. Basım, 1986.
• Sevgili, Hamit. Ebû İshâk eş-Şîrâzî’nin Usûl Anlayışı. Ankara: İlahiyat Yayınları, 1. Basım, 2020.
• Siirdî, Molla Halil. Telmîhu’l-Îsâgūcî. ed. Hamit Sevgili. İstanbul: Haşimi, 1. Basım, 2020.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. er-Risâle. ed. Ahmed Şâkir. Mısır: Mektebetu’l-Halebî, 1. Basım, 1940.
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî. Tefsiru’ş-Şaravî. 20 Cilt. Matabiu’l-Ahbari’l-Yevm, 1997.
• Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf. el-Lümaʿ fî Usûli’l-Fıkh. Beyrut: Dârul’l-Garbil’l-İslâmî, 1. Basım, 1988.
• Ünver, Ahmet Numan. “Cedeli̇n fikih i̇lmi̇nde kullanimi: kudûrî ve ebu’t-Tayyi̇b et-Taberî arasindaki̇ bi̇r münâzara bağlaminda”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (SAUIFD), 67-91. https://doi.org/10.17335/sakaifd.544198
• Ünver, Ahmet Numan. Fıkıh İlmi̇nde Cedel Yönteminin Kullanımı (ebu İshak eş-Şirazî Örneği). Ankara: Akademisyen Kitapevi, 2019.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “CEDEL - TDV İslâm Ansiklopedisi”. TDV İslam Ansiklopedisi. 1993. Erişim 18 Aralık 2020. /cedel
• Yüksel, Emrullah. “Âmi̇dî, Seyfeddin”. 3/57-58. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Bilgrâmî el-Hüseynî. Tâcü’l-ʿArûs Min Cevâhiri’l-Kāmûs. Kuveyt: Matbaatü Hukûmeti’l-Kuveyt, 2. Basım, 1994.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Fahruddîn Osmân b. Alî b. Mihcen el-Bâriî. Tebyînü’l-Hakâik Şerhu Kenzü’d-Dekâik. Kâhire: el-Matbaatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1. Basım, 1313h.