Sharia Registers From The Resources Of Amasya History (17th Century)

Yıl 2023, , 183 - 202, 31.12.2023

Neşe İnak

https://doi.org/10.51533/insanbilimleri.1381182

Öz

Researching a city requires reading different documents for each area. Researching a settlement in Ottoman history cannot be done without archival documents. Amasya is one of the cities in the Ottoman Empire that deserves to be investigated based on its political, economic, social and military importance. In order to be able to investigate the history of Amasya, which has important missions in a wide range of dates, it is necessary to take a certain time period and a certain subject as a basis. In this research, topic 17th Century and focused on the promotion of the first 22 of the 95 Sharia registers belonging to Amasya. In the introduction, after a brief introduction of Amasya, the importance of the sherry records in terms of Ottoman history was mentioned. Then, the literature review of theses and other researches made within the framework of our subject was conducted. Then, brief introductions of 22 records belonging to Amasya, which is our main subject, were made and a research in the form of a source was tried to be revealed. In addition to, the kadı mentioned in the said registers who served in the city between the years H.1034-1110/ M.1624-1699 were identified.

Anahtar Kelimeler

Amasya, Sharia Registry, Kadı, 17th Century

Amasya Tarihinin Kaynaklarından Şeriye Sicilleri (17. Yüzyıl)

Öz

Bir şehri araştırmak, her alan için farklı belgeleri okumayı gerektirir. Osmanlı tarihindeki bir yerleşim yerini araştırmak ise Arşiv belgeleri olmadan yapılamaz. Amasya da Osmanlı Devleti’nde siyasi, ekonomik, sosyal ve askeri önemine binaen araştırılmayı hak eden şehirlerden bir tanesidir. Geniş bir tarih aralığında önemli misyonları olan Amasya’nın tarihini derinlikli araştırabilmek için belli bir zaman dilimi ve belirli bir konunun esas alınması zorunludur. Bu araştırmada konu 17. Yüzyıl ile sınırlandı ve Amasya’ya ait olan toplam 95 adet şeriye sicilinden ilk 22 tanesinin tanıtımına odaklanıldı. Giriş kısmında Amasya’nın kısa bir tanıtımının ardından şeriye sicillerinin Osmanlı tarihi açısından önemine değinildi. Daha sonra konumuz çerçevesinde yapılmış tezler ve diğer araştırmaların literatür taraması yapıldı. Ardından esas konumuz olan Amasya’ya ait 22 adet sicilin kısa tanıtımları yapılarak kaynak niteliğinde bir araştırma ortaya çıkarılmaya çalışıldı. İlave olarak söz konusu sicillerde adı geçen ve H.1034-1110/ M.1624-1699 yılları arasında şehirde görev yapan kadılar tespit edildi.

Anahtar Kelimeler

Amasya, Şeriye Sicili, Kadı, 17. Yüzyıl

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları BOA.MŞH.ŞSC.d
• Amasya Şeriye Sicilleri (AŞS) No: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22.
• Referans Eserler
• AKGÜNDÜZ, Ahmet, Şer’iye Sicilleri-I, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 1988.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet, “İslam Hukukunun Osmanlı Devleti’nde Tatbiki: Şer’iye Mahkemeleri ve Şer’iye Sicilleri”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, S.14, 2009, ss. 13-48.
• ABDİZÂDE Hüseyin Hüsameddin, Amasya Tarihi, C.4, haz. Hicabi Gülgen, Amasya Belediyesi Kültür Yayınları, 2022.
• ARSLANTAŞ, Halis Adnan, “Tarihsel Sosyoloji Araştırmaları için Önemli Bir Kaynak: Şer’iyye Sicilleri”, Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, S.3, 2009. ss. 243-255.
• Amasya İl Yıllığı, Ticaret Matbaacılık, İzmir, 1967.
• BOZKURT, Metehan, 15 Numaralı Amasya Şer’iyye Sicili’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Amasya, 2020.
• BAHADIR, Hacer, 5 No’lu Amasya Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Amasya, 2019.
• BAYKARA, Tuncer, “Amasya Şehri’nin İlk Türk (XI-XIII) Yüzyılları”, XVIII. Türk Tarih Kongresi, 1-5 Ekim, 2018, ss. 387-398.
• CEYHAN, Muhammed, “Tanzimat Dönemi Sonrası Şeriyye Sicil Defterlerinin Muhteva ve Diplomatik Açıdan Tahlili”, OTAM: Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S.29, 2011, ss. 49-82.
• DEMİR, Ümmihan, H. 1062 (1651-1652) Tarihli ve 9 Numaralı Amasya Şer’iyye Sicili’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Amasya, 2022.
• DUMAN, Ali, “Kadı Defterleri (Şer’iyye Sicilleri), Mahiyetleri, Muhtevaları ve İslam Hukuku Açısından İncelenmelerinin Önemi” EKEV Akademi Dergisi, 11/33, 2007, ss. 139-156.
• EMECEN, Feridun M., “Orta Karadeniz Bölgesinde Antik Kaleden Şehre Bir Gelişim Süreci Örneği: Amasya Tarihine Genel Bir Bakış”, Omeljan Pritsak Armağanı, 2007, ss. 681-696.
• GÖKBİLGİN, Tayyib, “15 ve 16. Asırlarda Eyâlet-i Rum”, Vakıflar Dergisi, S. 6, 1965, ss. 51-61.
• GÜRBÜZ, Adnan, “XV-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Anadolu Toplumunda Gayr-ı Müslimlerin Durumu: Amasya Örneği”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 2000, S. 4, ss. 83-90.
• KAYA, Mehmet, “Amasya Sancağı’nın Demografik Yapısı ve İskân Siyasetinde Karşılaşılan Sorunlar”, CIEPO 19 Osmanlı Öncesi ve Dönemi Tarihi Araştırmaları-I, 2014, ss. 153-163.
• KAVAKLI, Sibel, XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Amasya (Şer’iyye Sicillerine Göre), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 2011.
• KAYIRAN, Mehmet, “Şer’iyye Sicillerinin Askeri Tarih Bakımından Önemi”, Birinci Askeri Tarih Semineri, 1983, ss. 131-159.
• KABADAYI, Nur Saide, XVII. Yüzyılın İkinci Çeyreğinde Amasya Kadı Sicillerine Göre Sosyo-Ekonomik Yaşam, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Muğla, 2022.
• KILIÇ, Orhan, Osmanlı Taşrasının İdari Taksimatı ve Yöneticileri (Kuruluştan 19. Yüzyıla), C.1, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• ORTAYLI, İlber, Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı, Kronik Kitap, İstanbul, 2017.
• ÖZDEMİR, Yılmaz, H.1109-1110 (M.1697-1699) Tarihli ve 22 No’lu Amasya Şer’iye Sicilinin Transkripsiyonu ve Tahlili, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2003.
• ŞAHİN, İlhan-Feridun M. Emecen, “Amasya”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.3, İstanbul, 1991, ss. 1-4.
• ŞAHİN, Kâmil, “Amasya’nın Danişmendliler Tarafından Fethi ve Amasya’da Yapılan İlk Çevre Düzenlemesi”, I. Amasya Araştırmaları, 13-15 Haziran, 2007, ss. 145-155.
• TEBER, Ömer Faruk, “Osmanlı Devleti’nin Adlî Yapısından Bir Kesit: Şer’iye Sicilleri”, Erdem: Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, 12/35, 2000, ss. 537-554.
• TEMİZ, Merve, 3 Numaralı Amasya Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyon ve Değerlendirmesi, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Amasya, 2018.
• TÖREMİŞ, Fatma Gül, H. 1058-1059 (1648-1649) Tarihli ve 7 Numaralı Amasya Şer’iye Sicili’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Amasya, 2019.
• TURAN, Şerafettin, “Şer’iyye Sicillerinin Tarihî Kaynak Olarak Önemi”, CIEPO, 24-26 Eylül, 1974, ss. 225-228.
• TÜMER, Elif, 11 Numaralı Amasya Şer’iye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Muğla, 2022.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, TTK Yayınları, Ankara, 2022.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, “Sancağa Çıkarılan Osmanlı Şehzadeleri”, Belleten, XXXIX/156, 1975, ss. 659-696. UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, “Şer’i Mahkeme Sicilleri”, Ülkü Halkevleri Dergisi, 5/29, 1935, ss. 365-368.
• UĞUR, Yunus, “Mahkeme Kayıtları (Şer’iye Sicilleri): Literatür Değerlendirmesi ve Bibliyografya”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 1/1, 2003, ss. 305-344.
• YAMAN, T. Mümtaz, “Şer’i Mahkeme Sicilleri”, Ülkü Halkevleri Dergisi, 12/68, 1938, ss. 153-164.
• YILMAZ, Fikret, Amasya’nın Bir Numaraları Şer’iye Sicili, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 1987.
• YILDIRIM, Canan, 4 Numaralı Amasya Şer’iye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Amasya, 2018. YİNANÇ, Mükrimin Halil, “Amasya”, MEB İslam Ansiklopedisi, C.1, İstanbul, 1978, ss. 392-396. http://ktp.isam.org.tr/?url=kaynaksicil/, (31.08.2023).