TOPRAĞIN VATAN COĞRAFYASINA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNDE EFSANELERİN ROLÜ: İSTANBUL ÖRNEĞİ

Year 2018, , 109 - 115, 27.12.2018

Nursel Uyanıker

https://doi.org/10.33157/INTURE.2019.2

Abstract

Efsane
en kısa tanımıyla, halkın muhayyilesindeki gerçeklik olarak; temelde gerçek bir
olayın zamanla unutularak zihinlerde kalmış ve yan olaylarla zenginleştirilmiş
halidir. Kişi, olay ve yer hakkında anlatılan efsanelerin işlevleri arasında, milletlerin
sözlü tarihi bağlamında, bir yere manevî ruh ve mana kazandırılması
bulunmaktadır. Bu bağlamda toprağın vatan coğrafyası haline getirilmesinde
efsanelerin rolü ve önemi büyüktür.

Bu
çalışmada efsanelerin, toprağın vatan coğrafyasına dönüştürülmesindeki rolü
İstanbul efsaneleri kapsamında ele alınacaktır. Medeniyetler beşiği olan
İstanbul şehri, sahip olduğu otuz dokuz ilçesiyle kuruluş efsaneleri bakımından
oldukça geniş malzemeyi içeren bir metropoldür. Şehrin kurulması,
Türkleştirilmesi ve vatan toprağı haline getirilmesinde efsaneler, millî
kimliği inşa eden önemli birer yapı taşı olmuşlardır. Bu çalışmanın amacı,
efsanenin işlevleri arasında millî kimlik inşasının yeri ve önemini
açıklamaktır. Çalışmada İstanbul efsaneleri üzerine yapılmış olan lisansüstü
tezler taranarak efsaneler, millî kimlik ve yer sorunsalı bağlamında ele alınmıştır.
Böylece günümüzde toplum arasında, “batıl itikat, boş söz, saçma sapan lakırdı”
anlamlarına gelecek şekilde kullanılan, ilmî çalışmalar gözüyle bakılmayan ve
yarı inanmalar olarak görülen efsanelerin millî kimlik ve millî kültür
bakımından ne kadar önemli işlevlere sahip olduğu, geleceğin inşasındaki yeri
ve öneminin ciddiyeti üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda efsanelerin hem insan
psikolojisindeki yeri, hem de toplumların bilinçaltında bir yerin kutsal vatan
toprağı haline getirmesindeki işlevleri açıklanmış olmaktadır. 

Keywords

Millî kimlik, bellek coğrafyası, efsane

References

• Jan ASSMANN, Kültürel Bellek, (Çev.: Ayşe Tekin), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2001, 345 s.
• Kadircan KAFLI, “Yuşa Tepesi”, Yeni Sabah Gazetesi, Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi, 1952.
• M.ÖZKAN– A.C. YOLOĞLU, “Bir Bellek Projesi Olarak Sokak İsimlendirmesi: Ankara Örneği”, Planlama Dergisi, Kare Yayıncılık, İstanbul 2005, S.34, ss. 54-60.
• Mircea ELIADE, Kutsal ve Dindışı, (Çev.: Mehmet Ali Kılıçbay), Gece Yayınları, Ankara 1991, 191 s.
• Niyazi Ahmet BANOĞLU, Tarihi ve Efsaneleriyle İstanbul Semtleri, Selis Yayınları, İstanbul 2014, 493 s.
• Nursel UYANIKER, Eyüp Sultan Türbesi Etrafında Teşekkül Eden Efsanelerin Tespiti ve İncelenmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2010, XV+396 s.
• Nursel UYANIKER, “Dinler Coğrafyası Bağlamında Büyükada / Aya Yorgi (Ayıos Yeorgius) Yortu Günü ve Kutlamaları”. Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları (UHIVE) Dergisi, İstanbul 2016, S. 11, ss. 1-14.
• Orhan TÜRKER, Galata’dan Karaköy’e Bir Liman Hikâyesi, Sel Yayınları, İstanbul 2000, 110 s.
• Pierre NORA, Hafıza Mekânları, (Çev.: Mehmet Emin Özcan), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 2006, 263 s.
• Remzi Oğuz ARIK, Coğrafyadan Vatana, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990, 236 s.
• Süleyman YILDIZ, “Kimlik ve Ulusal Kimlik Kavramlarının Toplumsal Niteliği”, Milli Folklor Dergisi, Ankara 2007, Y:19, S:74, ss. 9-16.
• Turhan FEYZİOĞLU, Atatürk ve Milliyetçilik, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları (3. Baskı), Ankara ?, 112 s.