GADAMER’İN FELSEFİ HERMENEUTİK DİSİPLİNİNİN İMKANLARI OLARAK YASA YORUMUNUN KURUCU İŞLEVLERİ

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 2, 542 - 549, 31.12.2020

Melike Belkıs Aydın

https://doi.org/10.21492/inuhfd.729641

Öz

Hans-Georg Gadamer’in felsefi hermeneutik olarak adlandırdığı hermeneutik kuramında hukuk disiplininin belirleyici bir rolü vardır. Tin bilimleri (Geisteswissenschaften) içinde yol gösterici işleve sahip olarak betimlenen hukuk disiplinin ise varlıkbilimsel bir sorun olan yasa yorumu konusunda Gadamer’in felsefesinden yararlanabileceği düşünsel olanaklar bulunmaktadır. Gadamer, yorumun metnin anlamının ortaya çıkarılmasında zorunlu bir etkinlik olduğunu düşüncesinin temeli olarak kurgulamıştır. Anlamanın evrensel bir edim olarak unsurlarını ortaya koyduğu “Hakikat ve Yöntem” adlı yapıtında hukuk kuralının uygulanmasına, yargıcın etkinliğinin işlevine yorumun varoluşun her alanında zorunlu bir edim olduğu ön kabulü ışığında değinmiştir. Yorumun varlıkbilimsel bir alana ait olması demek onun aktarıcı değil kurucu bir işleve sahip olduğu anlamına gelmektedir. Çalışmada Gadamer’in düşüncesinde ya da hukuk metodolojisinde, yorum sorununun genel ele alınış biçimlerine yer verilmeyecektir. Bunun yerine Gadamer’in düşünsel evreninin hukukta yorum sorununa yaklaşım perspektifinden üstlendiği işlevleri betimlenecektir. Gadamer felsefesi ışığında yasanın yorumlanması her defasında kurucu bir edimdir. Yorum bilgibilimsel değil de varlıkbilimsel bir unsur ise, yani anlaşılacak olanın kendinde bir anlaşılması olanaksızsa yasa metni için de onun yargıç tarafından her yorumlanması metnin canlanması için zaruridir. Yorumun kurucu işlevi hukukun kadim bir sorunu olan genel kural – özel durum ilişkisinde de ortaya çıkar. Olgu ve kural birbirilerini bir karşılıklılık içinde kurarlar. Yargıç da bütün bu süreçte etken bir role sahiptir. Anlamanın ilgilisi ve öznesi olarak yargıç, iletici değil, anlamı kurucu ve yaratıcı bir işlem görmektedir. Yorumun kurucu olması demek, yargıçların hem sorumluluğuna hem de görevlerinin niteliğinin sanıldığından çok daha yaratıcı ögelere sahip olduğuna vurgu yapılması demektir. Çalışmanın çerçevesi bakımından yorumun Gadamer felsefesi ile teması sınırlı tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Gadamer, Hukuki Hermeneutik, Yasanın Yorumu, Yorumun Kurucu İşlevi

CONSTITUENT FUNCTIONS OF INTERPRETATION OF LAW AS POSSIBILITIES OF GADAMER’S PHILOSOPHICAL HERMENEUTIC

Öz

The discipline of law has a decisive role in the hermeneutic theory, which Hans-Georg Gadamer calls philosophical hermeneutics. There are intellectual possibilities in the discipline of law, which is described as having a guiding function in Geisteswissenschaften, that can benefit from Gadamer's philosophy regarding the interpretation of law, which is an existential problem. Gadamer designed the interpretation as a basis for the thought that interpretation is a necessary activity in revealing the meaning of the text. In his work titled “Truth and Method”, where the understanding reveals its elements as a universal act, he touched upon the application of the rule of law, the function of the judge's effectiveness in the light of his pre-acceptance that interpretation is a necessary act in all areas of existence. The fact that the interpretation belongs to an existential field means that it has a founding function, not a transponder. Therefore, the position of the subject and the subject of the interpretation will also be within this scope.
In this paper, the general ways of dealing with the problem of interpretation will not be included in Gadamer's thought or legal methodology. Instead, the functions assumed by Gadamer's intellectual universe from the perspective of approaching the problem of interpretation in law will be described. In the light of Gadamer's philosophy, interpretation of the law is always a founding act. If the interpretation is an informational rather than an informational one, that is, it is impossible to understand what is to be understood, every interpretation of it by the judge is essential for the revival of the text for the text of the law. The founding function of the interpretation also occurs in the general rule - special case relation, which is an ancient problem of law. Fact and rule establish each other in reciprocity. The judge also plays an active role in this whole process. As the subject and subject of understanding, the judge acts as a founder and creative act, not a forwarder. The fact that the interpretation is founder means that the judges have both more responsibility and the quality of their duties than they are supposed to have.

Anahtar Kelimeler

Gadamer, Philosophical Hermeneutics, Interpretation of Law, Constituent Function of Interpretation

Kaynakça

• AGTAŞ, Özkan: Ceza ve Adalet, Metis Kitap, İstanbul, 2013.
• CARDOZO, Benjamin: Yargı Sürecinin Doğası, Dülger, Muzaffer/Erçin, Sedat (çev.), Tekin Yayınevi, İstanbul, 2018.
• FETERIS, Evelyne: Hukuki Argümantasyonun Temelleri, Ertuğrul Uzun (çev.), Pinhan Yayınları, İstanbul, 2019.
• GADAMER, Hans Georg: Wahrheit und Methode, Grundzüge einer philosophishen Hermeneutik; J.C.B. Mohr Siebeck, Tübingen, 1990.
• GADAMER, Hans Georg: Der Anfang der Philosophie, Philip Reclam, Ditzingen, 1996.
• GADAMER, Hans Georg: Kuşkucu Hermeneutik, Hermeneutik ve Hümaniter Disiplinler, in Aslan, Hüsamettin (ed.), Paradigma Yayınları, İstanbul, 2002.
• GADAMER, Hans Georg: Metin ve Yorum, Hermeneutiğe Giriş, in Aslan, Hüsamettin (ed.), Paradigma Yayınları, İstanbul, 2002.
• GADAMER, Hans Georg: Hermeneutik, Hermeneutik Üzerine Yazılar, Doğan Özlem (ed. ve çev.), İnkılap Yayınları, İstanbul, 2003.
• GÖZLER, Kemal: Realist Yorum Teorisi ve Mekanist Anayasa Anlayışı, Anayasa Yargısı (15), 1998.
• GÖZLER, Kemal: Hukukun Genel Teorisine Giriş, Hukuk Normlarının Geçerliliği ve Yorumu Sorunu, US-A Yayıncılık, Ankara, 1998.
• GÖZLER, Kemal: Hukuka Giriş, Ekin Kitabevi, Bursa, 2018.
• GRONDİN, Jean : Einführung zu Gadamer, UTB Verlag, Stuttgart, 2000.
• HEPER, Altan: Almanya’da Hukukta Yorum Üzerine Bazı Düşünceler, Ankara Barosu Dergisi, 2012/1.
• IŞIKTAÇ, Yasemin: Yargıcın Hukuk Yaratma Fonksiyonu Üzerine Bir İnceleme”, İstanbul Barosu Dergisi, 62(1-2-3), 1998, s.81-85.
• IŞIKTAÇ, Yasemin: “Dil, Yorumlama Ve Hukuk İlişkisi”, Ankara Barosu Dergisi, (1), 2001, s.23-34.
• KASPERS, Jens: Philosophie- Hermeneutik- Jurisprudenz (Die Bedeutung der philosophischen Hermeneutik Hans-Georg Gadamers für die Rechtswissenschaft), Duncker & Humblot Verlag, Berlin, 2013.
• KRAWIETZ, Werner: Juristische Hermenutik als normatives Handlungs- und Forschungsparadigma? Kommunikationstheoretische Überlegungen zur Normen- und Handlunstheori des modernen Rechts, Rechstwissenschat und Hermeneutik, Senn, Marcel/ Fritschi, Barbara (ed.), Franz Steiner Verlag, Stuttgart, 2009.
• METİN, Sevtap: Ronald Dworkin’in Teorisinde Yorum Yaklaşımı, İÜHFM, LXL(1-2), 2003, s.35-83.
• ÖZLEM, Doğan : Kavramlar Ve Tarihleri, Notos Kitap, İstanbul, 2016.
• SAĞLAM, Rabia: Derrida ve Dworkin Arasındaki İlişki: Yapıbozum ve Yargıç Herkül, AÜHFD, 61(1), 2012, s.275-320.
• UZUN, Ertuğrul: Yapısalcı Hukuk Göstergebilimi ve Hukukta Anlam Yaratılması, Anlam Kavramı Üzerine Yeni Denemeler, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2008, s.343-355.
• UZUN, Ertuğrul: Hukuk Metodolojisinin Sorunları, Nora Yayınları, İstanbul, 2017.
• UZUN, Ertuğrul: Hukuk Göstergebilimi, Nora Kitap, İstanbul, 2017.
• WALTER, Hans Peter: Hermeneutik und Rechtspraxis, Rechstwissenschat und Hermeneutik, in Senn, Marcel/Fritschi, Barbara (ed.), Franz Steiner Verlag, Stuttgart, 2009.
• WEST, David: Kıta Avrupası Felsefesine Giriş, Cevizci, Ahmet/Arslan, Hüsamettin (çev.), Paradigma Yayınları, İstanbul, 2020.