ALMAN, AVUSTURYA, İSVİÇRE VE TÜRK HUKUK SİSTEMLERİNDE ADİ ORTAKLIKTAN “HAKLI NEDENLE ÇIKARMA” KURUMUNUN DÜZENLENİŞİ VE TÜRK HUKUKUNA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 1, 1 - 14, 30.06.2023

Funda Özdin

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1150374

Öz

Ortaklar arası iş birliği ve güven duygusunun ön planda olduğu adi ortaklıkta, güven ilişkisinin zedelenmesine neden olan ortağın haklı nedenle şirketten çıkarılabilmesi önemli bir imkandır. Zira söz konusu ortak ile ilişkiye devam etmek istemeyen diğer ortaklar, bu sayede şirketin feshine alternatif bir imkan elde ederler ve ortaklık ilişkisini çekilmez hale getiren ortağı çıkarmak suretiyle adi ortaklık ilişkisini kendi aralarında sürdürebilirler. Nitekim bu çalışmada; Alman, Avusturya, İsviçre ve Türk kanun koyucularının adi ortaklıktan haklı nedenle çıkarma müessesesine bakış açıları ve meseleyi düzenleyiş tarzları incelenmiştir. Alman ve Avusturya hukuk sistemlerinde ortaklığın devamlılığı ilkesi benimsenmiş ve haklı bir nedenin varlığı halinde diğer ortaklara, şirketin feshi yerine haklı neden şahsında doğan ortağın çıkarılmasını sağlama imkanı tanınmıştır (§ 737 BGB; § 1213 ABGB). Özellikle mehaz Alman hukukunda, şahıs şirketleri hukukunun güncellenmesi amacına yönelik yapılan son revizyon çalışmaları kapsamında devam klozu kaldırılmış ve 01.01.2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, adi ortaklıkta haklı nedenle çıkarma imkanı kanuni bir hak olarak düzenlenmiştir (§ 727 BGB-MoPeG). İsviçre ve Türk hukuk sistemlerinde ise söz konusu mesele kanuni düzlemde ele alınmamıştır. Türk hukukunda 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 633. maddesi ile ilk kez adi ortaklıktan çıkma ve çıkarma konusunda bir düzenleme yapılmış; fakat ilgili hükmün lafzında ortağın haklı nedenle çıkarılması hususuna yer verilmemiştir. Ancak çalışmada, kanun koyucunun TBK m.633’ü düzenleme amacından yola çıkılarak, Türk adi ortaklık hukukunda ortağın haklı nedenle şirketten çıkarılmasının de lege lata mümkün olduğu görüşü savunulmuş; bunun yanı sıra konuya ilişkin de lege ferenda önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çıkarma, TBK m. 633, Adi Ortaklık, Haklı Neden, Karşılaştırmalı Hukuk

THE REGULATION OF "EXCLUSION OF A PARTNER FROM ORDINARY PARTNERSHIP FOR JUST CAUSE" IN GERMAN, AUSTRIAN, SWISS AND TURKISH LAWS AND EVALUATIONS ON TURKISH LAW

Öz

In an ordinary partnership, where cooperation and trust between the partners are crucial, it is an important opportunity to exclude of the partner for just cause who has damaged the relationship of trust. This is because the other partners who do not want to continue the relationship with the said partner have an alternative way of dissolving the partnership. They can continue the partnership relationship among themselves by excluding the partner who has damaged the relationship of trust. This study examined the perspectives of the German, Austrian, Swiss and Turkish legislatures on the issue of exclusion from an ordinary partnership for just cause and their regulations on this. In short, there is a specific legal regulation in German and Austrian law on the issue of exclusion for just cause in an ordinary partnership (§ 737 BGB; § 1213 ABGB). In Swiss and Turkish law, however, the issue in question is not regulated by law. In Turkish law, Article 633 of the Turkish Code of Obligations Nr. 6098, for the first time explicitly regulates the issue of exclusion from an ordinary partnership. However, the text of the corresponding article does not include the question of the exclusion of the partner for just cause. However, taking into account the legislator's objective, the study considered that de lege lata it is possible to exclude the partner from the ordinary partnership for just cause and, in addition, de lege ferenda proposals were made on the subject.

Anahtar Kelimeler

Ordinary Partnership, Exclusion, Just Cause, TCO Art. 633

Kaynakça

• AKIN, Murat Yusuf: “Adi Ortaklık”, Şirketler Hukuku, 2. Bası, Mimoza Yayınları 2013.
• AKKANAT, Halil: “Adi Ortaklıkta Haklı Sebeple İhraç Mümkün müdür?”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, LXII(1-2), 2004, s.333-349.
• BADAK AYBAR, Zehra: “6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Adi Ortaklık Sözleşmesindeki Yenilikler ve Değişiklikler”, İstanbul Ticaret Üniverstesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (24), 2013, s.127-147.
• BECKER, Hermann: (in) Berner Kommentar, Obligationenrecht, II. Abteilung: Die einzelnen Vertragsverhältnisse, Art. 184-551 OR, Bern 1934.
• BERGSMA, Peter: Auflösung, Ausschluss und Austritt aus wichtigem Grund bei den Personengesellschaften, Peter Lang, Zürich 1990.
• BOLLMANN, Hans: Das Ausscheiden aus Personengesellschaften, Schultess Polygraphischer, Zürich 1971.
• ÇAMOĞLU, Ersin: Kollektif Ortaklıkta Haklı Sebep Kavramı ve Ortağın Haklı Sebeple Çıkarılması, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1976.
• ÇELİK, Aytekin: Anonim Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarılma, 4. Baskı, Seçkin, Ankara 2016.
• ÇELİKBOYA, Kerem: “Adi Ortaklıktan Çıkma ve Çıkarmanın Koşulları”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (2), 2015, Beta, İstanbul 2015.
• ÇETİNER, Bilgehan: “Austritt und Ausschluss Der Gesellschafter Aus Einer Einfachen Gesellschaft im Neuen Turkischen Obligationengesetz Unter Berucksichtigung Der Deutschen BGB-Gesellschaft”, Annales de la Faculté de Droit d’Istanbul 2015, 47(64), s.23-41.
• DOMANİÇ, Hayri: Türk Ticaret Kanunu Şerhi, C. I, Fatih Gençlik Vakfı Matbaa İşletmesi, İstanbul 1988.
• FLEISCHER, Holger: “Ein Rundgang durch den Regierungsentwurf eines Gesetzes zur Modernisierung des Personengesellschaftsrechts”, DStR 2021, 430 vd.
• FRAEFEL, Joseph: Die Auflösung der Gesellschaft aus wichtigem Grund, Diss., Zürich 1930.
• GRILLBERGER, Konrad: (in) Rummel ABGB3 (Stand: 01.01.2002 bis 31.05.2019).
• HANDSCHIN, Lukas: “Die Auflösung der einfachen Gesellschaft”, in: Gesellschafts- und Kapitalmarktrecht in Deutschland, Österreich und der Schweiz, Tübingen 2014, s.215-254.
• HANDSCHIN, Lukas/VONZUN, Reto: (in) Zürcher Kommentar, Kommentar zum schweizerischen Zivilrecht, Band. V/4a, Die einfache Gesellschaft, Art. 530-551 OR, 4. Aufl., Zurich 2009.
• HIZIR, Serdar: “6098 Sayılı (Yeni) Borçlar Kanunu’nun 633’ncü Maddesine Göre Adi Şirketten Çıkmanın ve Çıkarılmanın Genel Şartları ve Usulü”, Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, Cilt: III, Beta, İstanbul 2011, s.2817-2880.
• JUNG, Peter: “Scheiden tut weh? Ausscheiden und Abfindung von Personengesellschaftern”, (in) Entwicklungen im Gesellschaftsrecht XI, Peter V. Kunz Florian S. Jörg Oliver Arter (Herausgeber), Stämpfli, Bern 2016.
• KARAYALÇIN, Yaşar: Ticaret Hukuku II, Şirketler Hukuku, 2. Baskı, Sevinç Matbaası, Ankara 1973.
• KENDİGELEN, Abuzer/KIRCA, İsmail: Şirketler Hukuku, Cilt I, Onikilevha, İstanbul 2021.
• KRAMER, Martha: Die Auseinandersetzung der Gesamthandgemeinschaften im schweizerischen Recht, Diss., Zürich 1943.
• KURŞAT, Zekeriya: “Yeni Borçlar Kanunumuzda Adi Ortaklık Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, LXX(1), 2012, s.301-318.
• MÜLLER, Karin/KÄCH, Alice: Der Ausschluss eines Gesellschafters aus einer Personengesellschaft, ZBJV, (152), 2016 s.593 vd.
• POROY, Reha/TEKİNALP, Ünal/ÇAMOĞLU, Ersin: Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, Güncelleştirilmiş 12. Baskı, Vedat, İstanbul 2010.
• REICH-ROHRWIG, Johannes/ZIMMERMANN, Arno: “Reform der GesBR seit 1.1.2015 in Kraft”, ecolex 2015, s.43 vd.
• REICH-ROHRWIG, Johannes/ZIMMERMANN, Arno: “Die Reform der GesbR (Teil II)”, ecolex 2015, s.476 vd.
• SAUTER, Wolfgang: Beck'sches Handbuch der Personengesellschaften, Prinz/Kahle, 5. Auflage, C.H.BECK 2020.
• SCHÄFER, Carsten: Münchener Kommentar zum BGB, Band 7: Schuldrecht Besonderer Teil IV, 705-853, 8. Auflage, C.H.BECK 2020.
• SCHAUER, Martin: (in) Kalss/Nowotny/Schauer, Österreichisches Gesellschaftsrecht, Manz, (Stand: 01.06.2017).
• SCHÖNE, Torsten: Beck’scher Online-Kommentar BGB, (61. Edition, Stand: 01.02.2022) C.H.BECK 2022.
• SCHULTEIS, Thomas: “Das Recht der Gesellschaft bürgerlichen Rechts nach dem Regierungsentwurf zum Personengesellschaftsrechtsmodernisierungsgesetz – MoPeG”, GWR 2021, s.112 vd.
• STAEHELIN, Daniel: (in) Honse/Vogt/Walter (Hrsg), Basler Kommentar, Obligationenrecht II, 5. Aufl., Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel 2016.
• STAEHELIN, Daniel/STRAUB, Ralf Michael: “Der Ausschluss aus einer Personengesellschaft ohne wichtige Gründe”, AJP 2011, s.27-38.
• STRITTMATTER, Reto: Ausschluss aus Rechtsgemeinschaften (Mit- und Stockwerk-eigentümergemeinschaft, Kollektiv-, Kommandit- und einfache Gesellschaft, Erben¬gemeinschaft und Gemeinderschaft), Zürcher Studien zum Privatrecht Bd. 179, Zürich 2002.
• ŞAHANKAYA, Sarp: “Adi Ortaklıklarda Sözleşmede Hüküm Bulunmaması Durumunda Haklı Sebeple Çıkarma Yapılıp Yapılamayacağı Meselesi”, Ankara Barosu Dergisi, (2), 2021, s.171-192.
• ŞAHANKAYA, Sarp: Adi Ortaklıklarda Haklı Sebeplerle Fesih ve Ortaklıktan Çıkarma, Ankara 2021.
• ŞENER, Oruç Hami: Adi Ortaklık, Yetkin, Ankara 2008. (Atıf: Adi Ortaklık)
• ŞENER, Oruç Hami: Teorik ve Uygulamalı Ortaklıklar Hukuku, 4. Baskı, Seçkin, Ankara 2019. (Atıf: Ortaklıklar Hukuku)
• TOLD, Julia: Grundfragen der Gesellschaft bürgerlichen Rechts: Ein Beitrag zur Reformdiskussion, Manz Verlag, Wien 2011.
• TÜRKMEN, Emre: Adi Ortaklıktan Çıkma ve Çıkarılma, Seçkin, Ankara 2020.
• WITTMANN-TIWALD, Maria: (in) Kletečka Andreas/Schauer Martin, ABGB-ON1.02 Kommentar zum Allgemeinen bürgerlichen Gesetzbuch, (Stand: 1.2.2014).
• YILDIZ, Şükrü: “Adi Şirkette Ortağın Çıkartılması – Adi Şirketin Haklı Nedenle Feshi”, Bilirkişi Raporları ve Hukuki Mütalaalar, On İki Levha, İstanbul 2009, s.287-309.