Rekreasyon Bağlamında Boş ve Serbest Kelimelerinin Semantik Analizi

Year 2025, Volume: 11 Issue: 1, 127 - 140, 29.06.2025

Ferdi Erişkin , Taner Bozkuş , Mehmet Yönal

Abstract

Bu çalışmanın amacı rekreasyon bağlamında kullanılan boş zaman (leisure) ve serbest zaman (free time) kavramlarının Türk Dilindeki anlam karşılıklarını semantik ve etimolojik olarak analiz etmendir. Bu Çalışmada kelimelerin etimolojik kökenlerini baz alınarak, geçmişten günümüze farklı anlamlarda kullanılan boş ve serbest kelimeleri felsefi, dilbilimsel ve mantıksal olarak değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, ‘‘boş’’ kelimesi zaman bağlamında temel anlamıyla (dolu karşıtı) kullanıldığında zamanın kişiye özgün kullanılabileceği, günlük zamandaki doldurulabilen, değerlendirilebilen zaman dilimini ifade ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Mecaz anlamıyla kullanılan ‘‘boş’’ kelimesinin yarattığı negatif anlamların gerçek (somut) anlamına uygun olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. ‘‘Serbest’’ kelimesi ise serbest zaman bağlamında bireyin çalışmaya bağımlı olduğu zamandan özgürlüğüne ithaf edildiği ve günlük zaman dilimindeki bağlayıcılardan (iş-ulaşım-ibadet) muaf olunan zaman dilimini kastettiği sonucuna ulaşılmıştır. Ek olarak serbest kelimesinin tek anlam ifade ederek özgürlüğü ve muafiyeti belirttiği, boş kelimesinin ise birden fazla anlam kaymalarına uğradığı, temel anlamıyla kullanımının dolu karşıtı olarak belirtildiği bulunmuştur.

Keywords

Boş Zaman, Serbest Zaman, Rekreasyon, Semantik

Ethical Statement

Araştırma yönteminde dilbilim araştırma disiplini olan ''semantik analiz yöntemi'' kullanılması döküman-arşiv analizi olduğu için. Etik kurul başvurusu yapılmamıştır.

The Semantic Analysis of the Words "Leisure" and "Free" in the Context of Recreation

Abstract

The aim of this study is to analyze the semantic and etymological meanings of the concepts of leisure and free time used in the context of recreation in the Turkish language. In this study, by considering the etymological origins of the words, the terms "leisure" (boş) and "free" (serbest), which have been used with different meanings from past to present, are evaluated philosophically, linguistically, and logically. According to the findings, when the word "leisure" (boş) is used in its basic sense (as the opposite of "full") in the context of time, it indicates that time can be utilized uniquely by individuals, referring to a period that can be filled or evaluated during daily life. It is concluded that the negative connotations of the metaphorical use of the word "leisure" (boş) do not align with its literal (concrete) meaning. The word "free" (serbest), in the context of free time, is found to refer to the time when individuals are liberated from work obligations and exempt from daily constraints (work-commute-worship). Additionally, it is determined that the word "free" (serbest) has a singular meaning, denoting freedom and exemption, whereas the word "leisure" (boş) experiences multiple shifts in meaning, with its primary use signifying the opposite of "full."

Keywords

Leisure, Free Time, Recreation, Semantics

References

• Ağaoğlu, Y. S., Taşmektepligil, M. Y., Albay, F., Bayrak, M., & Paktaş, Y. (2006). Serbest zaman eğitimi ve önemi. Milli Eğitim Dergisi, 34(170), 206-217.
• Aksan, D. (2009). Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim (8. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akyıldız, M. (2013). Boş Zamana "Ciddi" Bir Bakış: Boş Zaman Araştırmalarında Ciddi Boş Zaman Teorisi. Pamukkale Journal of Sports Sciences, 2013 vol.4, no.2, Pg:46-59.
• Allen, R. T. (1989). Leisure: The purpose of life and the nature of philosophy. In T. Winnifrith & C. Barrett (Eds.), The philosophy of leisure (pp. 42–56). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-1-349-19731-6_3
• Aristotle. (1984). The complete works of Aristotle: The revised Oxford translation (J. Barnes, Ed.; Vol. 1). Princeton University Press.
• Ardahan, F., & Lapa, T. Y. (2010). Üniversite Öğrencilerinin Serbest Zaman Tatmin Düzeylerinin Cinsiyete ve Gelire Göre İncelenmesi. Spor Bilimleri Dergisi, 21(4), 129-136.
• Arslan, S. (2011). Serbest zaman kullanımı: Sıradan serbest zaman etkinlikleri ve sistemli serbest zaman etkinlikleri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 1-10.
• Aytaç, Ö. (2005). Kapitalizm ve Boş Zaman. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 1-22. Barbour, J. (2009). The nature of time. arXiv. https://arxiv.org/abs/0903.3489
• Broad, C. D. (1923). Scientific thought. Kegan Paul, Trench, Trubner & Co. Cambridge Dictionary. (2024). Free Time.https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/free-time
• Candaş, A.B. (2022). Multipurpose semantic analysis of construction text documentation. Doktora Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı, Yapı Yönetimi Bilim Dalı.
• Callender, Craig, What Makes Time Special? (Oxford, 2017; online edn, Oxford Academic, 20 July 2017), https://doi.org/10.1093/oso/9780198797302.001.0001, accessed October 2024.
• Çağırkan, B., Bilek, G., & Telli, H. (2021). Üniversite öğrencilerinin serbest zaman algısı ve somut tarihi kültürel miras farkındalığı. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(3), 914-922.
• Çakırcı, S. (2020). Bir insan hakkı olarak serbest zaman: Türkiye’deki hukuki durum üzerine bir araştırma. Sportive, 8(2), 123-145. https://doi.org/10.17644/sportive.123456
• Çelik, R. (2016). Semantik analiz ve gömülü teori çerçevesinde sağlığın kültürleşmesi. Doktora Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sağlık Kurumları Yönetimi Ana Bilim Dalı.
• Çetinel, H. (2018). Dini kavramların semantik analiz yoluyla öğretiminin imkân ve sınırları. Doktora Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, Din Eğitimi Bilim Dalı.
• Chick, G. (2016). Leisure. In Jafari, J., & Xiao, H. (Eds.), Encyclopedia of Tourism. Springer. https://doi.org/10.10 07/978-3-319-01384-8_317
• Cohen-Gewerc, E. (2016). Leisure: A Philosophical View About Leisure, Personal Freedom, and Politics. In M. Peters (Ed.), Encyclopedia of Educational Philosophy and Theory. Springer.
• Cruse, D. A. (1986). Lexical Semantics. Cambridge University Press.
• Cushman, G., Veal, A. J., & Zuzanek, J. (2005). Free time and leisure participation: International perspectives. CABI Publishing.
• Csikszentmihalyi, M. (1990). Flow: The Psychology of Optimal Experience. New York: Harper Perennial.
• De Grazia, S. (1962). Of Time, Work, and Leisure. Princeton University Press.
• Demir, Ö., & Acar, M. (2002). Sosyal Bilimler Sözlüğü. 3. Basım, Ankara, Vadi Yayınları
• Demir, M., & Demir, S. S. (2014). İşgörenlerin Serbest Zaman Gereksinimi ve Serbest Zaman Doyumunu Etkileyen Faktörler. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2(3), 74-84.
• Demirel, M. A., Vapur, M., Yavuz, E., Aydın, İ. (2022). Serbest Zaman Nostaljisinin Serbest Zaman Motivasyonuna Etkisi. Turizm Akademik Dergisi, 9(1), 219-231.
• Einstein, A. (1920). Relativity: The special and general theory (R. W. Lawson, Trans.). Methuen & Co.
• Ergenç, İ., & Bekar, İ.P. (2020). Türkçenin Ses Dizgesi. 2. Basım (2020) İstanbul. Seçkin Yayıncılık.
• Ergin, M. (2009) Türk Dil Bilgisi. İstanbul, Bayrak Yayınları.
• Gershuny, J. (2000). Changing times: Work and leisure in postindustrial society. Oxford University Press.
• Godbey, G. (2020). Leisure in Your Life: An Exploration (11th ed.). Venture Publishing.
• Goodin, R. E., Rice, J. M., Bittman, M., & Saunders, P. (2005). The time-pressure illusion: Discretionary time vs. free time. Social Indicators Research, 73(1), 43–70. https://doi.org/10.1007/s11205-004-4642-9
• Gezgin, A. G. (2015). Tefsirde Semantik Metod. S. 405-407. 2. Basım, Rağbet Yayınları, İstanbul.
• Göksel, A., & Kerslake, C. (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar. London: Routledge.
• Güngörmüş, H. A. (2012). Serbest zaman nostaljisinin serbest zaman motivasyonuna etkisi. Acarindex, 7(4), 55-74.
• Hazar, M. (2013). Türkiye Türkçesindeki Anlam Bilimi Bibliyografı. Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2013 Yıl:1, Sayı:2, Sayfa:137-173.
• Haworth, J. T., & Veal, A. J. (2004). Work and leisure. Routledge.
• Holder, M. D., Coleman, B., & Sehn, Z. L. (2009). The contribution of active and passive leisure to children’s well-being. Journal of Health Psychology, 14, 378–386.
• Iwasaki, Y., Messina, E., Coyle, C., & Shank, J. (2015). Role of Leisure in Meaning-Making for Community-dwelling Adults with Mental Illness: Inspiration for Engaged Life. Journal of Leisure Research, 47(5), 538–555.
• Karaağaç, G. (2013). Anlam Bilimi ve İletişim. İstanbul, Kesit Yayınları.
• Karaküçük, S. (2018). Rekreasyon: Boş Zamanları Değerlendirme. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kant, I. (1998). Critique of pure reason (P. Guyer & A. W. Wood, Trans.). Cambridge University Press. (Original work published 1781).
• Keskin, M. (2017). Kur'an'da h-k-m kökünün semantik analizi. Doktora Tezi. Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı, Tefsir Bilim Dalı.
• Kibar, A. (2011). Tedarik zinciri yönetimi yazılımlarının semantikleştirilmesi. Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Üretim Yönetimi ve Pazarlama Bilim Dalı.
• Korkmaz, Z. (2010). Gramer Terimleri Sözlüğü. (4. Basım) Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kraus, R. G. (1985). Recreation Program Planning Today. Scott Foresman and Company, London.
• Kraus, R. G., & Curtis, J. E. (2014). Recreation and Leisure in Modern Society (9th ed.). Jones & Bartlett Learning.
• Leech, G. (1981). Semantics: The Study of Meaning (2nd ed.). Penguin Books. Le Poidevin, R. (2011). The experience and perception of time. In C. Callender (Ed.), The Oxford handbook of philosophy of time (pp. 334-354). Oxford University Press.
• Lyons, J. (1995). Linguistic Semantics: An Introduction. Cambridge University Press.
• McLean, D. J. (2006). Philosophy and Leisure. Human Kinetics (Ed., Introduction to Recreation and Leisure içinde). Human Kinetics, USA., 37-51.
• McLean, D., Hurd, A., Rogers, N. (2008). Kraus’ Recreation And Leisure In Modern Society. Jones and Barlett Publishers, Sudbury, MA.
• McTaggart, J. M. E. (1908). The unreality of time. Mind, 17(68), 457-474.
• Ogden, C.K., & Richards, I.A. (1946). The Meaning of Meaning. Eighth editation 1946. A Harvest Book Harcourt, Brace & World, Inc. NEW YORK.
• Özcan, A. (2011). Fatih’in Teşkîlat Kanûnamesi ve Nizam-ı Âlem İçin Kardeş Katli Meselesi. Tarih Dergisi (33), 7-56.
• Palmer, F. R. (1981). Semantics (2nd ed.). Cambridge University Press.
• Pestana, J. V., Codina, N., & Valenzuela, R. (2020). Leisure and Procrastination: A Quest for Autonomy in Free Time Investments. Frontiers in Psychology, 10.
• Pieper, J. (1952). Leisure: The Basis of Culture (G. Malsbary, Trans.). Pantheon Books.
• Roberts, K. (2006). Leisure in Contemporary Society (2rd ed.). CABI Publishing.
• Rovelli, C. (2018). The order of time (E. Segre & S. Carnell, Trans.). Penguin Books.
• Sartre, J. P. (1943). Being and Nothingness: A Phenomenological Essay on Ontology. Washington Square Press.
• Saussure, F. de. (1959). Course in General Linguistics (W. Baskin, Trans.). McGraw-Hill.
• Sevinç, O. S., & Aktan, O. (2017). Üniversite öğrencilerinin serbest zaman aktiviteleri. Asian Journal of Instruction, 5(1), 28-43. https://doi.org/10.17644/asian.675321
• Stebbins, R. A. (2017). Leisure and the Motive to Volunteer: Theories of Serious, Casual, and Project-Based Leisure. Palgrave Macmillan.
• Stebbins, R. A. (2007). Serious leisure: A perspective for our time. Transaction Publishers.
• TDK Türkçe Sözlük Cilt 2 K-Z. (1998). Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara.
• Tekir, S. (2010). Semantik bilginin analizi ve modellenmesi. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı.
• Terekli, S. (2020). Serbest zaman davranışlarının kuşaklar arası farklılıklar açısından incelenmesi. Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 167-189.
• Torkildsen, G. (2005). Leisure and Recreation Management. (5th edition). Routledge, London & Newyork.
• Türk Dil Kurumu. (1985). Dîvânu Lugâti't-Türk Cilt 1. Ss.210 (Çev: Besim Atalay). Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Veal, A. J. (2017). Leisure, sport and tourism, politics, policy and planning (4th ed.). CABI.
• Westphal, K. R. (2016). Kant's transcendental proof of realism. Cambridge University Press.
• Yıldırım, T. (2019). Bilgi işlemede duygusal ve semantik önceliğin incelenmesi. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Ana Bilim Dalı, Psikoloji Bilim Dalı.
• Yerlisu Lapa, T., & Köse, E. (2021). Geçmişten günümüze serbest zaman çalışmalarının bibliyometrik analizi: Journal of Leisure Research örneği. Spor Bilimleri Dergisi, 32(1), 38- 52. https://doi.org/10.17644/sbd.790765
• Yılmaz, H. (2003). Kur'an kelime ve ifadelerini anlamada kavram tefsiri ve semantik analiz yöntemi. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı.