SOSYAL MEDYADA PSİKOPOLİTİKA VE GÖSTERİŞÇİ TÜKETİMİN İZİNİ SÜRMEK

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 191 - 205, 30.05.2024

Erhan Atabey

https://doi.org/10.47107/inifedergi.1416306

Öz

Toplum yaşamının var oluşundan bu yana yöneten yönetilen ilişkileri bilim insanları için anlaşılması, anlamlandırılması gereken en önemli konulardan biri olagelmiştir. Yaşanan toplumsal, ekonomik ve tarihi gelişmeler yöneten yönetilen ilişkilerinin de dönüşümünü beraberinde getirmiştir. Direkt olarak insan bedeninin hedef alındığı geleneksel disiplin toplumu anlayışı, on sekizinci yüzyılda yaşanan iktisadi değişim süreci ile bireylerin daha çok gündelik yaşam pratiklerinin düzenlenmesi şeklinde evrilirken, kapitalist üretim anlayışı ve tüketimin odağında biyopolitik uygulamalar hayata geçirilmiştir. Sonrasında yaşanan teknolojik gelişmeler ve dijitalleşme eğilimleri bireylerin zihinsel optimizasyonunun manipüle edilmesini amaçlayan psikopolitikanın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Tüketimin ana belirleyen olduğu toplum yapısında, daha çok tüketmenin ve tüketilen oranında değer görmenin kutsandığı mevcut sistemde, bireyler farklı kanallarla sürekli daha çok tüketmeye özendirilmekte ve teşvik edilmektedir. Bu anlamda tüketim sadece belli ihtiyaçların giderilmesi değil, toplumsal beklenti, statü, imaj ve haz gibi unsurların da tamamlayıcısı olarak işlev görmektedir. Bu noktada ortaya çıkan gösterişçi tüketim olgusu, tüketim kültürü içerisinde bireylere kendilerini topluma gösterebilme ve toplumdan beklentilerini karşılayabilme biçiminde işlev görmektedir. Günümüzde günlük yaşamın ana belirleyeni haline gelen sosyal medya, gösterişçi tüketimin en açık bir şekilde gözlemlenebildiği alan olarak dikkat çekmektedir. Bu bağlamda bu çalışma, psikopolitika, gösterişçi tüketim ve sosyal medya olgularını aynı düzlemde ele almayı; aralarındaki ilişkiye dikkat çekmeyi ve bu kapsamda teorik bir arka plan oluşturmayı amaçlamaktadır. Çalışma öncesi yapılan literatür taramasında, bu üç kavramı birbiriyle ilişkilendiren bir çalışmayla karşılaşılmaması, çalışmanın özgünlüğünün bir işareti olarak değerlendirilebilirken; teorik bir düzlemde oluşturulan bu çalışmanın söz konusu üç olguyu birbirleriyle ilişkilendiren yapısının, sonraki dönemlerde bu alanda çalışmak isteyen araştırmacılar açısından fikir verebilecek nitelikte olması bakımından da önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

psikopolitika, biyopolitika, gösterişçi tüketim, sosyal medya, tüketim kültürü

TRACING PSYCHOPOLITICS AND CONSPICUOUS CONSUMPTION IN SOCIAL MEDIA

Öz

Since the existence of social life, the relations between ruler and ruled have been one of the most important issues for scientists to understand and make sense of. Social, economic and historical developments have brought about a transformation in the relations between ruler and ruled. While the traditional understanding of disciplinary society, in which the human body was directly targeted, evolved into the regulation of individuals' daily life practices with the process of economic change in the eighteenth century, biopolitical practices were implemented in the focus of capitalist production understanding and consumption. Subsequent technological developments and digitalization trends led to the emergence of psychopolitics, which aims to manipulate the mental optimization of individuals. In a society where consumption is the main determinant, individuals are constantly encouraged and incentivized to consume more through different channels in the current system where consuming more and being valued in proportion to what is consumed is blessed. In this sense, consumption not only fulfills certain needs, but also functions as a complement to elements such as social expectations, status, image and pleasure. The phenomenon of ostentatious consumption, which emerges at this point, functions as a way for individuals to show themselves to the society and meet the expectations of the society within the consumption culture. Social media, which has become the main determinant of daily life today, draws attention as the area where ostentatious consumption can be observed most clearly. In this context, this study aims to address the phenomena of psychopolitics, conspicuous consumption and social media on the same plane; to draw attention to the relationship between them and to create a theoretical background in this context. In the literature review conducted before the study, the fact that there is no study that relates these three concepts to each other can be considered as a sign of the originality of the study, while the structure of this study, which is created on a theoretical plane, is thought to be important in terms of its structure that relates these three phenomena to each other, which can provide ideas for researchers who want to work in this field in the following periods.

Anahtar Kelimeler

psychopolitics, biopolitics, conspicuous consumption, social media, consumption culture

Kaynakça

• Agamben, G. (2013). Kutsal insan. (Çev. İ. Türkmen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Alper, H. (2022). Psikopolitika ve özgürlüğün krizi. TRT Akademi, 7(14), 324-339.
• Arık, E. (2018). Dijital mahremiyet: yeni medya ve gözetim toplumu. İstanbul: Literatürk.
• Uğur Balcı, A. (2021). Byung-Chul Han: psikopolitika kitap incelemesi. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 6(12), 143-146.
• Baştürk, E. (2017). Biyopolitika ve savaşım: Foucault ve Agamben arasındaki ayrımın kavramsal içeriği. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 5(2), 1-23.
• Batalla, O. (2023). Invisible extinction: fragility and the extinction of the self in neoliberal societies. Serie Orientale, 5(3), 255-277.
• Bauman, Z. (2011). Bireyselleşmiş toplum. (Çev. Y. Alogan). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bulut, F. Ş. (2023). Byung-Chul Han, psikopolitika: neoliberalizm ve yeni iktidar teknikleri. İnsan ve Toplum Dergisi, 13(1), 463-467.
• Charles, K. K., Hurst, E. and Roussanov, N. (2009). Conspicuous consumption and race. The Quarterly Journal of Economics, 124(2), 425-467. https://doi.org/10.1162/qjec.2009.124.2.425
• Chul Han, B. (2022). Psikopolitika, neoliberalizm ve yeni iktidar teknikleri. (Çev. H. Barışcan, Çev.). İstanbul: Metis.
• Coté, M. ve Pybus, J. (2014). Maddi olmayan emek 2.0’ı öğrenme: Facebook ve sosyal ağlar. (Çev. D. Öz). Michael E. Peters ve Ergin Bulut (Ed.), Bilişsel kapitalizm! Eğitim ve dijital emek. (s.241-270). Ankara: Notabene Yayınları.
• Debord, G. (2012). Gösteri toplumu. (Çev. A. Ekmekçi ve O. Taşkent). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• De Botton, A. (2023). Statü endişesi. (Çev. A. S. Bayer). İstanbul: Sel Yayınları.
• Featherstone, M. (2005). Postmodernizm ve tüketim kültürü. (Çev. M. Küçük). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Filiz, B. (2022). Uzaktan çalışma: bir iktidar pratiği?. Dijitalleşen Dünyada Birey, Toplum, Siyaset Kongresi Bildiri Kitabı. (s.63-85). İstanbul: Işık Üniversitesi Yayınları.
• Foucault, M. (2014). Özne ve iktidar. (Çev. I. Ergüden ve O. Akınhay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2015). İktidarın gözü. (Çev. I. Ergüden). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Giddens, A. (2014). Modernliğin sonuçları. (Çev. E. Kuşdil). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gong, Y., Chen, C., Tang, X. and Xiao, J. (2023). The relationship between work-to-family conflict and conspicuous consumption: an identity theory perspective. Psychology Research and Behavior Management, 39-56. https://doi.org/10.2147/PRBM.S388190
• Güngör, N. (2013). İletişim kuramlar yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Göksu, O., Kuş O. ve Gül Ünlü, D. (2022). TikTok sosyal medyada bir paradigma dönüşümü. İstanbul: Literatürk.
• Hamdani, A., So, IG., Maulana, AE. and Furinto A. (2023). How can conspicuous omni-signaling fulfil social needs and induce re-consumption? sustainability. 15(11):9015. https://doi.org/10.3390/su15119015
• İnce, A. (2022). Akışkan modernite ve performans toplumu bağlamında eğitimi yeniden düşünmek. Sosyolojik Bağlam Dergisi, 3(1), 80-89.
• Kaus, W. (2013). Conspicuous consumption and “race”: evidence from South Africa. Journal of Development Economics, 100(1), 63-73. https://doi.org/10.1016/j.jdeveco.2012.07.004
• Lee, J., Ko, E., & Megehee, C. M. (2015). Social benefits of brand logos in presentation of self in cross and same gender influence contexts. Journal of Business Research, 68(6), 1341-1349. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2014.12.004.
• Lemke, T. (2017). Biyopolitika. (Çev. U. Özmakas). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Means, A. (2014). Biyopolitik ekonomide bir eğitim sorunsalı olarak yaratıcılık (Çev. E. Güzel). Michael E. Peters ve Ergin Bulut (Ed.), Bilişsel kapitalizm! eğitim ve dijital emek. (s. 291-315). Ankara: Notabene Yayınları.
• Mills, C. (2021). Biyopolitika-düşünürler ve temalar. (Çev. M. Karbay). Ankara: Notabene Yayınları.
• Negri, A. (2014). Çokluğun emeği ve biyopolitikanın dokusu. (Çev. O. Kartal). Michael E. Peters ve Ergin Bulut (Ed.), Bilişsel kapitalizm! eğitim ve dijital emek. (s. 11-31). Ankara: Notabene Yayınları.
• Niedzviecki, H. (2010). Dikizleme günlüğü. (Çev. G. Gündüç). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Pangarkar, A. and Shukla, P. (2023). Conspicuous and inconspicuous consumption of luxury goods in a digital world: insights, implications, and future research directions. International Journal of Advertising, 42(7), 1226-1238. https://doi.org/10.1080/02650487.2023.2246260
• Ritzer, G. (2016). Büyüsü bozulmuş dünyayı büyülemek. (Çev. F. Payzın). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Shin, S-A., Jang, J-O., Kim, J-K. and Cho, E-H. (2021). Relations of conspicuous consumption tendency, self-expression satisfaction, and sns use satisfaction of gen z through sns activities. International Journal of Environmental Research And Public Health. 18(22):11979. https://doi.org/10.3390/ijerph182211979
• User, İ. (2020). Duyguların tıbbileştirilmesi. Gönül Demez, Meral Timurturkan ve Cihan Ertan (Ed.), Bedenin sosyolojisi-gündelik hayatın cisimleşme deneyimleri, tıbbileştirme ve dijital gözetim, (s.74-103). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Ünsal, R. (2020). Neoliberal hegemonya ve dijital kültürün işgali: Byung-Chul Han perspektifinden bir değerlendirme. Sosyoloji Divanı, (15), 229-249.
• Veblen, T. (2005). Aylak sınıfın teorisi. (Çev. Z. Gültekin ve C. Atay). İstanbul: Babil Yayınları.
• Yeşil, A. (2021). Dijitalleşme, psikopolitika, neoliberalizm ve iktidar teknikleri. TRT Akademi, 6(12), 636-643.