DOĞAL AFETLERDE SOSYAL MEDYA KULLANIMI: 2023 KAHRAMANMARAŞ DEPREMİ ÖZELİNDE TWİTTER ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 140 - 165, 04.07.2023

Yeşim Argın

Öz

İnsanlık tarihi boyunca birçok doğal afet söz konusu olmuş ve bu süreçte iletişim faaliyetleri önemli bir rol oynamıştır. Tarihin her döneminde olduğu gibi haber alma ve iletişim kurma aktivitesi iletişim araçlarının gelişimiyle birlikte değişim ve dönüşüme uğramıştır. Böylece iletişim araçları afet döneminde önem arz eden ve ihtiyaç duyulan bilgi akışı kolaylaşmıştır. Özellikle sosyal medya araçları interaktif olması sebebiyle bu süreçte afetzedelere ulaşmak için en hızlı ve ulaşılabilir araç olarak ön plana çıkmaktadır. Kahramanmaraş merkezli depremde de sosyal medya araçları aktif şekilde kullanılmıştır.
Bu çalışmada 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş depremi çerçevesinde, sosyal medyanın hangi amaçla ve nasıl kullanıldığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda Twitter’daki 6-7 Şubat 2023 tarihinde yapılan paylaşımlar belirlenen etiketler çerçevesinde nitel içerik analiziyle incelenmiştir. Çalışma sonucunda Twitter’ın; dayanışma ve yardımlaşma çağrısı, enkaz altı bilgisi, haber, bilgi ve duyuru paylaşımı gibi mesajların iletilmesinde ve koordinasyonu sağlama açısından önemli rol oynadığı görülmüştür. Bununla birlikte Twitter’da hükümet başta olmak üzere ilgili kurumlara yönelik eleştiri, etik ihlaller ve yalan içeriklere ilişkin paylaşımların da olduğu ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Afet, Doğal Afet, Kahramanmaraş Depremi, Sosyal Medya, Twitter

Kaynakça

• Anar, Ü. İ. E. (2021). Sosyal Medya Ortamında Yer Alan Afet Haberlerinde Etkileşim: İzmir Depremi Örneği. Turkish Online Journal Of Design Art And Communication, 11(3), 1129-1147.
• Berg, B. ve Lune, H. (2019). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (4. Baskı). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Biçer, S. ve Şener, Y. (2020). Castells’in İzinden Mısır ve Hong Kong Protestoları Örneğiyle Dijital Aktivizm ve Yeni Toplumsal Hareketler. Dijital İletişim Kuram ve Araştırmaları İçinden (ed. Aslı İgit ve Özge Çalışkan). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Örnekleme Yöntemleri. Erişim Adresi: http://w3.balikesir.edu.tr/~msackes/wp/wp-content/uploads/2012/03/BAY-Final-Konulari.pdf
• Castells, M. (2006). Enformasyon Çağı: Ekonomi Toplum ve Kültür Kimliğin Gücü (2. Cilt). Çev. Ebru Kılıç (1. Baskı). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Castells, M. (2008), Enformasyon Çağı: Ekonomi Toplum ve Kültür, Ağ Toplumunun Yükselişi(1.Cilt) . Çev. Ebru Kılıç (2. Baskı), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Castells, M. (2013). İsyan Ve Umut Ağları İnternet Çağında Toplumsal Hareketler. (Çev. Ebru Kılıç), İstanbul:Koç Üniveristesi Yayınları.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri, Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni (3. Baskıdan Çeviri). (Çeviri Ed. Mesut Bütün Ve Selçuk Beşir Demir). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Crooks, A., Croitoru, A., Stefanidis, A., & Radzikowski, J. (2013). # Earthquake: Twitter As A Distributed Sensor System. Transactions İn Gıs, 17(1), 124-147.
• Çanakçi, M., Şaşmazlar, C. ve Öztürk, (2022). Afet ve Kriz Yönetiminde Sosyal Medyanın Kullanımı Üzerine Bir Araştırma: Twitter Örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(3), 882-897.
• Demiröz, K. (2020). Afet Kriz Yönetiminde Sosyal Medyanın İşlevselliği Ve Zararları Üzerine Bir İnceleme. Resilience, 4(2), 293-304.
• Dugdale, J., Van De Walle, B., & Koeppinghoff, C. (2012, April). Social Media And Sms İn The Haiti Earthquake. In Proceedings Of The 21st İnternational Conference On World Wide Web (Pp. 713-714).
• Duman, K. (2019). Haber Kaynağı Olarak Sosyal Ağların Kullanımı: Türk İnternet Haber Siteleri Üzerine Bir Analiz (Egifder) Cilt: 7, Uluslararası Türk Dünyası Basın Sempozyumu Özel Sayısı, S. 1637-1654
• Ergünay, O, Gülkan, P,. ve Güler, H, H,.(2008), Afet Yönetimi İle İlgili Terimler: Açıklamalı Sözlük. Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri. Ed: M Kadıoğlu, E Ozdamar. Iç Işleri Bakanlığı Ve Jica Türkiye Ofisi. Mart Ankara Açıklamalı Sözlük, S.325
• Ergünay, O. (2007). Türkiye’nin Afet Profili. Tmmob Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 5(7), 1-14.
• Fiske, J. (1996). İletişim Çalışmalarına Giriş (1. Baskı). (Çev. Süleyman İrvan). İstanbul: Bilim Sanat Yayınları.
• Genç, F. N. (2007). Türkiye’de doğal afetler ve doğal afetlerde risk yönetimi. Stratejik Araştırmalar Dergisi, 9(5), 201-226.
• Güler, Ç., Çobanoğlu, Z., ve Baskı, B. (1994). Afetler. Tc Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi, 33.
• Hsieh, F. H. ve Shannon, S. E. (2005). Three Approaches To Qualitative Content Analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288.
• Kaigo, M. (2012). Social Media Usage During Disasters And Social Capital: Twitter And The Great East Japan Earthquake. Keio Communication Review, 34(1), 19-35.
• Karahisar, T. (2016). Olası Bir Depremde Koordinasyonun Sağlanması Ve Sosyal Medyanın Rolü. Beykoz Akademi Dergisi, 4(2), 43-64.
• Keim, M. E., & Noji, E. (2011). Emergent Use Of Social Media: A New Age Of Opportunity For Disaster Resilience. American Journal Of Disaster Medicine, 6(1), 47-54.
• Mavi, E. E. (2020). Afet Kriz Yönetiminde Medya: 30 Ekim 2020 İzmir Depremi. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 10(2), 31-53.
• Mayring, P. (2011). Nitel Sosyal Araştırmaya Giriş Nitel Düşünce İçin Bir Rehber. (Çev. A. Gümüş ve M. S. Durgun). Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Öztekin, H. (2015). Yeni Medyada Nefret Söylemi: Ekşi Sözlük Örneği. Journal Of International Social Research, 8(38).
• Sallan Gül, S. ve Kahya Nizam, Ö. (2021). Sosyal Bilimlerde İçerik ve Söylem Analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 42, Özel Sayı 1, ss. 181-198. Doı: 10.30794/Pausbed.803182
• Soydan, E. ve Alpaslan, N. (2014). Medyanin Doğal Afetlerdeki İşlevi. İstanbul Journal Of Social Sciences (2014) Summer, 7, 53-64.
• Splendiani, S., & Capriello, A. (2022). Crisis Communication, Social Media And Natural Disasters–The Use Of Twitter By Local Governments During The 2016 Italian Earthquake. Corporate Communications: An International Journal.
• Subba, R., & Bui, T. (2017). Online Convergence Behavior, Social Media Communications And Crisis Response: An Empirical Study Of The 2015 Nepal Earthquake Police Twitter Project.
• Şahinsoy, K. (2017). Kriz Yönetimi Açısından Geleneksel Ve Sosyal Medya. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 9(4), 1-19.
• Şenol, C. (2020). Türkiye’de Depremlerin Yerleşme ve Demografik Yapı Üzerindeki Etkileri (1927-2020). Usbad Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi 2(4), 620-644.
• Türk Dil Kurumu (2023). Doğal Afet Kavramı. Erişim Linki: https://sozluk.gov.tr/. Erişim Tarihi: 12.02.2023 Usta, E. ve Yükseler, M. (2021). Afetlerde Sosyal Medya Kullanımı Ve Etik İkilemler: İzmir Seferihisar Depremi Örneği. Afet ve Risk Dergisi, 4(2), 249-269.
• Varol, N. ve Gültekin, T. (2016). Afet Antropolojisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59).
• Wilson, J. K. (2011). Responding To Natural Disasters With Social Media: A Case Study Of The 2011 Earthquake And Tsunami İn Japan. Simon Fraser University Theses.
• Yates, D., & Paquette, S. (2011). Emergency Knowledge Management And Social Media Technologies: A Case Study Of The 2010 Haitian Earthquake. International Journal Of İnformation Management, 31(1), 6-13.
• Yazıcı, S. ve Zincir, O. (2013). Kriz Yönetimi ve Afetlerde Sosyal Medya Kullanımı. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 65-82, (49).
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H.(2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. İnternet Kaynaklar.
• A Haber, (2023). Kahramanmaraş depremi 85 milyonu tek yürek yaparken provokatörler de sahneye çıktı! "Help Turkey"ciler 10 günde 30 bin yalan tweet attı. 19.02.2023 Erişim Linki: https://www.ahaber.com.tr/gundem/2023/02/19/kahramanmaras-depremi-85-milyonu-tek-yurek-yaparken-provokatorler-de-sahneye-cikti-help-turkeyciler-10-gunde-30-bin-yalan-tweet-atti?paging=4. Erişim Tarihi: 17.03.2023
• CNN Türk (2023). 49. gün! Depremde ölü sayısı ne kadar oldu, güncel yaralı sayısı kaç? Hangi ilde kaç bina yıkıldı, kaç kişi öldü? Erişim Linki: https://www.cnnturk.com/turkiye/49-gun-depremde-olu-sayisi-ne-kadar-oldu-guncel-yarali-sayisi-kac-hangi-ilde-kac-bina-yikildi-kac-kisi-oldu Erişim Tarihi: 26.03.2023
• Digital 2023 Turkey (2023). Erişim Linki: https://www.slideshare.net/DataReportal/turkey-255828211. Erişim tarihi: 27.02.2023
• Haber Türk (2023). Twitter deprem bölgesinin sesi oldu. 19.02.2023. https://www.haberturk.com/twitter-deprem-bolgesinin-sesi-oldu-3564115-teknoloji
• Şener, N. (2023). https://www.hurriyet.com.tr/gundem/msb-ve-jandarma-mecliste-anlatti-dakika-dakika-deprem-gecesi-42239963. 27 şubat 2023. Erişim Tarihi: 18.03.2023
• We Are social, (2022). Erişim Linki: https://recrodigital.com/we-are-social-2022-turkiye-sosyal-medya-kullanimi-verileri/. Erişim Tarihi: 16.03.2023
• Yeniçağ Gazetesi (2023) Antakya'daki acizliği Habertürk anchormani Mehmet Akif Ersoy canlı yayında açıkladı. 08.02. 2023 Erişim Linki: https://www.yenicaggazetesi.com.tr/supheli-otobuse-uyusturucu-operasyonu-646085h.htm. Erişim Tarihi: 04.03.2023