Changes in the Composition of the Criminal Court During the Trial: An Assessment in the Context of the Principle of Immediacy

Year 2025, Volume: 10 Issue: 2, 501 - 535, 30.09.2025

Kerim Çakır , İbrahim Akar

https://doi.org/10.58733/imhfd.1737392

Abstract

The principle of immediacy constitutes one of the fundamental principles of criminal procedure. This principle requires that all evidence, to the extent possible in its original form, be brought before the court and subjected to an adversarial examination by the parties, and that the judge renders a decision based on the evidence discussed during the trial. In accordance with this principle, no intermediary should come between the judge and the evidence; the judge must directly engage with all evidence and form his/her conviction firsthand. In this manner, the principle assumes a supporting role in achieving the primary objective of criminal procedure, which is to ascertain the material truth. At the same time, by ensuring that all evidence is presented in a public hearing and subjected to an adversarial examination, the principle also guarantees the conduct of a fair trial.
For the principle of immediacy to properly serve its functions, the final judgment must reflect the conviction that is formed based on the evidence presented during the trial. In other words, the judgment should be rendered in accordance with the conviction formed during the trial based on the evidence. This, in turn, necessitates the continuity of the judge/panel throughout the proceedings without any change. In the event of a change in the composition of the criminal court during the trial, if the newly appointed judge/panel forms its conviction not on the basis of the evidence presented at trial but by relying on the transcripts and the case file, the judgment would be rendered based on an indirect conviction derived from documentary sources. As a rule, a judgment rendered in such a manner would be incompatible with the right to a fair trial and the principle of immediacy.
However, it is a fact that in all judicial systems, including that of Turkey, changes in the judge/panel may occur due to various reasons. This article evaluates the issue of changes in the composition of the criminal court during the course of the trial from the perspective of the principle of immediacy, in light of the judgments of the European Court of Human Rights and the Constitutional Court of Turkey. In this study, the relevant legislation and its practical application are examined, and it is sought to determine the extent to which the consequences attached to the replacement of the judge/panel in Turkish law align with the requirements of the principle of immediacy and the jurisprudence of the high courts.

Keywords

Changes in the Composition of the Criminal Court , The Principle of Immediacy , Right to a Fair Trial , Adversarial Examination of the Evidence , Conscientious Conviction.

Yargılama Sürecinde Hâkim/Heyet Değişikliği Yaşanması: Doğrudan Doğruyalık İlkesi Bağlamında Bir Değerlendirme

Abstract

Doğrudan doğruyalık ilkesi, ceza muhakemesinin en temel ilkelerinden biridir. Bu ilke, tüm delillerin, olabildiğince en orijinal halleriyle, duruşmaya getirilerek tarafların tartışmasına açılmasını ve hâkimin duruşmada tartışılmış bulunan bu delillerden edindiği kanaate göre hüküm vermesi anlamına gelir. Bu ilke gereğince hâkim ile delil arasına başka bir aracı girmemeli, hâkim tüm delillerle ilk elden temas kurarak, kanaatini doğrudan edinmelidir. İlke bu şekilde ceza muhakemesinin amacı olan maddi gerçeğe ulaşmada yardımcı bir rol üstlenmektedir. İlke aynı zamanda tüm delillerin aleni bir duruşmada ortaya konulmasını ve tarafların tartışmasına açılmasını sağlayarak adil bir yargılama yapılmasını da temin etmiş olmaktadır.
Doğrudan doğruyalık ilkesinin bu fonksiyonlarını hakkıyla yerine getirebilmesi, duruşmada ortaya konulmuş delillerden hareketle oluşan kanaatin nihai kararda ifadesini bulmasıyla mümkündür. Başka bir ifadeyle, hükmün delillerden hareketle yargılama sürecinde oluşan kanaate göre verilmesi gerekir. Bu ise hâkim/heyetin tüm yargılama boyunca aynı kalmasını, değişmemesini gerektirir. Yargılama sürecinde hâkim/heyet değişikliği yaşanması halinde, yeni hâkim/heyet duruşmada ortaya konulmuş olan delillerden değil, duruşma tutanaklarından ve dava dosyasından hareketle kanaatini edinirse belgeye dayalı oluşmuş dolaylı bir kanaate göre hüküm verilmiş olacaktır. Bu şekilde verilecek bir hüküm, kural olarak adil yargılanma hakkıyla ve doğrudan doğruyalık ilkesiyle bağdaşmaz.
Ancak Türkiye de dahil tüm yargı düzenlerinde çeşitli nedenlere bağlı olarak mahkeme hâkim/heyetinde değişiklik yaşandığı da bir vakıadır. İşte bu makalede, yargılama sırasında yaşanacak olacak hâkim/heyet değişiklikleri, AİHM ve AYM kararları ışığında, doğrudan doğruyalık ilkesi penceresinden bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Çalışmamızda kanun ve uygulamamız irdelenmiş, Türk hukukunda hâkim/heyet değişikliği yaşanmasına bağlanan sonuçların yüksek mahkeme kararları ve doğrudan doğruyalık ilkesinin gerekleri ile ne oranda örtüştüğü ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Keywords

Hâkim/Heyet Değişikliği , Doğrudan Doğruyalık İlkesi , Adil Yargılanma Hakkı , Delillerin Tartışılması , Vicdani Kanaat

References

• ARSLAN, Aziz Serkan, “Doğrudanlık İlkesi”, S.D.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi MİHBİR Özel Sayısı, 2014, C. 4, S. 2, s. 133-144.
• ARTUÇ, Mustafa / ELMAS, Mehmet Tevfik, Ceza Muhakemesinde Duruşma Yönetimi ve İstinaf, Adalet Yayınevi, Ankara, 2017.
• BEULKE, Werner, “Muhakeme İlkeleri”, Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku, Ed. Yener Ünver, Seçkin, Ankara, 2004, s. 445-455.
• BİRTEK, Fatih, Ceza Muhakemesinde Delil ve İspat, 2. Baskı, Adalet, Ankara, 2017.
• BOBASU, Camelia Mihaela / GHİDİRMİC, Bogdan, “Brief Considerations on the Principle of Immediacy in Criminal Proceedings”, Journal of Law and Public Administration, 2021, Vol: 7, Issue: 14, s. 98-102.
• CHIHAIA, Gabriela-Nicoleta, “Considerations on the Right to a Fair Trial Trial-Breaching of the Principles of Contradictory and Immediacy by Changing the Composition of the Panel of Judges”, Bulletin of the Transilvania University of Braşov, 2018, S. VII, Social Sciences, Vol. 11(60), No. 2.
• CENTEL, Nur / ZAFER, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 22. Baskı, Beta, İstanbul, 2024.
• ÇEVİK, Yasin, Ceza Muhakemesinde İspat, Adalet Yayınevi, Ankara, 2024.
• DAMASKA, Mirjan, “Evidentiary Barriers to Conviction and Two Models of Criminal Procedure: A Comparative Study”, University of Pennsylvania Law Review, 1973, 121(3), s. 506-589.
• GÖKCAN, Hasan Tahsin, “İstinaf Yasa Yolunda İspat ve Delilleri Değerlendirme Esasları”, TAAD, 2012, Yıl:3, Sayı: 10, s. 421-454.
• GÖKPINAR, Mahmut, “Ceza Muhakemesinin Temel Bir İlkesi Olarak Delillerin Doğrudan Doğruyalığı”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2024, C. 14, S: 2, s. 937-986.
• GRANDE, Elisabetta, “Italian Criminal Justice: Borrowing and Resistance”, The American Journal of Comperative Law, 2000, S. 48/2, s. 227-259.
• GROENHUIJSEN, Marc S./SELÇUK, Hatice, “The Principle of Immediacy in Dutch Criminal Procedure in the Perspective of European Human Rights Law”, 2014, Zeitschrift für die Gesamte Strafrechtswissenschaft, 126(1), s. 248- 276.
• KAFES, Veli, “Ceza Muhakemesinde Meram Anlatma İlkesinin Sağlanması”, CHKD, 2015, Cilt: 3, Sayı: 2, s. 181-197.
• KARAKEHYA, Hakan, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 6. Maddesi (Adil Yargılanma Hakkı) Bağlamında Ceza Muhakemesinde Duruşma, Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2007.
• MELIM, Mafalda Mour, “Immediacy at the First Instance Trial”, Fairness in Criminal Appeal, A Critical and Interdisciplinary Analysis of the ECtHR Case-Law, Ed. Helena Morão/Ricardo Tavares da Silva, Springer, 2023.
• ÖZBEK, Veli Özer / DOĞAN, Koray / BACAKSIZ, Pınar, Ceza Muhakemesi Hukuku, 17. Baskı, Seçkin, Ankara, 2024.
• ÖZTÜRK, Bahri / TEZCAN, Durmuş / ERDEM, Mustafa Ruhan / ALAN, Esra / GEZER, Özge Sırma / SAYGILAR, Yasemin F. /
• ÖZAYDIN, Özdem / ERDEN TÜTÜNCÜ, Efser / TOK, Mehmet Can, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, 18. Baskı, Seçkin, Ankara, 2024.
• SCHROEDER, Friedrich-Christian / VERREL, Torsten, Ceza Muhakemesi Hukuku, Çev. Salih Oktar, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• SELÇUK, Sami, “Temyiz Denetiminin Sınırları ve Bu Sınırlara Uymamanın Kaçınılamaz Sancılı Sonuçları/Açmazları/Tehlikeleri”, Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan, İstanbul, 2013, s. 319-361.
• SPENCER, John R, “Proactive Policing and the Principles of Immediacy and Orality”, Invading the Private- State Accountability and New Legislative Methods in Europe, Ed. Stewart Field/Caroline Pelser, Routledge, Londra, 1998.
• ŞAHİN, Cumhur, Ceza Muhakemesinde İspat (Delillerin Doğrudan Doğruyalığı İlkesi), Yetkin Yayınları, Ankara, 2001.
• TANER, Fahri Gökçen, Ceza Muhakemesi Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Çelişme ve Silahların Eşitliği, 2. Baskı, Seçkin, Ankara, 2021.
• TAŞKIN, Mustafa, “Ceza Yargılamasında Görevsizlik Kararları ve Bunun Yargılama Sürelerine Etkisi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 2016, S.7, s. 1025-1059.
• TRECHSEL, Stefan, Human Rights in Criminal Proceedings, Oxford University Press, 2005.
• TURANJANIN, Veljko, “The Principle of Immediacy versus the Efficiency of Criminal Proceedings: Do Changes in the Composition of the Trial Panel Violate the Right to a Fair Trial?”, Nordic Journal of Human Rights, 2021, 39:1, s. 73-87.
• TURGUT, Bahar, Ceza Muhakemesinde Delillerin Doğrudan Doğruyalığı İlkesi, Adalet Yayınevi, 2025.
• TURHAN, Faruk, “Ceza Muhakemesinde Hakimin Tarafsızlığını Şüpheye Düşürecek Sebeplerden Dolayı Reddi Usulüne İlişkin CMK Hükümlerinin Doktrin ve Uygulama Işığında Eleştirel Bir Değerlendirmesi” Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2023, 13(2), s. 1049-1138.
• ÜNVER, Yener / HAKERİ, Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku, C. I, 22. Baskı, Adalet, Ankara, 2024.
• YAŞAR, Osman / OTACI, Cengiz, Yeni İçtihatlarla Uygulamalı ve Yorumlu Ceza Muhakemesi Kanunu, I. Cilt, 11. Baskı, Seçkin, Ankara, 2025.
• YENİSEY, Feridun / NUHOĞLU, Ayşe, Ceza Muhakemesi Hukuku, 12. Baskı, Seçkin, Ankara, 2024.
• YENİSEY, Feridun / OKTAR, Salih, Alman Ceza Muhakemesi Kanunu Strafprozessordung (StPO), 2. Baskı, Beta, 2015.
• YILDIRIM, Akif, “Yargılamada Hâkim (Heyet) Değişiklikleri ve Adil Yargılanma Hakkı”, Terazi Hukuk Dergisi, 2016, Cilt: 11, Sayı: 118, s. 190-191.
• YURTCAN, Erdener, Ceza Yargılaması Hukuku, Seçkin, 16. Bası, Ankara, 2019.