“Tahir ile Zühre” Hikâyesinde Bulunan Motifler Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2022, , 141 - 147, 31.12.2022

Ebru Akyüz

https://doi.org/10.46442/intjcss.1170222

Öz

Hikâye türünün en eski örneklerinden biri olan Halk hikâyeleri, Türk halk anlatıları içerisinde ayrı bir yere sahiptir. Halk hikâyelerinin incelemesinde en önemli konulardan birisi de hikâyelerin içerisinde bulunan motiflerin araştırılmasıdır. Halk anlatılarının temelini oluşturan bu motifler, içinde bulunduğu metinde önemli fonksiyonlar icra ederek metne doğrudan güç kazandırır. Geçmişten günümüze kadar Türk halk hikâyeleri içerisinde bulunan motifler ile ilgili birçok araştırma yapılmıştır. Bizim çalışmamıza konu olan Tahir ile Zühre hikâyesi Türk Halk Edebiyatı ürünleri arasında en çok bilinen ve sevilen halk hikâyelerinden biridir. Fikret Türkmen’in Tahir ile Zühre adlı kitabının içerisinde bulunan ve “Y” olarak gösterilen metin esas alınarak yapılan bu çalışmada hikâye içerisindeki motifler üzerinde inceleme yapılmıştır. Sonuç olarak, Tahir ile Zühre hikâyesinde “çocuksuzluk, elma, mucizevi doğuş, ad verme, düş görme, bade içme ve olağanüstü varlıkların yardımı” gibi önemli birçok motifin olduğu tespit edilmiş ve incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Halk Edebiyatı, Halk Hikâyeleri, Motif, Tahir, Zühre

A Review on the Motifs Found in the Story “Tahir And Zühre”

Öz

Folk tales, one of the oldest examples of the story genre, have a special place in Turkish folk narratives. One of the most important issues in the analysis of folk tales is the investigation of the motifs in the stories. These motifs, which form the basis of folk narratives, directly give strength to the text by performing important functions in the text. From past to present, many researches have been done about the motifs in Turkish folk tales. The story of Tahir and Zühre, which is the subject of our study, is one of the most known and loved folk tales among Turkish Folk Literature products. In this study, based on the text shown as "Y" in Fikret Türkmen's book Tahir ile Zühre, the motifs in the story were examined. As a result, it has been determined and examined that there are many important motifs such as "childlessness, apple, miraculous birth, naming, dreaming, drinking wine and the help of extraordinary beings" in the story of Tahir ile Zühre.

Anahtar Kelimeler

Folk Literature, Folk Stories, Motif, Tahir, Zühre

Kaynakça

• Abalı, İ. (2018). Bozcigit hikâyesinde olağanüstülük motifleri. Uluslararası Folklor Akademi Dergisi, 1(1), 1-16.
• Alptekin, A.B. (2005). Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı. Akçağ Yayınları.
• Altun, I. (2008). Türk halk kültüründe elma. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3(5), 262-281.
• Artun, E. (2006). Anonim Türk Halk Edebiyatı Nesri. Kitabevi Yayınları.
• Atlı, S. (2018). Aşkın on dokuz hâli: Anadolu masallarında “âşık olma” motifi üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(3), 1839-1865.
• Bars, M.E. (2010). Kerem ile Aslı hikâyesinde olağanüstülük motifleri. International Journal of Social Science, 3(1), 21-30.
• Bunsuz, H. (2015). Anadolu Sahası Türk Halk Hikâyelerinde Dinî Motifler Üzerine Bir Araştırma [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Cemiloğlu, M. (1997). Azerbaycan ve Anadolu halk hikâyelerinde kahramanların âşık olması ile ilgili motifler ve bunların yapısı. TDK Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (3), 62-91.
• Çakar, A. (2020). Tatar, Başkurt Destanları ile Çuvaş Alp Hikâyelerinde Anne ve Baba Motifi [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Çelepi, M.S. (2015). Halk Hikâyelerinde Aşk ve Statü. Türkmen Bilgesi Fikret Türkmen Armağanı (ed. İbrahim Dilek-Ferah Türker). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, s.157-170.
• Çetindağ-Süme, G. (2015). Halk anlatılarında “olağanüstü biçimde hamile kalma” motifi üzerine bir değerlendirme. International Journal of Eurasia Social Sciences, 6(20), 135-151.
• Dağlı, H. (2018). Âşık edebiyatında “bade içme” motifi ve şamanizmdeki benzerliği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 5(12), 898-908.
• Eren, M. (2017). Anadolu sahası Türk masallarında dua motifi. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], (58), 355-375.
• Gümüş, İ. (2019). Elif ile Mahmut Hikâyesi (İnceleme–Metin) --1. Baskı. -- İstanbul: Hiperyayın.
• Karadeniz-Yağmur, S. (2017). Âşık Günay Yıldız’ın hikâyeleriyle yaralı Mahmut hikâyesinin motif mukayesesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 1-21.
• Küçükbasmacı, G. (2005). Yapısına göre iki halk hikâyesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 13(1), 273-286.
• Oğuz, M.Ö. (2008). Halk Hikâyeleri. Kültür Eserleri, Ankara.
• Putilov, B.N. (2019). Süje oluşturucu bir unsur olarak motif. Millî Folklor, 31(122), 128-139.
• Şimşek, T. (2018). Türk masal anlatma geleneğinde elma ödülü. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2352-2368.
• Şişman, B. (2015). Günümüz âşıklarında “rüya ve bâde motifi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(41), 316-323.
• TDK, (1998). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkmen, F. (2015). Tahir ile Zühre (İnceleme-Metin). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Gözden Geçirilmiş 3. Baskı. Ankara.
• Yıldız, N. (2009). Türk destanlarında “çocuksuzluk”. Millî Folklor, 21(82), 76-88.