TÜRKİYE’DE SOSYAL ARABULUCULUK

Year 2025, Volume: 16 Issue: 1, 86 - 99

Didem Erdoğan , Rukiye Kahya

Abstract

Bir uyuşmazlığın çözüm yöntemi olarak bilinen en yaygın yöntem, uyuşmazlığı yargı yoluna taşımak; yani dava açmaktır. Fakat yargı organının iş yükünün son yıllarda oldukça arttığı gözlenmiştir. Bu da bireylerin haklarına bir an önce kavuşmalarının önünde ciddi bir engel oluşturmaktadır. Bu nedenle çağdaş demokratik hukuk sistemleri, tarafların sorunlarını kendilerinin çözmelerine olanak tanıyan ek yöntemler geliştirmeye başlamıştır. Alternatif çözüm yöntemi olarak anılan bu yöntemlerden bir tanesi de sosyal arabuluculuktur. Sosyal arabuluculuk, çatışmaların çözümüne yönelik bir yöntem olarak, taraflar arasında barışçıl iletişimi ve müzakereleri teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Bu süreçte, tarafsız bir üçüncü kişi olarak arabulucu, tarafların kendi çözümlerini bulmalarına yardımcı olmaktadır. Sosyal arabuluculuk, toplumsal uyumu sağlamak, ilişkileri geliştirmek ve çatışmaları kalıcı şekilde çözmek için kullanılan bir arabuluculuk türüdür. Özellikle komşuluk ilişkileri, okul çatışmaları, işyeri anlaşmazlıkları gibi sosyal ortamlarda etkilidir. Önemli özellikleri arasında, gönüllülük, gizlilik, eşitlik ve tarafsızlık ilkeleri yer almaktadır. Sosyal arabuluculuk, genellikle resmi hukuki süreçler yerine daha az maliyetli, daha hızlı ve esnek çözümler sunmaktadır. Türkiye’de son yıllarda arabuluculuğun yanı sıra sosyal arabuluculuğun da Batı ülkeleri standartlarında gelişimini sağlamak için önemli adımlar atılmaktadır. Çalışmanın konusu, Türkiye’de hukuk sistemi içinde sosyal arabuluculuğa tanınan yer ve güvencelerin araştırılmasıdır. Dolayısıyla konuya anahtar olacak şekilde Türkiye’de sosyal arabuluculuk terimi, sosyal arabuluculuğun tarihi, özellikleri ve etik ilkeleri ile sosyal arabulucu olabilmenin şartları, sosyal arabulucunun hukuki statüsü ve sorumluluğu konularıyla sınırlı açıklamalar yapılacaktır.

Keywords

Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi, Arabuluculuk, Sosyal arabuluculuk, Şiddetle sivil mücadele, Sosyal Arabuluculuk Akademisi, HEGEM Vakfı

Social Mediation in Turkey

Abstract

The most common method of resolving a dispute is to bring the dispute before the judiciary, i.e. to file a lawsuit. However, it has been observed that the workload of the judicial body has increased considerably in recent years. This constitutes a serious obstacle for individuals to achieve their rights as soon as possible. For this reason, contemporary democratic legal systems have started to develop additional methods that allow the parties to solve their problems themselves. One of these methods, referred to as alternative resolution methods, is social mediation. Social mediation, as a method of conflict resolution, aims to promote peaceful communication and negotiations between the parties. In this process, the mediator, as a neutral third party, helps the parties to find their own solutions. Social mediation is a type of mediation used to ensure social cohesion, improve relationships and resolve conflicts permanently. It is particularly effective in social settings such as neighborhood relations, school conflicts and workplace disputes. Important features include the principles of voluntariness, confidentiality, equality and impartiality. Social mediation often offers less costly, faster and more flexible solutions than formal legal processes. In recent years, important steps have been taken in Turkey to ensure the development of social mediation as well as mediation at the standards of Western countries. The subject of this study is to investigate the place and guarantees given to social mediation in the Turkish legal system. Therefore, limited explanations will be made on the term social mediation in Turkey, the history, characteristics and ethical principles of social mediation, the conditions for becoming a social mediator, the legal status and responsibility of the social mediator.

Keywords

Alternative dispute resolution method, Mediation, Social mediation, Civil struggle against violence, Social Mediation Academy, HEGEM Foundation

References

• ALMEIDA, Helena Neves/SANTOS, Clara Cruz/ALBUQUERQUE, Cristina Pinto: Avrupa’da Sosyal Arabuluculuk, Solak, Öner/Erdoğan, Ersin (çev. ed.), 2022.
• Arabuluculuk Daire Başkanlığı: “Arabulucular Soruyor?”, https://www.youtube.com/watch?v=aCm_-r966M8, (Erişim: 30.08.2024).
• ATALI, Murat: Temel Hukuk Dizisi, Medeni Usul Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 6. Baskı, Ankara 2024.
• Avrupa Komisyonu: “Medeni Hukuk ve Ticaret Hukukunda Alternatif Uyuşmazlık Çözümü Hakkında Yeşil Kitap”, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX%3A52002DC0196, (Erişim: 20.09.2024).
• AZAKLI ARSLAN, Betül: “Zorunlu Arabuluculuk Faaliyetinin Niteliği Bakımından Arabulucunun Hukuki Sorumluluğu”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(1), 2018, ss.189-223.
• BADUR, Emel: “Arabulucunun Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Sorumluluğu”, Medeni Hukuk Dergisi 1, S. 1, Ocak 2024, ss.1-26.
• BAHADIR, Tuğçe N.: Hak Arama Hürriyeti Perspektifinden Arabuluculuk, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2022.
• ÇETİN, Cemile/ TÜRNÜKLÜ, Abbas/ TURAN, Nuray: “Anlaşmazlıkların Çözümünde Akran Arabuluculuk Modelinin Dönüştürücü Etkileri: Arabulucu Öğrenciler Gözünden Bir Değerlendirme”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 2015, ss.383-411.
• DURAN, Hazal: “The Intermediary Function of Turkey’s Legislative Ombudsman in Resolving Public Disputes”. Bilig, S. 96, TBMM’nin 100. Yılı Özel Sayısı, 33-59, Ocak 2021.
• EKMEKÇİ, Ömer/ ÖZEKES, Muhammet/ ATALI, Murat/ SEVEN, Vural: Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk, 2. Baskı, İstanbul 2019.
• EROĞLU, Orhan: Şematik İca ve İflas Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2023.
• ERTANHAN, Mesut: Yargılama ve Takip Giderleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2023.
• GÖZLER, Kemal/KAPLAN, Gürsel: İdare Hukuku Dersleri, 25. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa 2023.
• HEGEM: “Okul Merkezli Sosyal Arabuluculuk”, https://hegemvakfi.org.tr/media/uploads/2024/09/07/3-okul-merkezli-arabuluculuk.pdf, (Erişim: 26.08.2024).
• HOFFMAN, David: “Ten Principles of Mediation Ethics, Alternatives to the High Cost of Litigation 18(8), 147-169, Eylül 2000.
• İnsan Hakları ve Şiddetle Sivil Mücadele Bilincini Güçlendirici Saha Aktörleri Yetiştirme Projesi (2021-2030),http://insanihaklarakademisi.org.tr/Files/ckFiles/file/2023/4_%20PROJE%20bilgi%20dosyas%C4%B1%20(16)%20.pdf, (Erişim: 25.09.2024).
• KARAHANOĞULLARI, Onur: İdarenin Hukukla Kavranması: Yasallık ve İdari İşlemler (Yargı Kararlarına Dayalı Bir İnceleme), 5. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2023.
• ÖZBEK, Mustafa: “Dünya Çapındaki Adalete Ulaşma Hareketiyle Ortaya Çıkan Gelişmeler ve Alternatif Uyuşmazlık Çözümü”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 51, S.2 Nisan 2002.
• PEKCANITEZ, Hakan: “Alternatif Uyuşmazlık Çözümleri”, Hukuki Perspektifler Dergisi, (5), 2005, ss.12-16.
• Pratiques Professionnelles de la Médiation Social, Edition France Médiation.
• Proposal for a European Recommendation on Social Mediation Submitted in the Framework of the European Days of Social Mediation, https://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/project-result-content/30dc6ea5-b3c5-4f94-b8bf-552fece7c070/RECO-GBv2.pdf, (Erişim: 21.09.2024).
• SUNGURTEKİN ÖZKAN, Meral/AYKUTALP, Aslı: Yargı Örgütü Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara 2024.
• ŞAHİN, Tuğçem/ÇELİK, Yasin/RUHİ, Ahmet Cemal: Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Rehberi, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018.
• TANRIVER, Süha: Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Arabuluculuk 2. Baskı, 2022.
• TANRIVER, Süha: “Dava Şartı Arabuluculuk Üzerine Bazı Düşünceler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (147), 2020, s.111-142.
• TANRIVER, Süha: “Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Özellikle Arabuluculuk”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (64), 2006, ss.151-177.
• ULUSOY, Ali: Türk İdare Hukuku, 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2023.