Research of Guidance Services Regulation from the Perspectives of Psychological Counselors

Year 2019, , 891 - 918, 31.12.2019

Selçuk Akay , Fulya Türk , Özge Mercan Fadile Urtekin

https://doi.org/10.17679/inuefd.608205

Cited By: 5

Abstract

The purpose of this study is to analyze the Guidance
Services Regulation published on 10 November 2017 from the perspective of
psychological counselors. The research was designed with the phenomenological
pattern of qualitative research methods. The data were obtained by applying
semi-structured interview form to 40 psychological counselors (29 females, 11
males), they work in different grades, different schools adhere to Ministry of
Education which is situated various socioeconomic regions in central districts
of Şahinbey and Şehitkamil, Gaziantep province. Maximum sampling, one of the
purposeful sampling methods, was used in the determination of the study group.
Content analysis method is used to analyze data that determined by interviews.
Coder reliability was tested by two researchers and the reliability coefficient
was .82. Research findings show that most psychological counselors are not
satisfied with the Guidance Services Regulation. Psychological counselors, who
stated that they were assigned to every job because of their mandatory job
descriptions, stated that they could not get enough professional satisfaction
because the job definition was not clear and the profession was not given the
necessary importance. Most psychological counselors agree that the regulation
should be revised and at least reinstated.

Keywords

Psychological counselor, guidance counselor, guidance services regulation

Psikolojik Danışmanların Bakış Açısından Rehberlik Hizmetleri Yönetmeliği’nin İncelenmesi

Abstract

Bu
araştırmada, 10 Kasım 2017 tarihinde yayımlanan Rehberlik Hizmetleri
Yönetmeliği’nin psikolojik danışmanların bakış açısından incelenmesi
amaçlanmıştır. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim deseniyle
tasarlanmıştır. Araştırmada veriler, Gaziantep ili, Şahinbey ve Şehitkâmil
merkez ilçelerinde, MEB’e bağlı farklı sosyoekonomik bölgelerde yer alan
okulların farklı kademelerinde görev yapan 40 psikolojik danışmana (29 kadın,
11 erkek) yarı yapılandırılmış görüşme formu uygulanarak elde edilmiştir.
Çalışma grubunun belirlenmesinde amaçlı örneklem yöntemlerinden biri olan
maksimum örneklemeden yararlanılmıştır. Görüşmeler sonucunda elde edilen
veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. İki araştırmacı tarafından kodlayıcı
güvenirliği test edilerek güvenirlik kat sayısı .82 bulunmuştur. Araştırma
bulguları çoğu psikolojik danışmanın Rehberlik Hizmetleri Yönetmeliği’nden
memnun olmadığını göstermektedir. Zorunlu görev tanımları nedeniyle her işe
koşturulduklarını ifade eden psikolojik danışmanlar, mesleki görev tanımının
net olmaması ve mesleğe gereken önemin verilmemesi nedeniyle yeterli düzeyde mesleki doyum elde edemediklerini
belirtmişlerdir. Kimi
psikolojik danışmanlar meslek değiştirmeyi düşünürken, kimileri de mesleği
gerektiği gibi icra ederek yönetmeliğin psikolojik danışmanlar üzerindeki
olumsuz etkisiyle baş etmeye çalıştıklarını ifade etmiştir. Ayrıca psikolojik
danışma kavramının yönetmelikten kaldırılmasını mesleğin içinin boşaltılması
olarak değerlendiren bazı katılımcılar, psikolojik danışma ve rehberlik
mesleğinin değersizleştirilerek alan dışı atamalara zemin hazırlandığını dile
getirmişlerdir. Çoğu psikolojik danışman,
yönetmeliğin yeniden değiştirilmesi, en azından eski haline döndürülmesi
konusunda hemfikirdir. Yönetmeliğin
yeniden düzenlenmesi hususunda psikolojik danışma ve rehberlik alanında görev
yapan psikolojik danışmanlara, uzmanlara ve akademisyenlere danışılması
psikolojik danışmanların önerileri arasında yer almaktadır.

Keywords

Psikolojik danışman, rehber öğretmen

References

• Akın, B. (2007). Rehber öğretmenlerin görevlerine ilişkin öğretmenlerin beklentileri ve algıları. (Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akpınar B. &. Bengisoy, A. (2017). Rehber öğretmenlerin okul müdürlerinin rehberlik hizmetlerine ilişkin görüşleri. Curr Res Educ, 3(3), 129-141.
• Aldemir, A. & İlhan, T. (2018). Okul psikolojik danışmanın mesleki algıları üzerine bir inceleme. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 8(51), 53-80.
• Aldemir, A. (2018). Rehberlik öğretmenlerinin mesleki algıları ve kariyer hedefleri üzerine bir inceleme. (Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Alınmaz, İ. (2013). Okul öncesi ve sınıf rehber öğretmenlerinin ev ziyaretlerinde karşılaştıkları sorunlar. (Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• Alkan, N. (2014). Üniversite adaylarının bölüm tercihleri: Bir kariyer araştırma yöntemi olarak bölüm tanıtımları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi,5(41), 61-74.
• Bacıoğlu, S. D., Kocabıyık, O. O. & Malkoç, A. (2017). Rehberlik ve psikolojik danışmanlık öğrencilerinin okullardaki rehberlik servisini değerlendirmeleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 7(48), 45-62.
• Bağdat, C. (2018). 5395 Sayılı Çocuk Koruma Kanunu’ndaki danışmanlık tedbirinin sosyal hizmet açısından değerlendirilmesi; Ankara örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Üsküdar Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Baker, Ö. E. & Çetinkaya, E. (2007). Etik: Davranışta kırılma noktası. R. Özyürek, F. Korkut Owen & D. Owen (Editörler), Gelişen psikolojik danışma ve rehberlik, meslekleşme sürecinde ilerlemeler, 163-182, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Bakioğlu, A. & Asyalı, S. G. (2005). Rehber öğretmenlerin bulundukları kariyer evrelerine göre okul yönetimini algılayışlarının niteliksel olarak incelenmesi. Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 21, 89-110.
• Bayındır, B. (2007). Okul-aile iletişiminde ev ziyareti: Avcılar uygulaması. (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bond, T. (2017). Psikolojik danışmanlıkta etik ve yasal konular. (Çev. Editörü: Binnur Yeşilyaprak). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Burnham, J. J. & Jackson, C. M. (2000). School counselor roles: Discrepancies between actual practice and existing models. Professional School Counseling, 4(1), 41-49.
• Ceyhan, E. (2000). Mesleki sorun düzeyleri farklı okul rehber öğretmenlerinin kişisel ve sosyal uyum düzeylerinin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(13), 45-55.
• Çokamay, G., Kapçı, E. G., & Sever, M. (2017). Okul ruh sağlığı hizmetlerinde yaşanan sorunlar: Psikolojik danışmanların görüşleri. İlköğretim Online, 16(4), 1395-1406.
• Dağlı, S. (2014). Rehber öğretmen ve psikolojik danışmanların kendi mesleklerine ilişkin algıları üzerine nitel bir araştırma. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Dalçiçek, E. (2016). Okul öncesi eğitim kurumlarında ve ilkokul kademesinde görev yapan rehber öğretmenlerin mesleki doyumlarının karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Doğan, S. (1990). Türkiye’de rehberlik kavramı ve gelişiminde Milli Eğitim Şuralarının rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 1(1), 45-55.
• Doğan, S. (1991). Başlangıcından bugüne Türk resmi dokümanlarında rehberlik kavramı ve anlayışı: Bir inceleme. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 1(1), 29-44.
• Doğan, S. (1996). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik alanında meslek kimliğinin gelişimi ve bazı sorunlar. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(7), 32-44.
• Dost, M. T. & Keklik, İ. (2012). Alanda çalışanların gözünden psikolojik danışma ve rehberlik alanının sorunları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 389-407.
• Fırat, S., İltaş, Y. & Gülmen, M. K. (2016). Adana’da suça sürüklenen çocukların sosyodemografik özellikleri. Adli Tıp Bülteni, 21(2), 86-92.
• Gülcan, M. G. &. Taner, N. (2011). Öğretmen görüşlerine göre ilköğretimde ev ziyaretlerinin okul başarısına etkisi: Kahramanmaraş il örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11(22), 129-144.
• Gümüş, A. E. (2018). Yeni rehberlik hizmetleri yönetmeliğinin bir etik dışı dayatmasına yönelik çözüm önerileri. Okul Psikolojik Danışmanı E-Bülteni, 8, 5-7.
• Gündüz, B. (2006). Psikolojik danışma ve rehberlik. M. E. Deniz & A. Erözkan (Editörler), Öğrenci kişilik hizmetleri ve rehberlik, s. 1-36. Ankara: Tek Ağaç Eylül Yayıncılık.
• Güneri, O. Y., Kavas, A. B. ve Koydemir, S. (2007). Okul psikolojik danışmanlarının profesyonel gelişimi: Acemilikten olgunlaşmaya giden zorlu yol. R. Özyürek, F. Korkut Owen ve D. W. Owen (Editörler), Gelişen psikolojik danışma ve rehberlik, meslekleşme sürecinde ilerlemeler, s.139-160. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Gysbers, N. C., & Henderson, P. (2000). Developing and managing your school guidance program. Alexandria, VA: American Counseling Association.
• Hamamcı, Z., Murat, M. & Çoban, A. E. (2004) Gaziantep’teki okullarda çalışan psikolojik danışmanların mesleki sorunlarının incelenmesi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004. Malatya: İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi.
• Hatunoğlu, A. & Hatunoğlu, Y. (2006). Okullarda verilen rehberlik hizmetlerinin problem alanları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(1), 333-338.
• Karakuş, Ö. & Tekin, H. H. (2012). Çocuk koruma kanunu uyarınca haklarında danışmanlık tedbiri uygulanan çocukların özellikleri: Konya örneği. Sosyal Politika Çalışmaları, 7(29), 29-44.
• Karataş, H. & Polat, M. (2013). Okul yöneticilerinin rehberlik hizmetlerine bakış açıları üzerine okul rehber öğretmenlerinin görüşleri. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 105-124.
• Karataş, Z. & Baltacı, H. Ş. (2013). Ortaöğretim kurumlarında yürütülen psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine yönelik okul müdürü, sınıf rehber öğretmeni, öğrenci ve okul rehber öğretmeninin (psikolojik danışman) görüşlerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 427-460.
• Kazu, İ. Y. & Aşkın, Z. (2011). Yatılı ilköğretim bölge okullarının etüt saatlerinde ve boş zaman etkinliklerinde karşılaşılan sorunlar: Elazığ ili örneği. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(3), 39-46.
• Kuhn, L. (2004). Student Perceptions of School Counselor Roles and Functions. (Unpublished Master’s Thesis.) University of Maryland, Baltimore.
• Kutlu, M. & Kaya, A. (2008). Psikolojik danışma ve rehberlik. A. Kaya (Editör), Bireyi tanıma ve bireyi tanıma teknikleri, s. 255-384. Ankara: Anı Yayıncılık.Kuzgun, Y. (2014). Rehberlik ve psikolojik danışma.Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Larson, L. M., & Daniels, J. A. (1998). Review of the counseling self-efficacy literature. The Counseling Psychologist, 26(2), 179-219.
• MEB. (1985). Rehberlik hizmetleri yönetmeliği. Tebliğler Dergisi, 2201.
• MEB. (2001). Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yönetmeliği. Resmi Gazete, 24376.
• MEB. (2017). Rehberlik hizmetleri yönetmeliği. Resmi Gazete, 30236.
• Merriam, S.B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber, (Çev. Editörü: Selahattin Turan). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Meşeci, F., Özcan, N., Bozdemir, P. & vd. (2007). Öğretmen ve müdürlerin okul psikolojik danışma ve rehberlik servisine yönelik algıları. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 157-171.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (2016). Nitel veri analizi. (Çev. Editörleri: Altun, S. A. & Ersoy, A.), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Nas, E. (2018). Rehber öğretmenlerin yeni rehberlik hizmetleri yönetmeliğine ilişkin algıların incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2),109-118.
• Nas, E. (2019). Bir metafor çalışması: öğrencilerin rehberlik servisine ilişkin algıları. Muş Alparslan Üniversitesi Anemon Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1) 291–301.
• Owen, F. K. & Qwen, D. (2008). Okul psikolojik danışmanların rol ve işlevleri: Yöneticiler ve psikolojik danışmanın görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(1), 207-221.
• Öncül, F. (2011). Öğretmenlerin yapmış olduğu ev ziyaretlerinin aile üzerine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özabacı, N., Sakarya, N. & Doğan, M. (2008). Okul müdürlerinin okuldaki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(19), 8-22.
• Özgözgü, S., Bektaş, M., Arıkan, F. & Şimşek H. (2017). Okul psikolojik danışmanların genel öz-yeterlik inançları ve örgütsel özdeşleşme algıları. İlköğretim Online,16(3), 1058-1078.
• Özgüven, E. (1990). Ülkemizde psikolojik danışma ve rehberlik faaliyetlerinin dünü ve bugünü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi,1(1), 4-15.
• Özgüven, İ. E. (2007). Psikolojik danışma ve rehberlik. Ankara: PDREM Yayınları.
• Öztabak, M. Ü. (2018). Rehber öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin bazı demografik değişkenlere ve faktörlere göre incelenmesi. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 12, 171-222.
• Öztürk, D.N. (2018). Okul yöneticilerinin okul rehberlik hizmetlerine ve rehber öğretmenlere yönelik tutum ve davranışlarının rehber öğretmen görüşleri açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Özyürek, R. (2016). Kariyer psikolojik danışmanlığı kuramları: Çocuk ve ergenler için kariyer rehberliği uygulamaları. Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Özyürek, R., Dost, M. T., Okul, E., Tanzi, B. & Aydın, A. (2018). Okul psikolojik danışmanlığı ulusal standartları: Hazırlık süreci ve ileride yapılacak çalışmalar için öneriler. Okul Psikolojik Danışmanı E-Bülteni, 8, 62-65.
• Parmaksız, İ. &. Gök, A. (2018). Okul psikolojik danışmanlarının psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde karşılaştıkları güçlükler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 247-265.
• Pişkin, M. (1989). Orta dereceli okullarda görevli yönetici, öğretmen ve danışmanların ideal ve gerçek danışmanlık görev algıları. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Pişkin, M. (2006). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin dünü, bugünü ve yarını. Hesapçıoğlu, M. ve Durmuş, A. (Editörler), Türkiye’de Eğitim Bilimleri: Bir Bilonço Denemesi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Poyraz, C. (2006). Türkiye’deki rehberlik hizmetlerinin tarihsel gelişimi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 187-209.
• Psikolojik danışman cinsel istismarı ortaya çıkardı (2018). newspdr.com/psikolojik-danisman-cinsel-istismari-ortaya-cikardi/602/ adresinden erişilmiştir.
• Rayle, A. D. (2006). Do school counselors matter? Mattering as a moderator between job stress and job satisfaction. Professional School Counseling, 9(3), 206-215.
• Rehber öğretmen cinsel istismarı ortaya çıkardı (2019). https://www.ogretmenlersitesi.com/rehber-ogretmen-cinsel-istismari-ortaya-cikardi/51991/ adresinden erişilmiştir.Rehber öğretmenin o sorusu cinsel istismarı ortaya çıkardı (2019). www.kamudanhaber.net/guncel/rehber-ogretmenin-o-sorusu-cinsel-istismari-ortaya-cikardi-h395023.html adresinden erişilmiştir.
• Rowley, W. J. (2000). Expanding collaborative partnerships among school counselors and school psychologists. Professional School Counseling, 3 (3), 224-228.
• Sargın, N. & Hamurcu, H. (2010). Özel eğitim kurumlarında çalışan rehber öğretmenlerin sorunlarına ve beklentilerine yönelik bir çalışma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 323-329.
• Sarıduman, S. &. Kılıçoğlu, G. (2017). Yatılı ortaöğretim okullarının pansiyonlarında yaşanan sorunlara ilişkin yöneticilerin görüşlerinin incelenmesi: Nitel bir araştırma. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 1045-1065.
• Sevim, S. A. & Hamamcı, Z. (1999). Psikolojik danışmanların mesleki doyumları ile mesleki yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(12), 39-46.
• Sezer, Ö., Çırak, Y. & Yıldırım O. (2018). Yatılı ve taşımalı eğitim veren bir okuldaki öğrenci sorunları ve sunulan okul psikolojik danışmanlık hizmetleri. Okul Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 1(1), 1-30.
• Sılacı, Z. (2010). Hizmet alanlar açısından sosyal bir statü olarak eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma. (Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Soysal, F.S.Ö., Baş, A. U. & Aysan, F. (2016). Okul psikolojik danışmanlarının psikolojik danışma yaklaşımlarına ilişkin görüşleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi,6(46), 53-69.
• Sürücü, A. & Yavuz, M. (2013). Rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde okul müdürü-rehber öğretmen etkileşiminin değerlendirilmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(4), 1029-1047.
• Şahin, F. Y. (2008). Ortaöğretimdeki öğrenci görüşlerine göre psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(2), 1-26.
• Şahin, F. Y. (2012). Türk Milli Eğitim Şuralarında (1939-2010) psikolojik danışma ve rehberlik ile ilgili alınmış olan kararların değerlendirilmesi. Sosyal Bilimler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 3(1), 95-118.
• Şahin, F. Y. (2016). Okul psikolojik danışmanlarının okullarda verdikleri psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerini değerlendirmeleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 281-298.
• T.C. MEB 14. Milli Eğitim Şurası. (1993). https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29165401_14_sura.pdf
• T.C. MEB 15. Milli Eğitim Şurası. (1996). https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29165430_15_sura.pdf
• T.C. MEB 16. Milli Eğitim Şurası. (1999). https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29165513_16_sura.pdf
• T.C. MEB 17. Milli Eğitim Şurası. (2006). https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29165619_17_sura.pdf
• T.C. MEB 18. Milli Eğitim Şurası. (2010). https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29170222_18_sura.pdf
• Tan, H. & Baloğlu, M. (2006). Psikolojik danışma ve rehberlik: teori ve uygulama.Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tarhan, S. (2017). İhtiyaç, yeterlilik ve mesleki doyum bağlamında rehber öğretmenin görev algıları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(3), 1385-1408.
• Ünal, A. & Ünal, E. (2010). Öğretmen ve öğrencilerin rehber öğretmeni algılamalarına ilişkin bir durum çalışması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi,7(2), 919-945.Üstüner, V. (2018). Yeni yönetmeliğe eleştirel bakış. Okul Psikolojik Danışmanı E-Bülteni, 8, 23-25.
• Yalçın, İ. (2006). 21. yüzyılda psikolojik danışman. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 39(1), 117-133.
• Yeşilyaprak, B. (2009). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik alanının geleceği: yeni açılımlar ve öngörüler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42 (1), 193-213.
• Yeşilyaprak, B. (2014). 21. Yüzyılda eğitimde rehberlik hizmetleri: gelişimsel yaklaşım.Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri.Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• , S. (2012), Okul öncesi eğitim programında yer alan ziyaretlerinin işlevselliğinin görüşlerine göre değerlendirilmesi: Nevşehir ili örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü,Kayseri.
• Yılmaz, H. & Üre, Ö. (2002). Rehberlik.Konya: Çizgi Kitapevi Yayıncılık.