Decision-Making Mechanisms in the Voluntary Return Process of Syrian Refugees

Year 2025, Issue: 16, 67 - 90, 29.07.2025

Gülsen Çankal , Ahmet Koyuncu

https://doi.org/10.53791/imgelem.1654212

Abstract

This article examines the socio-economic, cultural and political factors affecting the decisions of Syrian asylum-seekers who have been forced to migrate to Turkey due to the Syrian crisis to return or stay in Turkey. In the literature, return migration is defined as a multidimensional process that takes place in different ways such as voluntary/forced, individual/mass, and it is emphasized that various factors such as socio-demographic, economic and security are determinant on individuals' decisions. Although it is a topic that has not received enough attention until recent years, returns after forced migration are gaining importance both in terms of international migration policies and socio-economic structures of host societies. In this context, the study analyzes the individual and structural factors affecting return decisions through qualitative field research with Syrians under temporary protection living in Konya province. Using the maximum variation sampling technique, 16 participants were selected and data on different dimensions of the phenomenon under investigation were obtained. The study reveals that the three main factors shaping the decision to return are (a) the current conditions in Syria, (b) the potential difficulties to be encountered during the return process, and (c) the living conditions in Turkey and the socio-economic order created. Furthermore, by emphasizing the potential challenges that may be encountered during the return process, it is concluded that return strategies should be addressed at the micro level rather than a wholesale approach.

Keywords

Voluntary Return Migration , Reverse Migration , Syrian Refugees , Migration , Reconstruction in Syria.

Suriyeli Sığınmacıların Gönüllü Geri Dönüş Sürecinde Karar Alma Mekanizmaları

Abstract

Bu makale, Suriye krizine bağlı olarak Türkiye’ye zorunlu göç eden Suriyeli sığınmacıların, geri dönüş veya Türkiye’de kalma kararlarını etkileyen sosyo-ekonomik, kültürel ve politik faktörleri incelemektedir. Literatürde geri dönüş göçü; gönüllü/zorunlu, bireysel/kitlesel gibi farklı şekillerde gerçekleşen çok boyutlu bir süreç olarak tanımlanmakta ve bireylerin kararları üzerinde sosyo-demografik, ekonomik ve güvenlik gibi çeşitli etkenlerin belirleyici olduğu vurgulanmaktadır. Son yıllara dek yeterince ilgi görmeyen bir konu olmakla birlikte, zorunlu gerçekleşen göçler sonrasında geri dönüşler hem uluslararası göç politikaları hem de ev sahibi toplumların sosyo-ekonomik yapıları açısından önem kazanmaktadır. Bu bağlamda çalışma, Konya ilinde yaşayan geçici koruma statüsündeki Suriyelilerle yapılan nitel saha araştırması yoluyla, geri dönüş kararlarını etkileyen bireysel ve yapısal faktörleri analiz etmektedir. Maksimum çeşitlilik örneklem tekniği ile 16 katılımcı seçilerek, araştırılan olgunun farklı boyutlarına dair veriler elde edilmiştir. Araştırmada geri dönüş kararını şekillendiren üç temel unsurun (a) Suriye’deki mevcut koşullar, (b) geri dönüş sürecinde karşılaşılması muhtemel zorluklar ve (c) Türkiye’deki yaşam koşulları ile oluşturulan sosyo-ekonomik düzenin önemli bir faktör olduğu ortaya konmuştur. Ayrıca, dönüş sürecinde karşılaşılabilecek potansiyel zorluklara vurgu yapılarak, geri dönüş stratejilerinin toptan bir yaklaşımdan ziyade mikro düzeyde ele alınması gerekliliği sonucuna varılmıştır.

Keywords

Gönüllü Geri Dönüş Göçü , Tersine Göç , Suriyeli Sığınmacılar , Göç , Suriye’de Yeniden Yapılanma.

References

• Abadan Unat, N. (2017). Bitmeyen Göç, Konuk İşçilikten Ulus-Ötesi Yurttaşlığa, 3. Basım. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Akıncı, B., Nergiz, A. ve Gedik, E. (2015). Uyum Süreci Üzerine Bir Değerlendirme: Göç ve Toplumsal Kabul, Göç Araştırmaları Dergisi, (2), 58-83.
• Aydemir, S., Şahin, M. C. (2017). Tek Tanrılı Dinlerde Göç Olgusuna Sosyolojik Bir Yaklaşım: Göç Teorileri Açısından Bir Analiz, Journal of Islamic Research, 28(3), 359-371.
• Bakewell, O. (1999). Returning Refugees or Migrating Villagers? Voluntary Repatriation Programmes in Africa Reconsidered, New Issues in Refugee Research (No. 15), Working Paper.
• Bayram, S. (2019). “Gurbet Kuşları” Adlı Eserde Göç Kuramlarının İzini Sürmek, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23(1), 113-122.
• Bilecen, T. (2018). Geri Dönüş Göçüne Etki Eden Faktörler: Göç Literatürüne Eleştirel Bir Bakış, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(56), 138-144. DOI: 10.17719/jisr.20185638986.
• Bilecen, T., Araz, M. S. (2015). Influence of Ethnic and Sectarian Origins on Political Choices of the Immigrants from Turkey in London, Ş. A. Koç ve M. Ş. Önver (Ed.), in Logic of Our Age: The Individual and Society in the Market’s Grasp (133-152), London: IJOPEC Publication.
• Bilge Zafer, A. (2016). Göç Çalışmaları için Bir Anahtar Olarak “Kültürleşme” Kavramı, Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30(30), 75-75.
• Black, R., Gent, S. (2006). Sustainable return in post‐conflict contexts, International Migration, 44(3), 15-38. Doi: 10.1111/j.1468-2435.2006.00370.x
• Boyd, M. (1989). Family and Personal Networks in International Migration: Recent Developments and New Agendas, The International Migration Review, 23(3), 636-670.
• Cassarino, J. P. (2008). Patterns of Reintegration and Development Challenges, J. P. Cassarino (Ed.), in Return Migrants to the Maghreb: Reintegration and Development Challenges (9-32), European University Institute. Cerase, F. P. (1974). Expectations and Reality: A Case Study of Return Migration from the United States to Southern Italy, The International Migration Review, Special Issue: Policy and Research on Migration: Canadian and World Perspectives, 8(2), 245-262. Doi: 10.1177/019791837400800
• Christensen, L. B., Turner, L. A. ve Johnson, B. (2015). Research Methods, Design and Analysis, Pearson.
• Coşkun, H. (2019). Göç ve Bütünleşme (Entegrasyon): Suriyeli Göçüne Sosyal Sermaye Temelinde Bir Sosyal Hizmet Müdahalesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi - Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Creswell, J. W. (2014). Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches, 4. Baskı, Thousand Oaks, CA: Sage.
• Crisp J., Long K. (2016). Safe and Voluntary Refugee Repatriation: From Principle to Practice, Journal on Migration and Human Security, 4(3), 141-147. Doi: 10.1177/233150241600400
• Çağlayan, S. (2006). Göç Kuramları, Göç ve Göçmen İlişkisi, İLKE, 17, 67-91.
• Çataklı, İ., Taşdoğan, C. (2024). Suriyeli Göçü ve Türkiye’nin Sığınmacılara Yönelik Politikaları Üzerine Bir Değerlendirme, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 233-260 Doi: 10.26745/ahbvuibfd.1405605
• Çelebi, F., Durmaz, A. (2012). Orta Asya’da Göç ve Göçün Emek Piyasası Üzerine Etkileri, International Conference on Eurasian Economies, 192-198.
• Danış, D., Dikmen, H. (2022). Türkiye’de Göçmen ve Mülteci Entegrasyonu: Politikalar, Uygulamalar ve Zorluklar, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(Özel Sayı), 24-45. Doi: 10.46928/iticusbe.1106715
• Dustman, C., Bentolila, S. ve Faini, R. (1996). Return Migration, The European Experience, Economic Policy, 11(22), 213-250.
• Erdoğan, M. M. (2020). Suriyeliler Barometresi 2019: Suriyelilerle Uyum İçinde Yaşamın Çerçevesi, Ankara: Orion Kitabevi.
• Erol, M., Ersever, O. G. (2014), Göç Krizi ve Göç Krizine Müdahale, Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, 24(1), 47-68. European Commission (2011). Migrant Integration Aggregate Report, Retrieved from http://ec.europa.eu/commfrontofice/publicopinion/archives/quali/ql_5969_migrant_e.pdf
• Faist, T. (2003). Uluslararası Göç ve Ulusaşırı Toplumsal Alanlar, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Geyik Yıldırım, S. (2022). Suriye ve Afganistan Kaynaklı Kitlesel Göçler / Türkiye ve İran Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz, Nobel Akademik Yayıncılık: Ankara.
• Geyik Yıldırım, S. (2020). Suriyeli Kent Mültecilerinin Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Entegrasyonu (Küçükçekmece ilçesi örneği), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi- Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Geyik Yıldırım, S. (2023). Gönüllü Geri Dönüş: Uluslararası Deneyimler ve Türkiye, Liberal Düşünce Dergisi, 28(110), 181-205. Doi: 10.36484/liberal.1276412.
• Geyik Yıldırım, S., Dinler, M. (2021). Suriyeli Kent Mültecilerinin Sosyal Entegrasyonu Üzerine Nitel Bir Çalışma, KAÜİİBFD, 12(23), 452-478. Doi: 10.36543/kauiibfd.2021.020.
• Gurak, D. T., Caces, F. M. (1992). Migration Networks and the Shaping of Migration Systems, M. M. Kritz, L. L. Lim ve H. Zlotnik (Eds.), in International Migration Systems (150-176), Calerendon Press.
• Hamdouch, B., Wahba, J. (2015). Return Migration and Entrepreneurship in Morocco, Middle East Development Journal, 7(2), 129-148. Doi: 10.1080/17938120.2015.1072696
• Hansen, P. (2008). Circumcising Migration: Gendering Return Migration among Somalilanders, Journal of Ethnic and Migration Studies, 34(7), 1109-1125. Doi: 10.1080/13691830802230422
• IOM. (2020). World Migration Report 2020, Switzerland: International Organization for Migration.
• İçduygu, A., Ayaşlı, E. (2019). Geri Dönüş Siyaseti: Suriyeli Mültecilerin Dönüş Göçü İhtimali ve Gelecek Senaryoları, MiReKoc Çalışma Notları.
• İslamoğlu, E., Yıldırımalp, S. ve Benli, A. (2013). Türkiye’de Tersine Göç ve Tersine Göçü Teşvik Eden Uygulamalar: İstanbul İli Örneği, Sakarya İktisat Dergisi, 2(4), 68-93.
• Karademir, D., Doğan, M. (2019). Suriyeli Mültecilerin Mekânsal Analizi: Şanlıurfa Örneği, Coğrafya Dergisi, 39, 111-124. Doi: 10.26650/JGEOG2019-0053
• Karakoç, J., Ersoy, D. (2019). Suriyeli Mültecilerin Geri Dönüş Olanakları ve Sınırlarına Dair Bir Değerlendirme, N. Kenar ve Philipp O. Amour (Eds.), Reflections on International Relations & Politics & History & Law içinde (63-73), London: Ijopec.
• Kaya, M. (2022). İnanç Temelli Suriyeli Mülteci Topluluklarda Geri Dönüş Eğilimleri, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Türkiye’nin Göç Siyaseti Özel Sayısı, 21, 74-89. Doi: 10.46928/iticusbe.1096087
• Kayaoğlu, A. (2023). Geçicilikten Kalıcı Misafirliğe: Zorunlu Göçün 10. Yılında Türkiye’deki Suriyeli Nüfusun Sosyo-Demografik Tahlili, IJHM, 3(2), 106-133.
• Koyuncu, A. (2014). Kentin Yeni Misafirleri Suriyeliler, Konya: Çizgi.
• Koyuncu, A. (2018). Misafirlikten Vatandaşlığa Türkiye’de Geçici Koruma Altındaki Suriyeliler, Middle East Journal of Refugee Studies/MEJRS, 3(2), 171-195. Doi: 10.12738/mejrs.2018.3.2.0009
• Lee, E. S. (1966). A Theory of Migration, Demography, 3(1), 47-57.
• Oeberg, S. (1995). Theories on Interregional Migration: An Overview, Austria: IIASA Working Paper.
• OECD. (2009). International Migration: the Human Face of Globalization, Paris.
• Özdemir, M. (2008). Türkiye’de İçgöç Olgusu, Nedenleri ve Çorlu Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi- Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri, 3. Baskı, M. Bütün ve S. B. Demir (Edt.), Ankara: Pegem Akademi.
• Petersen, W. (1958). A General Typology Of Migration, American Sociological Review, 23(3), 256-266.
• Ravenstein, E. G. (1885). The Laws of Migration, Journal of the Statistical Society of London, 48(2), 167-235. Doi: 10.2307/2979181
• Sarıca, A. O. (2006). Kayıt Dışı İstihdam ve Mücadele Yöntemleri, Uzmanlık Tezi, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Sayın, Y., Usanmaz, A. ve Aslangiri, F. (2016). Uluslararası Göç Olgusu ve Yol Açtığı Etkiler: Suriye Göçü Örneği, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 18(31), 1-13.
• Stouffer, S. A. (1940). Intervening Opportunities: a Theory Relating Mobility and Distance, American Sociological Review, 5(6), 845-867. Doi: 10.2307/2084520.
• Şahin, Ş., Sönmez, M. E. (2022). Suriyeli Sığınmacıların Geri Dönüş Eğilimleri, Gaziantep Üniversitesi Ayıntâb Araştırmaları Dergisi, 5(2), 107-122.
• Tamer, M. (2020). Uluslararası göç ve teorileri, Premium e-Journal of Social Sciences (PEJOSS), 4(8), 274-282. Doi: 10.37242/pejoss.53
• Warner, D. (1994). Voluntary Repatriation and the Meaning of Return to Home: A Critique of Liberal Mathematics, Journal of Refugee Studies, 7(2-3), 160-174. Doi: 10.1093/jrs/7.2-3.160
• Wyman, M. (2001). Return Migration – Old Story, New Story, Immigrants & Minorities, 20(1), 1-18. Doi: 10.1080/02619288.2001.9975006
• Yalçınkaya, H., Dülger, S. (2017). Küreselleşmenin Beyin Göçü Üzerindeki Etkisi: Türkiye, Journal of Social and Humanities Sciences Research, 4(14), 1646-1654. Doi: 10.26450/jshsr.245
• Yaprak, A. (2021). Göç ve Entegrasyon Almanya’nın Göç Politikaları, Konya: Palet Yayınları.
• Yaylı, H., Aslan, Y. Z. (2023). Türkiye’de Göçmenlerin Uyum Sorunu Bağlamında Bir Değerlendirme, JEBPIR, 9(2-1), 328-345, KAYFOR23 Özel Sayı.
• Yıldırım Yücel, Z. (2019). Ulus Devlet, Mültecilik ve Menşe Ülkeye Geri Dönüş: Türkiye’de Yaşayan Suriyeli Mülteciler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi- Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldırımalp, S., İslamoğlu, E. ve İyem, C., (2017). Suriyeli Sığınmacıların Toplumsal Kabul ve Uyum Sürecine İlişkin Bir Araştırma, Bilgi, (35), 107-126.