İkinci Dünya Savaşı Sonrası İnsan Onuru Kavramına Dair Felsefi Yaklaşımlar

Year 2025, Volume: 10 Issue: 2, 859 - 884, 30.09.2025

Rıdvan Değirmenci

Abstract

İnsan onuru Aydınlanmadan önce Hristiyan teolojisinde oluşan, Aydınlanma düşünürlerince geliştirilen bir kavramdır. İlk dönem anayasal belgelerde yer almamakla birlikte doğal hukuk teorisinin merkezinde yer alır. İnsan onurunu korumak doğal hukukçu düzenlemelerin genel amacıdır. Bununla birlikte İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra insan onuru uluslararası sistemin ve insan hakları hukukunun ana kavramı olmuştur. Hatta Alman Anayasası’nda anayasanın amacını temsilen ilk maddede düzenlenerek. Ancak, insan onuru kavramının belirsizliği ve çok anlamlılığı insan haklarını korumak için yeterli olduğu düşünülen hukuki ve siyasi sistemlerin eleştirisi amacıyla başvurulan bir kavramdır. Bu itibarla 1950 sonrası felsefî zeminde hukuk ve sistem eleştirilerinin merkezinde insan onuru kavramının kullanıldığı görülmektedir. İnsan onurunu korumayı amaç edinen uluslararası sistemin insan onuruna dair yaklaşımları kolektif hak bilincini geliştirmediği ve sosyal hakları ihmal ettiği gerekçesiyle eleştirilmiştir. Bu nedenler Arendt, haklara sahip olma hakkının tanınması, insan haklarının korunması için tartışmaya açılmıştır. Diğer taraftan uluslararası sistemin 1960’lardan başlanarak ABD’nin siyahilere, komünistlikle suçlananlara ve Vietnam’daki işgale ses çıkarmayışı filozofların insan onuru kavramından hareketle uluslararası sistemi ve insanlığı göreve çağırması dikkat çekicidir. İnsan onurunun bireysel haklardan hareketle açıklanmasının yanı sıra bir sosyal varlık olarak insanın sosyal düzeni ile yakından ilgili olduğu, gelir eşitsizliğinden maddi imkansızlıkların giderilmesine kadar ekonomi ile yakından ilgili olduğuna dair vurgu önem teşkil eder. Habermas tarafından demokrasi ile insan onurunun korunması arasındaki güçlü bağ vurgulanması ayrı bir önem taşır.

Keywords

insan onuru , insan hakları , felsefe , insanlık , uluslararası sistem.

Philosophical Approaches to the Concept of Human Dignity After the Second World War

Abstract

The concept of human dignity is a concept formed in Christian theology before the Enlightenment and developed by Enlightenment thinkers. Although not included in early constitutional documents, it is at the centre of natural law theory. The protection of human dignity is the general aim of natural law regulations. However, after the Second World War, human dignity became the central concept of the international system and human rights law. In the German Constitution, it is even regulated in the first article, representing the aim of the constitution. However, the ambiguity and polysemy of the concept of human dignity is a concept that is used to criticise legal and political systems that are considered to be adequate to protect human dignity. However, the ambiguity and polysemy of the concept of human dignity has been used to criticise legal and political systems that are considered adequate to protect human rights. In this respect, it is seen that the concept of human dignity is used at the centre of the criticisms of law and system on the philosophical ground after 1950. The approaches of the international system, which aims to protect human dignity, have been criticised on the grounds that they do not develop collective rights consciousness and neglect social rights. For these reasons Arendt argued for the recognition of the right to have rights, for the protection of human rights. On the other hand, it is noteworthy that philosophers call the international system and humanity to duty based on the concept of human dignity. In addition to the explanation of human dignity in terms of individual rights, the emphasis on the fact that human dignity is closely related to the social order of human beings as a social being and that it is closely related to the economy, from income inequality to the elimination of material impossibilities, is important. Habermas' emphasis on the strong link between democracy and the protection of human dignity is of particular importance.

Keywords

human dignity , human rights , philosophy , humanity , international system.

References

• AHNERT, Thomas, The Metaphysics of Moral Entities, içinde “The Cambridge Companion to Pufendorf”, (Ed. Knud Haakonssen and Ian Hunter), Cambridge University Press, 2022, ss. 90-108
• ANLAUF, Lena, Hannah Arendt und das Recht, Rechte zu haben, Menschen Rechts Magazin Heft 3/2007, ss. 299-304.
• ARENDT, Hannah, Kötülüğün Sıradanlığı, (Çev. Özge Çelik), Metis Yayınları, İkinci Baskı, 2012, s. 143.
• ARENDT, Hannah, Totalitarizmin Kaynakları Emperyalizm, (Çev. Bahadır Sina Şener), İletişim Yayınları, 2014, s. 304.
• BACON, Francis, Novum Organum Tabiatın Yorumu ve İnsan Alemi Üzerine Özlü Sözler, (Çev. Sema Önal), Say Yayınları, 2012.
• BECCARIA, Cesare, Suçlar ve Cezalar Hakkında, 5. Baskı, (Çev. Sami Selçuk), İmge Kitabevi, 2015.
• BECCHI,Paolo, Das Prinzip Menschenwürde- eine Einführung, Duncker und Humblot, 2013, s. 22.
• BERQUIST, Richard, From Human Dignity to Natural Law An Introduction, The Catholic University of America Press, 2019.
• BLOCH, Ernst, Natural Law and Human Dignity, (Trans. Dennis J. Schmidt), MIT Press, 1986.
• DEĞİRMENCİ, Rıdvan, Hukuk Felsefesinde Kölelik, Onikilevha Yayınları, 2025.
• HABERMAS, Jürgen, The Concept Of Human Dignity And The Realistic Utopia Of Human Rights, Metaphilosophy Review, Vol. 41, No. 4, July 2010, ss. 464-480, s. 465.
• HEPER, Altan, Menschenwürde ohne Metaphysik ist möglich, içinde Menschenwürde Ohne Metaphysik (Ed. Ulfrid Neumann, Paul Tiedemann, Shing-I Liu ), Franz Steiner Verlag, 2021, ss. 89-98.
• HOMEROS, Odysseia, (Çev. Azra Erhat- A. Kadir), Türkiye İş Bankası Yayınları, 2014.
• ISAAC, Jeffrey C., A New Guarantee on Earth: Hannah Arendt on Human Dignity and the Politics of Human Rights, The American Political Science Review, Y. 1996, C. 90, S. 1., ss. 61-73.
• KANT, Immanuel, Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi, (Çev. Ionna Kuçuradi), TFK Yayınları, 2002.
• KATEB, George, Human Dignity, The Harvard University Press, 2011.
• LE MOLI, Ginevra, Human Dignity in International Law, Cambridge University Press, 2021.
• LUHMANN, Niklas, Die moral der Gesellschaft, Suhrkamp, 2008.
• LUHMANN, Niklas, Grundrechte als Institution Ein Beitrag zur politischen Soziologie, Zweite Auflage, Duncker und Humblot, 1974.
• MIRANDELO, Pico Della, İnsanın Değeri Üzerine Söylev ya da Rönesans Manifestosu, (Çev. Levent Özşar), Biblos Yayınları, İstanbul, 2006.
• NEUMANN, Ulfrid, Das Rechtsprinzip der Menschenwürde als Schutz elementarer menschlicher Bedürfnisse. Versuch einer Eingrenzung, Archiv für Rechts- und Sozialphilosophie Y. 2017, C. 103, S. 3, ss. 287–303.
• RILEY Stpehnen, Human Dignity and Law, Legal and Philosophical Investigations, Routledge, 2018.
• SARTRE, Jean Paul, On genocide, New Left Review, 1968, 48/1, https://newleftreview-org.uaccess.univie.ac.at/issues/i48/articles/jean-paul-sartre-genocide
• UMBRELLO, Steven and O’HARA, Paul. 2025. Human Dignity in the Digital Age. Journal of Ethics and Emerging Technologies 35: 1. https://jeet.ieet.org/index.php/home Erişim Tarihi: 12/7/2025.
• VON DER PFORDTEN, Dietmar, Menschenwürde, Recht und Staat bei Kant, Mentis, 2009.
• ZUNİNO, Marcos, Russel Trubinal, Max Planck Encyclopedias of International Law, Son güncelleme tarihi: Nisan 2019, https://opil.ouplaw.com/display/10.1093/law-mpeipro/e3205.013.3205/ law-mpeipro-e3205 Erişim Tarihi: 10/7/2025.