MODA VE KÜLTÜR İLİŞKİSİ

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 923 - 942, 29.06.2025

Feyza Türemez , Ceyhun Berkol

Öz

Toplumsal özelliklerin şekillenmesinde kültürel gelişimin önemi, giyim ve benimsenen ilkelerin kültürel unsurlar olduğu düşünüldüğünde ortaya çıkmaktadır. Moda; modern varoluşumuzun ve kültürel kimliğimizin oluşumunda, kabulünde ve gelişiminde hayati bir kavram ve alan olarak önemini giderek artırmaktadır. Kültürel kimlik temsilinin önemli bir göstergesi olan moda, bireysel varoluşla iç içedir ve sosyo-kültürel yaşamın bir yansımasıdır. Sosyal, politik, ekonomik, kültürel ve özellikle son teknolojik faktörlerdeki değişimler modanın özünü ve günlük yaşamın tüm yönlerini etkilemekte ve tanımlamaktadır. Çalışma; moda ve kültür arasındaki ilişkiyi araştırmayı amaçlamaktadır. Bu çalışmada literatür taraması yöntemi kullanılmıştır. Bu amaca ulaşmak için; “moda”, “kültürel kimlik” ve “kültürel etkileşim” terimleri kullanılarak sorgulama yapılmış ve 110 çalışma tespit edilmiştir. Seçilen makaleler, tezler veya raporlardan elde edilen bilgi ve veriler analiz edilmiş ve değerlendirilerek çalışma tamamlanmıştır. Bulgular, kültürel dönüşümlerin modayı etkilediğini, kültürler arası moda alışverişlerinin belirgin olduğunu, küreselleşmenin modada değişimlere yol açtığını, sosyal gruplar ve etkileşimleri arasındaki karmaşık ilişkiler nedeniyle modanın zaman içinde çeşitlendiğini ve popüler kültürün modayı etkilediğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Moda , Kültürel Kimlik , Toplumsal Değişim , Kültürel Etkileşim , Kimlik , Popüler Kültür

THE RELATIONSHIP BETWEEN FASHION AND CULTURE

Öz

The significance of cultural development in shaping societal characteristics becomes evident when considering that clothing and adopted principles are cultural elements. Fashion is progressively enhancing its significance as a vital concept and domain in the formation, acceptance and development of our modern existence and cultural identity. Fashion, a significant indicator of cultural identity representation, is intricately linked to individual existence and serves as a reflection of socio-cultural life. The alterations in social, political, economic, cultural and particularly recent technological factors influence and define the essence of fashion and all facets of daily life. This study aims to investigate the correlation between fashion and culture. This study employs a literature review method. To achieve this objective, search engines were queried using the terms “fashion,” “cultural identity,” and “cultural interaction,” resulting in the identification of 110 studies. Nevertheless, the quantity of studies directly pertaining to managerial issues is significantly lower. Twenty-three relevant studies were identified and assessed for this research. The information and data from the selected articles, theses or reports were analyzed and assessed, culminating in the completion of the study. The findings indicate that cultural transformations influence fashion, cross-cultural fashion exchanges are evident, globalization has prompted shifts in fashion, fashion has diversified over time due to complex relationships among social groups and their interactions and popular culture affects fashion.

Anahtar Kelimeler

Fashion , Cultural Identity , Social Change , Cultural Interaction , Identity , Popular Culture

Kaynakça

• Ahıska, M. (1996). ‘Kimlik’ kavramı üstüne fragmanlar. Defter, (27), Bahar. visual culture: Definition, concept, context (pp. xx-xx). Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Arık, M. B. (2006). İletişim yazıları. Konya: Tablet Kitabevi.
• Barbarosoğlu, F. (2012). Moda ve zihniyet. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Barthes, R. (1990). Yazı ve yorum (T. Yücel, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Baudrillard, J. (1997). Tüketim toplumu (H. Deliceçaylı & F. Keskin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (1988). Metinler ve söyleşiler (O. Adanır, Çev.). İzmir: Tümer Yayınları.
• Baudrillard, J. (2002). Simgesel değiş tokuş ve ölüm (O. Adanır, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Bauman, Z. (1999). Sosyolojik düşünmek (A. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Benjamin, W. (2000). Pasajlar (A. Cemal, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Blumer, H. (1969). Fashion: From class differentiation to collective selection. The Sociological Quarterly, 10(3), 275–291.
• Canbaz, Ş. (1999). Bir tüketim olgusu olarak moda ve giysi. Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1(99), 25–39.
• Crane, D. (2000). Moda ve gündemleri. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Crane, D. (2003). Moda ve gündemleri: Giyimde sınıf, cinsiyet ve kimlik (Ö. Çelik, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Dağtaş, E. (2006). Türkiye’de magazin basını. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Davis, F. (1997). Moda, kültür ve kimlik (Ö. Arıkan, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Erdoğan, İ. & Alemdar, K. (2005). Popüler kültür ve iletişim. Ankara: Erk Yayınları.
• Fiske, J. (1999). Popüler kültürü anlamak (S. İrvan, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Flugel, J. C. (1971). The psychology of clothes. London: The Hogarth Press.
• Fromm, E. (1996). Sağlıklı toplum (Y. Salman & Z. Tanrısever, Çev., 3. baskı). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Greimas, A. J. (1995). Kusur konusunda (A. Kıran, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Işın, E. (1987). Abdülah Cevdet’in Cumhuriyet adab-ı muaşereti. Tarih ve Toplum, (8), 333–340.
• İşbilen, A. (2000). Sebep ve sonuç ilişkileri içerisinde modada anarşizm. [Sanatta Yeterlik Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tekstil Anasanat Dalı, Tekstil Tasarımı Programı]. İstanbul.
• Kaya, E. (2012). Zenginliğin gayrı resmi gündemi. Birikim, (278–279), 90–98.
• Kellner, D. (1991). Reklâm ve tüketim kültürü. Y. Kaplan (Ed.), Enformasyon devrimi efsanesi (s. 76–77). İstanbul: Rey Yayınları.
• Köse, H. (2010). Medya ve tüketim sosyolojisi. İstanbul: Ayraç Yayınları.
• Lefebvre, H. (2003). The urban revolution (R. Bononno, Trans.). Minneapolis: University of Minnesota Press.
• McCracken, G. D. (1990). Culture and consumption: New approaches to the symbolic character of consumer goods and activities. Bloomington: Indiana University Press.
• Modleski, T. (1998). Eğlence incelemeleri (N. Gürbilek, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. Oğuz, M. Ö., Ekici, M., Özdemir, N., Eker, G. Ö., & Gürçayır, S. (2006). Halkbiliminde kuramlar ve yaklaşımlar 1. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Onur, N. (2004). Moda bulaşıcıdır. İstanbul: Epsilon Yayınları.
• Orçan, M. (2008). Osmanlı’dan günümüze modern Türk tüketim kültürü. Ankara: Harf Eğitim Yayınları.
• Örnek, S. V. (1977). Türk halkbilimi. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özdemir, N. (2005). Cumhuriyet dönemi Türk eğlence kültürü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Simmel, G. (1957). Fashion. The American Journal of Sociology, 62(6), 542–558.
• Simmel, G. (2003). Modern kültürde çatışma (T. Bora, N. Kalaycı & E. Gen, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sorokin, P. A. (1974). Çağdaş sosyoloji teorileri (M. M. R. Öymen, Çev.). Ankara: Yeni Desen Matbaası.
• Sproles, G. B. (1981). Analyzing fashion life cycles: Principles and perspectives. The Journal of Marketing, 45(4), 116–124.
• Waquet, D., & Laporte, M. (2011). Moda (İ. Ergüden, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Wilson, E. (2003). Adorned in dreams: Fashion and modernity. New Jersey: Rutgers University Press.
• Yağlı, S. (2012). Gündelik hayatın bir alanı olarak moda aracılığıyla kültürün yeniden inşası. Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 4(7), 147.
• Yengin, H. (1996). Medyanın dili. İstanbul: Der Yayınları.
• Zorlu, A. (2002). Tüketici davranışlarını etkileyen sosyo-kültürel faktörler: Ankara hipermarketler örneği. [Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı]. Ankara.
• Zorlu, A. (2003). Batılı bir yaşam tarzı olarak tüketim: Türkiye’de tüketim ürünlerinin ve kültürünün tarihi gelişimi. Hacettepe Sosyolojik Araştırmalar E-Dergi, 1, 1–28.