Az Gelişmişlik, Geri Kalmışlık ve Kalkınma: İsmail Cem Örneğinde 1960’lı Yıllarda Solun Tarih Kurgusu

Year 2013, Volume: 3 Issue: 6, 155 - 192, 01.12.2013

Sedat Gencer

Abstract

İsmail Cem (1940-2007), Türk düşünce ve siyasi hayatının önde gelen isimlerinden biridir. Politik kariyeri dolayısıyla ilgi görüp önemsenmesine rağmen entelektüel üretiminin değerlendirilmesi, bu ilginin gölgesinde kalmıştır. Cem, 1960’lı yıllarla beraber solun Türkiye’nin kalkınması üzerine başlattığı tartışmalara “Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi” eseriyle katkıda bulunmuştur. Ortaya koyduğu Marksist makro analiz o dönemde Doğan Avcıoğlu, İdris Küçükömer, Behice Boran, Niyazi Berkes gibi önemli entelektüellerin ortaya koydukları diğer makro analizlerle anılmıştır. Bu dönem tartışmaları az gelişmişlik, geri kalmışlık, feodalite ve ATÜT gibi kuramlar ekseninde yapılmıştır. 1960’lı yıllarda sol entelektüeller, parti ve hareketler, Osmanlı geçmişinin analizine dayanan perspektifleriyle Türkiye’nin içinde bulunduğu sorunlara çözümler üretmişlerdir. Osmanlı toplum yapısının özgünlüğü ve Batı’ya benzerliği temelinde şekillenen yorumları, Osmanlı Devleti’nin kapitalist sisteme neden geçemediği sorusuna verilen cevaplar belirlemiştir. Makalenin öncelikli amacı, İsmail Cem’in bu dönem içindeki düşünsel konumunu belirlemektir.
Bununla bağlantılı olarak ortaya koyduğu fikirlerin sol düşünce açısından ne anlam ifade ettiği; dönemin koşulları bağlamında Cem’in düşünsel referansları analiz edilerek entelektüel kimliğinin özgünlüğü sorunu tartışılacaktır.

Keywords

: İsmail Cem, Az Gelişmişlik, Kalkınma, Tarih, Tarihyazımı, Türk Solu

References

• Altun, F. (2002). Modernleşme kuramı: Eleştirel bir giriş. İstanbul: Yöneliş Yayıncılık.
• Anderson, P. (1974). Lineages of the absolutist state. London: NLB.
• Atay, O. (2002). Günlük. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Avcıoğlu, D. (2001). Türkiye’nin düzeni dün-bugün-yarın I. kitap. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Aydın, S. & Ünüvar, K. (2008). ATÜT tartışmaları ve sol. M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasidüşünce C. 8: Sol içinde (s. 1082-1088). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aydınoğlu, E. (1992). Türk solu (1960-71) eleştirel bir tarih denemesi. İstanbul: Belge Yayınları.
• Barthold, W. (2004). İslam medeniyeti tarihi (Çev. M. F. Köprülü). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Belge, M. (2007). ATÜT yaklaşımı. 25 Haziran 2013 tarihinde http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=223193 adresinden edinilmiştir.
• Berktay, H. (1983). Tarih çalışmaları kaynakçası. Cumhuriyet Dönemi Türkiye ansiklopedisi (C. 9, s. 2475-2478) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bezci, B. & Çiftçi, Y. (2012). Self oryantalizm: İçimizdeki modernite ve/veya içselleştirdiğimiz modernleşme.Akademik İncelemeler Dergisi, 7, 139-166.
• Brot J. et al. (2006). Hommage à feu René Gendarme (1920-2006) De la pauvreté des nations auxmondes endéveloppement, René Gendarme, 1920-2006. Mondes en développement, 135, 131-136.
• Bursa, Z. (2011). Türkiye solunda kalkınma düşüncesi 1920’lerden 1970’lere. İstanbul: Versus Kitap.
• Cem, İ. (1982). Türkiye’de geri kalmışlığın tarihi. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Currie, K. (1984). The Asiatic mode of production: Problems of conceptualising state and economy.Dialectical Anthropology, 4, 251-268.