BAĞIMSIZLIK SONRASI FAS KÜLTÜREL KİMLİĞİNİ ŞEKİLLENDİRMEDE EDEBİ DERGİLERİN ROLÜ

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 40 - 50, 30.06.2020

Elif Demir

Öz

1950 ve
60’lı yıllar hiç şüphesiz dünya tarihinde sömürgeleştirilmiş halklar için bir
dönüm noktası oldu; emperyalist güçlerin boyunduruğundan pek çoğu kurtularak
“özgürlüklerine” kavuştu. Bununla birlikte bu halkların bağımsızlıklarını elde
etmeleri,  yağmalanmış, sindirilmiş ve
yeniden şekillendirilmiş dünyalarındaki sömürge izlerini sihirli bir değnek
misali bir anda ortadan kaldırmadı. Bu bağlamda öncelikle kısmi olarak İspanyol
(1860-1912) ve ardından Fransız (1912-1956) sömürge devletlerinin
boyunduruğunda olan ve 1956 yılında bağımsızlığına kavuşan Fas’ta kolonyal
devletlerin yaptıkları kültürel ve kimliksel tahribatın izleri günümüzde dahi
yok olmuş değildir. Tunus ve Cezayir’de olduğu gibi Fas’ta da kolonyal güce
karşı direnişi beslemede ve kültürel kimliği korumada en önemli faktör olan
Arap dili ve halkın eğitim gördüğü yerel okullar kısıtlanmış ve öncelikle öz
kimliği deforme etmeye yönelik Avrupa merkezli bir kültür politikası
dayatılmıştı. Bu bağlamda Fransızca bir anda resmi dil olurken sömürgeci güçler
yerel kültürün evrensel değerlerini, tarihini ve milli kimliğini yok
saymışlardı. Kolonyal güç için Fas kültürü kendi içerisinde göstermelik olarak
kaldığı sürece özgün ve egzotikti bunun dışında Fas’ta entelektüel yaşam ve
eleştirel düşüncenin ortaya çıkması sömürge gücü için büyük bir tehditti. Buna
rağmen köklü bir sanat ve edebi birikime sahip olan Fas’ta modernist fikirler
yayılmaya başlamış, entelektüel kesimin bayraktarlığında yenilenme (Nahda)
hareketleri her türlü ayrımcı politikaya rağmen ilerleme ve gelişmeye devam
etmiştir. Özellikle bağımsızlığın akabinde yerel yönetici sınıfın sömürge
gücünün çıkarlarını koruması, emperyalist güçlere sürekli borçlanmadan dolayı
halkın karşılaştığı ekonomik zorluklar milli ve kültürel kimlik alanında kayda
değer bir çalışmanın olmaması gibi çeşitli faktörler 1960’lar sonrası bir grup
genç aydının halkı aydınlatmada yeni ifade organlarına ihtiyaç duyarak çeşitli
dergiler ve gruplar kurmalarına sebebiyet verdi.
Sosyal adalet, demokrasi, eşitlik, sosyalizm gibi yeni siyasi kavramların
etkileriyle yayımlanan bu yeni dergiler, Fas toplumunda edebiyatla beraber
kültürel ve ulusal kimliğin gelişmesinde büyük katkılar sağlamışlardır. Bu
çalışmanın amacı sömürge sonrası ortaya çıkan yeni nesil edebi dergilerin Fas
kültürü ve modern entelektüel hayatın oluşmasında üstlendiği edebi ve sosyal
rolü etraflıca incelemektir. 

Anahtar Kelimeler

Fas Edebiyatı, Kültürel Kimlik, Bağımsızlık, Edebi Dergiler

THE ROLE OF LITERARY MAGAZINES IN SHAPING MOROCCAN CULTURAL IDENTITY AFTER INDEPENDENCE

Öz

The 1950s and 60s undoubtedly became a
turning point for colonized nations in the world history; many were freed from
the yoke of the imperialist powers and gained their "freedom".
However, the independence did not eliminate the colonial traces in their looted
and reshaped worlds like a magic wand. In this context, the traces of the
cultural and identity destruction caused by the colonial powers in Morocco,
which was partially under the yoke of the Spanish (1860-1912) and then the
French (1912-1956) colonies and gained independence in 1956, have not been lost
even today. In Morocco, as in Tunisia and Algeria, the Arab language and local
schools which are the most important factors in nurturing resistance against
colonial power and protecting cultural identity and where the people were
educated were restricted and European-centered cultural policy was aimed to
deform self-identity. In this context, while French became the official
language at once, the colonial powers ignored the universal values, history and
national identity of the local culture. For the colonial power, Moroccan
culture was original and exotic, as long as it remained only for show, and the
emergence of intellectual life and critical thinking in Morocco was a great
threat for the colonial power. Despite this, modernist ideas began to spread in
Morocco, which has a deep-rooted in art and literary knowledge, and the
regeneration (Nahda) movements under the banner of the intellectual segment
continued to progress and develop despite all kinds of discriminatory policies.
After independence, various factors such as the continued protection of the
interests of the colonial power by the local administration, the economic
difficulties due to the constant debt to the imperialist powers and the lack of
significant works in the field of national and cultural identity caused to form
various magazines and literature groups by a group of young intellectuals who
needed new articulation organs in instructing the nation of the fact in 1960s.
These new magazines, published with the effects of new political concepts such
as social justice, democracy, equality, and socialism, have contributed greatly
to the development of cultural and national identity along with literature in
Moroccan society. The aim of this study is to examine the literary and social
role of the new generation literary magazines that emerged after colonialism in
the formation of Moroccan culture and modern intellectual life.

Anahtar Kelimeler

Moroccan Literature, Cultural Identity, Independence, Literary Magazines

Kaynakça

• El-Madini, A., (1980), Fi-l- Edebi’l Mağribiyye el-Mu‘asır, Matba’a Dâri’n-Neşri’l- Mağribiyye, Casablanca.
• Ceran, İ., (2012), Fas Tarihi, (1. Baskı), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Dursun, D., (1995), “Fas: Himaye Dönemi ve Bağımsızlık”, C. 12, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul.
• El Mansour, M., (1994), “Salafis and Modernists in the Moroccan Nationalist Movement”, Islamism and Secularism in North Africa, ed. John Ruedy, Georgetown Center for Contemporary Arab Studies, Georgetown.
• el-Cabiri, M., (2001), Arap-İslam Aklının Oluşumu, Çev.İbrahim Akbaba, (2. Baskı), Kitabevi yayınları, İstanbul.
• Eş-Şâvi, A., “Mecellâtu’l ‘Arabiyye fî’l- Mağrib” El-Edeb, 1982, (9), Beyrut, ss. 42-52.
• Gariage, J., (1994), Histoire Contemporaine Du Maghreb: De 1830 a Nos Jours, (edt.1), Fayard, Paris.
• Gontard M.,(1981), Violence Du Text- La Literature Marocaine De Langue Française, L'Harmattan, Paris.
• Pennell, C.R., (2000), Morocco since 1830, (edt. 2), NYU Press, NY.
• Souffles-Anfas A Critical Anthology From The Moroccan Journal of Culture and Politics, (2016), ed. Olivia C. Harrison, Teresa Villa Ignacio, Stanford University Press, Stanford, California.
• Suzor, F., (1982), “Approximacion a la Historia Cultural de marruecos en los Anos Sesenta: El Movimiento Souffles-Anfas”, Memoria de Licenciatura, UAM, Madrid.
• Tenkoul, A., “Les revues culturelles”, Regards Sur la Culture Marocaine,1988, (1), ss.11-34.