ZIYA GOKALP AND ATATURK'S VIEWS ON THE CONCEPTS OF CULTURE AND CIVILIZATION

Year 2024, Volume: 3 Issue: 1, 16 - 30, 04.06.2024

Emine Nihal Giray

Abstract

Various definitions have been made about the concept of culture and its content has been tried to be determined by many sociologists and anthropologists. The concepts of culture and civilization are sometimes used in the same sense and sometimes in different senses. In the history of Turkish thought and Turkish sociology, Ziya Gökalp was one of the most important figures who focused on culture and civilization. Gökalp’s priority was always the salvation of the nation and all his works were directed towards this goal. Therefore, his views on culture and civilization differ according to the conjuncture. His ideas guided the rulers and intellectuals during the transition period from the Ottoman Empire to the Republic. Atatürk, on the other hand, did not separate culture and civilization while determining the national values that would strengthen the new Turkish state. While the elements of culture renew themselves, they must never lose their nationality. In this way, national culture will rise above the level of contemporary civilization and show itself in the international arena. The way to reach civilization is possible through the protection and promotion of national cultural qualities.

Keywords

Ziya Gökalp, Atatürk, culture, nationality, civilization

ZİYA GÖKALP VE ATATÜRK’ÜN KÜLTÜR VE MEDENİYET KAVRAMLARINA DAİR GÖRÜŞLERİ

Abstract

Kültür kavramı hakkında çeşitli tanımlamalar yapılmış ve içeriği pek çok sosyolog ve antropolog tarafından belirlenmeye çalışılmıştır. Kültür ve medeniyet kavramları bazen aynı anlamda, bazen de farklı anlamda değerlendirilmektedir. Türk düşünce tarihi ve Türk sosyoloji tarihinde kültür ve medeniyet konuları üzerinde durmuş önemli isimlerden biri Ziya Gökalp’tir. Gökalp’in her zaman önceliği milletin kurtulmasıydı ve bütün çalışmaları bu amaca yöneliktir. Bu nedenle kültür ve medeniyete dair görüşleri konjonktüre göre farklılık göstermektedir. Atatürk ise Yeni Türk devletini güçlendirecek millî değerleri belirlerken kültür ve medeniyeti birbirinden ayırmamıştır. Medeniyete ulaşmanın yolu millî kültür vasıflarının korunması ve yükseltilmesiyle mümkündür.

Keywords

Ziya Gökalp, Atatürk, kültür, medeniyet

References

• Atatürk’ün Bütün Eserleri, Kaynak Yayınları, İstanbul 2016.
• Atatürk’ün Kültür ve Medeniyet Konusundaki Sözleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 1990.
• Atatürk’ün Okuduğu Kitaplar, Anıtkabir Derneği Yayınları, Ankara 2001.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (Bugünkü Dille), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2006.
• BERBER, Şarika Gedikli, “Atatürk’ün Milli Medeniyet Ufku”, Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt:1, Sayı:4, 2009, s. 155-166.
• BERKES, Niyazi, Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler, Kaynak Yayınları, İstanbul 2002.
• ÇELİK, Celaleddin, “Gökalp’in Bir Değişim Dinamiği Olarak Kültür-Medeniyet Teorisi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 21, 2006, s. 43-63.
• DEMİRKAN, Selâhaddin, Bir Milletin Yarattığı Lider Mustafa Kemâl Atatürk, Belge Yayınları, İstanbul 1972.
• DÖNMEZER, Sulhi, “Çağdaşlaşma Uygarlık ve Türk-Toplumu”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 31, Ankara 1995, s. 5-19.
• FINDIKOĞLU, Ziyaeddin Fahri, “Kültüre Dair”, Türk Yurdu, Sayı: 253, Şubat 1956, s. 571-574.
• GÜNGÖR, Erol, Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1990.
• HEYD, Uriel, Türk Millîyetçiliğinin Temelleri, İlgi Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2010.
• İLHAN, Suat, “Atatürkçülük Kültür Unsurlarımızdan Birisidir”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 18, 1990, s. 459-471.
• İNALCIK, Halil, Atatürk ve Demokratik Türkiye, Kırmızı Yayınları, İstanbul 2007.
• İNAN, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2008.
• KAPLAN, Mehmet, “Kültür ve Kültürü Meydana Getiren Unsurlar”, Türk Kültür ve Medeniyeti, Atatürk Üniversitesi Türk Kültür ve Medeniyeti Araştırma Enstitüsü Deneme Yayınları, Ankara 1976, s. 53-80.
• KAYNAR, Reşat, “Atatürk’ün Kültür ve Eğitim Anlayışı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: II, Sayı: 6, Ankara 1986, s. 579-583.
• KONGAR, Emre, Kültür Üzerine, Remzi Kitabevi, İstanbul 2005.
• KONGAR, Emre, Türk Toplum Bilimcileri I, Remzi Kitabevi, İstanbul 2003.
• KÜYEL, Mübahat Türker, “Kültür ve Medeniyet Varlıklarının Korunması Dünyaya Açılmaya Engel Olur mu?”, Millî Kültür, Sayı: 69, 1990, s. 4-9.
• MUMCU, Ahmet, “Atatürk’ün Kültür Anlayışında Hukukun Yeri”, Belgelerle Türk Tarihi, Sayı: 58, 2001, s. 25-33.
• ORTAYLI, İlber, Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Kronik Kitap, İstanbul 2018.
• ÖZAKPINAR, Yılmaz, İnsan Düşüncesinin Boyutları, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2002.
• ÖZYURT, Cevat, “Milletleşme Sürecinde Ziya Gökalp’in Medeniyet Anlayışı”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, Sayı: 31, 2005, s. 179-198.
• PARLA, Taha, Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm, Deniz Yayınları, İstanbul 2009.
• SAV, Ergun, Atatürk ve İki Büyük Türk Düşünürü Namık Kemal- Ziya Gökalp, Bilgi Yayınevi, İstanbul 2001.
• SAYILI, Aydın, “Atatürk ve Millî Kültür”, Millî Kültür Unsurlarımız Üzerinde Genel Görüşler, Ankara 1990, s. 2-8.
• SAYILI, Aydın, “Atatürk ve Milli Kültürümüz”, Erdem, Cilt: 6, sayı 17, Ankara 1990, s. 325-349.
• SAYILI, Aydın, “Atatürk ve Milli Kültürümüzün Temel Unsurlarından Bilim ile Entelektüel Kültür ve Teknoloji”, Erdem, Cilt: 3, sayı: 9, Ankara 1987, s. 609-672.
• TEZCAN, Mahmut, Atatürk ve Eğitim Bilimleri, Anı Yayıncılık, Ankara 2000.
• TURAL, Sadık, “Kültürel Kimlik Kavramı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: X, Sayı: 29, Ankara 1994, s. 497-501.
• TURAN, Şerafettin, Mustafa Kemal Atatürk, Bilgi Yayınevi, İstanbul 2017.
• TURAN, Şerafettin, Türk Kültür Tarihi, Bilgi Yayınevi, Ankara 2014.
• TÜRKDOĞAN, Orhan, Ziya Gökalp ve Sosyolojik Düşünce Sistemi, Çizgi Kitabevi, Konya 2015.
• ÜLKEN, Hilmi Ziya, Millet ve Tarih Şuuru, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2016.
• ÜLKEN, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken yayınları, İstanbul 2005.
• YAMANER, Şerafettin, Atatürk Öncesi ve Sonrası Kültürel Değişim, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul 1999.
• YILDIRIM, Ayşe, “Ziya Gökalp’te Toplumsal Değişme: Kültür-Uygarlık Tezi”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 9, 2013, s. 1-20.
• Ziya Gökalp, Makaleler IV, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1977.
• Ziya Gökalp, Makaleler IX, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1980.
• Ziya Gökalp, Türk Medeniyeti Tarihi, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2015.
• Ziya Gökalp, Türkçülüğün Esasları, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1976.
• Ziya Gökalp, Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak, Akçağ Yayınları, Ankara 2006.