KAMUYA YARARLI BİR İŞTE ÇALIŞTIRMA YAPTIRIMININ HUKUKİ DÜZENLEMESİ VE ETKİLİLİĞİ: TÜRK VE HOLLANDA CEZA HUKUKUNUN KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2023, , 342 - 357, 30.06.2023

Buket Abanoz Öztürk

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1212344

Öz

Türkiye’de tutuklu ve hükümlü sayısı, istikrarlı bir şekilde artış göstermekte ve ceza infaz kurumlarının doluluk oranları da buna paralel şekilde artmaktadır. Yeni infaz kurumları inşa etmek veya genel af ilan etmek gibi geçici çözümlerden ziyade, hapis cezasına seçenek yaptırımlar, infaz kurumlarındaki kapasite sorununa kalıcı bir çözüm olabilir. Bu çalışmada hapis cezasının verilmesinin ağır, diğer mevcut yaptırımların da hafif olarak kabul edildiği durumlarda, bir ara yaptırım olarak ön plana çıkan ve yakın dönem ceza adalet politikaları arasında en başarılılarından biri olarak kabul edilen “kamuya yararlı bir işte çalıştırma” yaptırımının Türkiye ve Hollanda ceza adalet sistemindeki yeri, hukuki niteliği, infazı ve sonuçları karşılaştırılmalı olarak sunulmaktadır. Ülkemizde kamuya yararlı bir işte çalıştırma yaptırımının kökleri Osmanlı Devleti’ne dayanmakla birlikte 2005 yılında Türk ceza mevzuatında yaşanan değişikliğe ve 2006 yılında denetimli serbestlik müdürlüklerinin faaliyete geçmesine kadar dikkate değer bir gelişme yaşanmamıştır. Hollanda’da ise kamuya yararlı bir işte çalıştırma 1970’li yıllardan itibaren denetimli serbestlik kapsamında uygulanmaktadır. Karşılaştırmak üzere Hollanda örneğinin seçilmesinin iki sebebi bulunmaktadır. İlki, Hollanda’da 2001 yılında ceza kanununda yapılan değişiklikten sonra, kamuya yararlı bir işte çalıştırmanın müstakil uygulanabilen bir ceza olarak kendine has bir yapıya bürünmüş olmasıdır. Hollanda’nın aksine, Türkiye’de kamuya yararlı bir işte çalıştırma ise bir ceza türü olarak düzenlenmemiştir. Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırım olarak, ödenmeyen adli para cezalarından dönüştürülen veya ceza infaz kurumunda bulunan hükümlülerin koşullu salıverilmeleri sırasında denetimli serbestlik kapsamında yükümlülük olarak ücretsiz çalıştırmaya hükmedilebilmektedir. İkincisi, bu yaptırımın sonuçlarının Hollanda’da ampirik olarak test edilmiş olmasıdır. Yapılan bilimsel araştırmalar, kamuya yararlı bir işte çalıştırma yaptırımının suçun tekerrürünün önlenmesinde etkili olduğunu destekler niteliktedir. Bu kapsamda çalışmada, kamuya yararlı bir işte çalıştırmanın Hollanda’daki uygulaması ve sonuçlarının, Türkiye için yol gösterici olup olamayacağı tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırma, Ücretsiz Çalışma, Denetimli Serbestlik, Türkiye, Hollanda

THE LEGAL REGULATION AND EFFECTIVENESS OF COMMUNITY WORK: A COMPARISON OF TURKISH AND NETHERLANDS CRIMINAL LAW

Öz

The rate of the prison population and occupancy level in prisons in Turkey are increasing steadily. The alternative sanctions can be a permanent solution to the capacity problem in prisons instead of temporary solutions such as building new prisons or amnesty. In this study, the legal regulation, the execution, and the results of the community work, which is considered to be one of the most successful in recent criminal justice policies and in cases where the imprisonment is heavy and other existing sanctions are considered light, in the Turkish and Dutch criminal justice systems are presented comparatively. Although the roots of community work in Turkey were based on the Ottoman Empire, there was no remarkable development until the amendment in the Turkish penal legislation in 2005 and the operation of the Probation Directorates in 2006. In the Netherlands, it has been implemented within the scope of probation since the 1970s. There are two reasons why I chose the Dutch example for comparison. First, after the 2001 amendment to the penal code in the Netherlands, community work has taken on a unique structure as a punishment that can be applied independently. Contrary to the Netherlands, community work is not regulated as a form of punishment in Turkey. However, community work is applied as an alternative sanction to short-term imprisonment, or unpaid fines can be converted into it. In addition, during the release of the convicts in the penitentiary institution on probation, community work may be imposed as a liability. Second, the consequences of this sanction have been empirically evaluated in the Netherlands. Scientific researches support that the sanction of community work is effective in preventing crime. In this study, it is discussed whether the practice and consequences of community work in the Netherlands can be a guide for Turkey.

Anahtar Kelimeler

Community Work, Probation, Unpaid Work, Turkey, Netherlands

Kaynakça

• Adalet Bakanlığı, Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, Adalet İstatistikleri, 2021, https://adlisicil.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/adalet-istatistikleri-yayin-arsivi, (Erişim: 07.11.2022).
• Adalet Bakanlığı, Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, Adalet İstatistikleri, 2021, https://adlisicil.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/adalet-istatistikleri-yayin-arsivi, (Erişim: 07.11.2022).
• AKBULUT, Berrin: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• AKBULUT, Berrin: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• ALICI, Burhan: Belçika Hukukunda Çalışma Cezası, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XV(3), 2011, s.131-164.
• ALICI, Burhan: Belçika Hukukunda Çalışma Cezası, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XV(3), 2011, s.131-164.
• ARTUK, Mehmet Emin: Türk Ceza Hukukunda Yaptırımlar Sistemi, Ceza Hukuku Dergisi, 2(4), 2007, s.61-77.
• ARTUK, Mehmet Emin: Türk Ceza Hukukunda Yaptırımlar Sistemi, Ceza Hukuku Dergisi, 2(4), 2007, s.61-77.
• AVCI, Mustafa: Hürriyeti Bağlayıcı Cezalara Seçenekler, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 1994.
• AVCI, Mustafa: Hürriyeti Bağlayıcı Cezalara Seçenekler, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 1994.
• BOONE, Miranda: Only for minör offences: Community service in the Netherlands, European Journal of Probation, University of Bucharest, 2(1), 2010, s.22-40.
• BOONE, Miranda: Only for minör offences: Community service in the Netherlands, European Journal of Probation, University of Bucharest, 2(1), 2010, s.22-40.
• CRİMİNALİTEİT EN RECHTSHANDHAVİNG 2020, Wetenschappelijk Onderzoek-en Documentatiecentrum, Chaier 2021-22, WODC, https://repository.wodc.nl/bitstream/handle/20.500.12832/3112/Cahier-2021-22-volledige-tekst.pdf?sequence=1&isAllowed=y, (Erişim: 07.11.2022), s.82.
• CRİMİNALİTEİT EN RECHTSHANDHAVİNG 2020, Wetenschappelijk Onderzoek-en Documentatiecentrum, Chaier 2021-22, WODC, https://repository.wodc.nl/bitstream/handle/20.500.12832/3112/Cahier-2021-22-volledige-tekst.pdf?sequence=1&isAllowed=y, (Erişim: 07.11.2022), s.82.
• ÇİÇEK, Mustafa: Kısa Süreli Hapis Cezalarına Seçenek Olarak Sunulan Yaptırımların Değerlendirilmesi, İstanbul Üniversitesi, Adli Tıp Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Aralık 2009.
• ÇİÇEK, Mustafa: Kısa Süreli Hapis Cezalarına Seçenek Olarak Sunulan Yaptırımların Değerlendirilmesi, İstanbul Üniversitesi, Adli Tıp Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Aralık 2009.
• DEMİRBAŞ, Timur: İnfaz Hukuku, Özellikle Cezaevlerinin Tarihçesi, Uluslararası Belgelerle Karşılaştırmalı Olarak Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazı ve Ceza İnfaz Kurumları’nın İdaresi, Ankara Seçkin Yayıncılık, 2008.
• DEMİRBAŞ, Timur: İnfaz Hukuku, Özellikle Cezaevlerinin Tarihçesi, Uluslararası Belgelerle Karşılaştırmalı Olarak Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazı ve Ceza İnfaz Kurumları’nın İdaresi, Ankara Seçkin Yayıncılık, 2008.
• Denetimli Serbestlik Daire Başkanlığı, Kamu Yararına Çalışma, https://cte-ds.adalet.gov.tr/kamu-yararina-calisma, (Erişim: 07.11.2022).
• Denetimli Serbestlik Daire Başkanlığı, Kamu Yararına Çalışma, https://cte-ds.adalet.gov.tr/kamu-yararina-calisma, (Erişim: 07.11.2022).
• Denetimli Serbestlik 2021 Çalışma Raporu, Ankara, s.41, https://rayp.adalet.gov.tr/resimler/581/dosya/2021-calisma-raporu26-04-20222-19-pm.pdf, (Erişim: 10.11.2022).
• Denetimli Serbestlik 2021 Çalışma Raporu, Ankara, s.41, https://rayp.adalet.gov.tr/resimler/581/dosya/2021-calisma-raporu26-04-20222-19-pm.pdf, (Erişim: 10.11.2022).
• DÖNMEZER, Sulhi/ERMAN, Sahir: Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku II, Beta Yay, İstanbul 1999.
• DÖNMEZER, Sulhi/ERMAN, Sahir: Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku II, Beta Yay, İstanbul 1999.
• ERDEM, Mustafa Ruhan: Kısa Süreli Özgürlüğü Bağlayıcı Cezaların İnfazı ve Yeni Seçenekler, İnfaz Hukukunun Sorunları Sempozyumu, Başkent Üniversitesi, Öz-Özen Matbaa, Ankara 1993, s.192-214.
• ERDEM, Mustafa Ruhan: Kısa Süreli Özgürlüğü Bağlayıcı Cezaların İnfazı ve Yeni Seçenekler, İnfaz Hukukunun Sorunları Sempozyumu, Başkent Üniversitesi, Öz-Özen Matbaa, Ankara 1993, s.192-214.
• FOUCAULT, Michel: Hapishanelerin Doğuşu, çev. M. Ali Kılıçbay, İmge Yayınları, Ankara, 1992.
• FOUCAULT, Michel: Hapishanelerin Doğuşu, çev. M. Ali Kılıçbay, İmge Yayınları, Ankara, 1992.
• GÖKTEPE, Kaya: Kamuya Yararlı İşlerde Çalıştırma Yaptırımı ve Kamuya Yararlı İşlerde Çalıştırma Yaptırımının Tarihsel Gelişim Süreci, TAAD, 10(37), Ocak 2019, s.227-269.
• GÖKTEPE, Kaya: Kamuya Yararlı İşlerde Çalıştırma Yaptırımı ve Kamuya Yararlı İşlerde Çalıştırma Yaptırımının Tarihsel Gelişim Süreci, TAAD, 10(37), Ocak 2019, s.227-269.
• HAFIZOĞULLARI, Zeki: 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Cezalar ve Güvenlik Tedbirleri, Ankara Barosu Dergisi, 65(1), Ankara 2007, s.78-109.
• HAFIZOĞULLARI, Zeki: 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Cezalar ve Güvenlik Tedbirleri, Ankara Barosu Dergisi, 65(1), Ankara 2007, s.78-109.
• IVOR, Gill Mc/BEYENS, Kristel/BLAY, Ester/BOONE, Miranda: “Belçika, Hollanda, İskoçya ve İspanya’da Kamu Yararına Çalışma (Karşılaştırmalı Değerlendirme)”, Çev. Burhan Alıcı, Küresel Bakış, 2(6), 2012, s.87-109.
• IVOR, Gill Mc/BEYENS, Kristel/BLAY, Ester/BOONE, Miranda: “Belçika, Hollanda, İskoçya ve İspanya’da Kamu Yararına Çalışma (Karşılaştırmalı Değerlendirme)”, Çev. Burhan Alıcı, Küresel Bakış, 2(6), 2012, s.87-109.
• İÇEL, Kayıhan: “Hürriyeti Bağlayici Cezalara Seçenek Olan Müesseselerdeki Gelişmeler ve Türk Ceza Sisteminin Bu Yönden Değerlendirilmesi”, Değişen Toplum ve Ceza Hukuku Karşısında Türk Ceza Kanunu’nun 50. Yılı ve Geleceği Sempozyumu 22-26 Mart 1976, İstanbul 1977.
• İÇEL, Kayıhan: “Hürriyeti Bağlayici Cezalara Seçenek Olan Müesseselerdeki Gelişmeler ve Türk Ceza Sisteminin Bu Yönden Değerlendirilmesi”, Değişen Toplum ve Ceza Hukuku Karşısında Türk Ceza Kanunu’nun 50. Yılı ve Geleceği Sempozyumu 22-26 Mart 1976, İstanbul 1977.
• İÇEL, Kayıhan/SOKULLU-AKINCI, Füsun/ÖZGENÇ, İzzet/SÖZÜER, Adem/MAHMUTOĞLU, Fatih Selami/ÜNVER, Yener: Yaptırım Teorisi, Beta Yayıncılık, İstanbul 2000.
• İÇEL, Kayıhan/SOKULLU-AKINCI, Füsun/ÖZGENÇ, İzzet/SÖZÜER, Adem/MAHMUTOĞLU, Fatih Selami/ÜNVER, Yener: Yaptırım Teorisi, Beta Yayıncılık, İstanbul 2000.
• İNCE, Hüseyin: Kısa Süreli Hürriyeti Bağlayıcı Cezalara Seçenek Yaptırımlar, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2007.
• İNCE, Hüseyin: Kısa Süreli Hürriyeti Bağlayıcı Cezalara Seçenek Yaptırımlar, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2007.
• KARAKAŞ DOĞAN, Fatma: Cezanın Amacı ve Hapis Cezası. Legal Yayıncılık, İstanbul 2010.
• KARAKAŞ DOĞAN, Fatma: Cezanın Amacı ve Hapis Cezası. Legal Yayıncılık, İstanbul 2010.
• KAYA, Musa: “Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırma Yaptırımının Türk Ceza Adalet Sistemindeki Tarihsel Süreci”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2016, XX(3), s.257-296
• KAYA, Musa: “Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırma Yaptırımının Türk Ceza Adalet Sistemindeki Tarihsel Süreci”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2016, XX(3), s.257-296
• KİLLİAS M., Aebi M., Ribeaud D.: Does community service rehabilitate better than shorter-term imprisonment?: Results of a controlled experiment, Howard Journal of Criminal Justice, 39(1), 2000, s.40-57.
• KİLLİAS M., Aebi M., Ribeaud D.: Does community service rehabilitate better than shorter-term imprisonment?: Results of a controlled experiment, Howard Journal of Criminal Justice, 39(1), 2000, s.40-57.
• MADEN, Mehmet: Hapis Cezasına Seçenekler, Adalet Yayınevi, Ankara 2012.
• MADEN, Mehmet: Hapis Cezasına Seçenekler, Adalet Yayınevi, Ankara 2012.
• MUILUVUORI M.L.: Recidivism among people sentenced to community service in Finland, Journal of Scandinavian Studies, Criminology and Crime Prevention, 2(1), 2001, s.72-82.
• MUILUVUORI M.L.: Recidivism among people sentenced to community service in Finland, Journal of Scandinavian Studies, Criminology and Crime Prevention, 2(1), 2001, s.72-82.
• ÖZBEK, Veli Özer/KANBUR, Mehmet Nihat/DOĞAN, Koray: Türk Ceza Hukuku, Genel Hükümler, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2010.
• ÖZBEK, Veli Özer/KANBUR, Mehmet Nihat/DOĞAN, Koray: Türk Ceza Hukuku, Genel Hükümler, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2010.
• ÖZGENÇ, İzzet: Türk Ceza Hukuku, Genel Hükümler, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2013.
• ÖZGENÇ, İzzet: Türk Ceza Hukuku, Genel Hükümler, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2013.
• REX, Sue/GELSTHORPE Loraine: “The Role of Community Service in Reducing Offending: Evaluating Pathfinder Project in the UK”, The Howard Journal of Criminal Justice, 41(4), 2002, s.311-325.
• REX, Sue/GELSTHORPE Loraine: “The Role of Community Service in Reducing Offending: Evaluating Pathfinder Project in the UK”, The Howard Journal of Criminal Justice, 41(4), 2002, s.311-325.
• ROEGER, L.S.: The effectiveness of Criminal Justice sanctions for Aboriginal offenders. Australian and New Zealand, Journal of Criminology, 27(3), 1994, s.264-281.
• ROEGER, L.S.: The effectiveness of Criminal Justice sanctions for Aboriginal offenders. Australian and New Zealand, Journal of Criminology, 27(3), 1994, s.264-281.
• SPAANS, E. C.: Community Service in the Netherlands: Its Effect on Recidivism and Net-Widening, International Criminal Justice Review, 8(1), 1998, s.1-14.
• SPAANS, E. C.: Community Service in the Netherlands: Its Effect on Recidivism and Net-Widening, International Criminal Justice Review, 8(1), 1998, s.1-14.
• StatLine, Vervolging en berechting misdrijven; persoonsgegevens, https://opendata.cbs.nl/#/CBS/nl/dataset/83944NED/table, (Erişim: 7.11.2022).
• StatLine, Vervolging en berechting misdrijven; persoonsgegevens, https://opendata.cbs.nl/#/CBS/nl/dataset/83944NED/table, (Erişim: 7.11.2022).
• TÜİK: Adli Sicil İstatistikleri, Mahkûmiyet Karar Nitelikleri, 2021.
• TÜİK: Adli Sicil İstatistikleri, Mahkûmiyet Karar Nitelikleri, 2021.
• TOPÇUOĞLU, Tuba: “Türkiye'de Denetimli Serbestlik Hizmetlerinin Etkinliğinin Bilimsel Olarak Değerlendirilmesi”, Türkiye’de Denetimli Serbestlik 10. Yıl Sempozyumu, 8-10 Aralık 2015, s.1-15.
• TOPÇUOĞLU, Tuba: “Türkiye'de Denetimli Serbestlik Hizmetlerinin Etkinliğinin Bilimsel Olarak Değerlendirilmesi”, Türkiye’de Denetimli Serbestlik 10. Yıl Sempozyumu, 8-10 Aralık 2015, s.1-15.
• WALMSLEY, Roy: World Prison Population List (Eleventh edition), Institute for Criminal Policy Research, www.prisonstudies.org.
• WALMSLEY, Roy: World Prison Population List (Eleventh edition), Institute for Criminal Policy Research, www.prisonstudies.org.
• WELSH, B. C./FARRİNGTON, D. P.: Evaluating the economic efficiency of correctional intervention programmes, G. A. Bernfeld, D. P. Farrington & A. W. Leschied (eds.), Offender Rehabilitation in Practice: Implementing and Evaluating Effective Programs, Chichester, UK 2001, s.45-65.
• WELSH, B. C./FARRİNGTON, D. P.: Evaluating the economic efficiency of correctional intervention programmes, G. A. Bernfeld, D. P. Farrington & A. W. Leschied (eds.), Offender Rehabilitation in Practice: Implementing and Evaluating Effective Programs, Chichester, UK 2001, s.45-65.
• WERMİNK H./BOKLAND A./NİEUWBEERTA P./NAGİN D./TOLLENAAR N.: Comparing the effects of community service and short-term imprisonment on recidivism: a matched samples approach, J. Exp. Crime, 6(3), 2010, s.325-349.
• WERMİNK H./BOKLAND A./NİEUWBEERTA P./NAGİN D./TOLLENAAR N.: Comparing the effects of community service and short-term imprisonment on recidivism: a matched samples approach, J. Exp. Crime, 6(3), 2010, s.325-349.
• World Prison Brief, Highest to Lowest- Prison Population Rate, http://www.prisonstudies.org/highest-to-lowest/prison_population_rate?field_region_taxonomy_tid=All, (Erişim: 20.10.2022).
• World Prison Brief, Highest to Lowest- Prison Population Rate, http://www.prisonstudies.org/highest-to-lowest/prison_population_rate?field_region_taxonomy_tid=All, (Erişim: 20.10.2022).