Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi Dersine İlişkin Sosyal Bilgiler Öğretmenleri ve Öğrencilerinin Algısı

Year 2016, Volume: 17 Issue: 3, 67 - 83, 08.10.2016

Arife Figen Ersoy

Abstract

Türkiye’de ilköğretim sekizinci sınıflarda okutulan vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi ile öğrencilerin temel demokratik vatandaşlık yeterlikleri kazandırılması amaçlanır. Bu araştırma, sosyal bilgiler öğretmenleri ve öğrencilerinin vatandaşlık ve demokrasi eğitimine ilişkin algılarını anlamaya çalışmaktadır. Fenomenoloji deseninde yürütülen bu araştırmaya 10 sosyal bilgiler öğretmeni ve 15 sekizinci sınıf öğrencisi katılmıştır. Araştırma verileri iki öğretmenin vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersinde yapılan katılımcı gözlem, 10 öğretmen ve 15 öğrenci ile yapılan yarı-yapılandırılmış görüşme ile toplanmış ve tematik olarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, bu dersin ilköğretim programında yeterli düzeyde yer almadığı, içeriğinin öğrencilere vatandaşlık yeterliklerini kazandırmak için yeterli olmadığı, derse gerekli önemin verilmediği, öğretmen ve öğrencilerin memnuniyet düzeyinin düşük olduğu ortaya çıkmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, bu dersin ilköğretim programında genişletilerek her sınıf düzeyinde ayrı bir ders olarak yer alması, içeriğinin vatandaşlık yeterlikleri, öğrencilerin ilgi ve hazırbulunuşluk düzeyine göre yenilenmesi, öğrenci merkezli öğretim yaklaşımların uygulanması ve vatandaşlık ve demokrasi eğitimi konusunda öğretmenlerin hizmet öncesi ve hizmet içi dönemde bilgilendirilmesi önerilebilir.

Keywords

Vatandaşlık eğitimi, demokrasi eğitimi, sosyal bilgiler, ortaokul, fenomenoloji

Social Studies Teachers' and Students' Perception of the Citizenship and Democracy Education Course

Abstract

In Turkey, one of the objectives of elementary eighth grade is to equip students with basic democratic citizenship skills by means of the citizenship and democracy education course. This study aims to understand social studies teachers' and students' perception of citizenship and democracy education. The participants of this phenomenological study were 10 social studies teachers and 15 eighth graders who were selected through criterion sampling. The data for the study were gathered with participant observations in the citizenship and democracy education lessons of two of the teachers and semi-structured interviews, and analysed thematically. The study revealed that this course was not sufficiently emphasized in the elementary curriculum, its content was not enough to equip students with citizenship skills, the necessary importance was not attributed to the course, and the satisfaction levels of the teachers and students were low. Based on the results of the study, it can be suggested that this course should be included as a separate course at each grade level in elementary curriculum, its content should be renewed based on citizenship skills, students' interests and readiness levels, student-centered teaching approaches should be adopted, and teachers should be informed about citizenship and democracy education in pre- and in-service period.

Keywords

Citizenship education, democracy education, social studies, middle school, phenomenology

References

• Kaynakça/References
• Aras, H. (2000). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersinde öğrencilere insan haklarıyla ilgili tutumların kazandırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Arıkan, F. (2002). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersi programının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Başaran, T. (2007). İlköğretim okullarında vatandaşlık ve insan hakları eğitimi programının uygulanışına ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşler., Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Bağlı, M. T (2013). Ara-disiplin olarak vatandaşlık ve insan hakları eğitimi: İlköğretim öğrencilerinin insan haklarına ilişkin görüşleri. Eğitim ve Bilim, 38(169), 296-310.
• Baştürk, N. (2011). İlköğretim 8. sınıf vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi öğretim programı kazanımlarının öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Branson, M. S. (1998). The role of civic education. Center for Civic Education web sitesindeki; http://www.civiced.org/articles_role.html adresinden, 01.07.2004 tarihinde alınmıştır.
• Center for Civic Education (CCE). (1997). National standards for civics and government. (Second Printing). California: Center for Civic Education.
• Council of Europe (CoE) (2004). All-European study on education for democratic citizenship policies. http://www.coe.int/t/dg4/education/edc/Source/Resources/Pack/AllEuropeanStudyEDCPolicies_En.pdf 01.04.2015 tarihinde alınmıştır.
• Department for Education and Skills (DfES) (2004). A CPD handbook: Chapter 6: Approaches to learning & teaching. Citizenship Foundation web sitesindeki http://www.citizenshipfoundation.org.uk/lib-res-pdf/0193.pdf. adresinden 01.10.2006 tarihinde alınmıştır.
• Elkatmış, M. (2012). İnsan hakları ve vatandaşlık ara disiplini kazanımlarının gerçekleşme düzeyi. Akademik Bakış Dergisi, 29, 1-20.
• Er, H., Ünal, F. ve Özmen, C. (2013). 8. sınıf vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersinin 4. sınıfa alınmasına ilişkin görüşler üzerine bir araştırma. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(8), 179-196.
• Ersoy, A. F. (2007). Sosyal bilgiler dersinde öğretmenlerin etkili vatandaşlık eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Ersoy, A. F. (2012). Vatandaşlık eğitiminde ihmal edilen bir alan: Evde ve okulda çocuk haklarının eğitimi. International Online Journal of Educational Sciences, 4(2), 359-376.
• Ersoy, A. F. (2014). Active and democratic citizenship education and its challenges in social studies classrooms. Eurasian Journal of Educational Research, 55, 1-20.
• Gömleksiz, M. N. ve Akyıldız, S. (2012). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi öğretim programının uygulamadaki etkililiğinin değerlendirilmesi. Milli Eğitim, 41(196), 69-92.
• Güdücü, H. S. (2008). İlköğretim programlarında yer alan vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersine ilişkin öğretmen algısına yönelik Manisa örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Karaman Kepenekçi, Y. (2005). A study of effectiveness of human rights education in Turkey. Journal of Peace Education, 2(1), 39-55.
• Kerr, D. (1999). Citizenship education in the curriculum: An international review. School Field, 10(3/4), 5-32. http://www.ibe.unesco.org/fileadmin/user_upload/Curriculum/SEEPDFs/kerr.pdf adresinden 15.03.2014 tarihinde alınmıştır.
• Kaya, B. ve Ersoy, F. (2014). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersinin sekizinci sınıf öğrencilerinde vatandaşlık algısının oluşması ile ilişkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 252-303
• MEB. (2010). İlköğretim vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi (8. sınıf) öğretim programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
• Morris, P., & Cogan J. (2001). A comparative overview: civic education across six societies. International Journal of Educational Research, 35, 109-123.
• Patrick, J. J. (2003). Essential elements of education for democracy: What are they and why should they be at the core of the curriculum in schools? http://www.civiced.org/pdfs/EEOEforDemocracy.pdf adresinden 01.07.2004 tarihinde alınmıştır.
• Tarman, B. ve Kuran, B. (2014). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersindeki değerlerin öğrenilme düzeyleri ile çevre ilişkisi hakkında öğretmen görüşleri. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 293-319.
• Torney-Purta, J., & Vermeer, S. (2004). Developing citizenship competencies from kindergarten through grade 12: A background paper for policymakers and educators. Education Commission of the States web sitesindeki http://www.ecs.org/html/projectsPartners/nclc/docs/DevelopingCompetencies.pdf adresinden 12.10.2005 tarihinde alınmıştır.
• Toraman, Ç. (2012). İlköğretim sekizinci sınıf vatandaşlık ve demokrasi eğitimi ders programının (2010) değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Uyangör, N. (2008). İlköğretim 7. sınıf vatandaşlık ve insan hakları eğitimi programının değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(20), 68-95.
• Ülger, M. ve Yel, S. (2013). Ara disiplin alanı olarak insan hakları ve vatandaşlık eğitimi ile ilgili ilköğretim öğretmenlerinin yeterlik algıları. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 4(10), 19-32.
• Ülger, M. (2012). İlköğretim okullarında insan hakları ve vatandaşlık eğitimi uygulamalarının değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Ünal, F. (2012). Ortaokul 8. sınıf vatandaşlık ve demokrasi eğitimi öğretim programı ve ders kitaplarında insan hakları üzerine bir çözümleme. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 110-127.
• Yıldırım A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, K. (2009, 28-30 Mayıs). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin temel vatandaşlık kavramına ilişkin algıları. 1. Uluslararası Avrupa Birliği Demokrasi, Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumu’na sunulan bildiri. Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Yılmaz, A., Şahin T. C.ve Bengiç G. (2009, 28-30 Mayıs). İlköğretim öğrencilerinin devlet, vatandaş̧, demokrasi ve insan hakları kavramlarına ilişkin algıları, 1. Uluslararası Avrupa Birliği Demokrasi, Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumu’na sunulan bildiri. Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Yiğittir, S. (2007). İlköğretim vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersinin gerçekleşme düzeyi ile ilgili öğrenci görüşleri, Milli Eğitim, 174, 293-303.