HOBBES, LOCKE VE ROUSSEAU’DA TOPLUM SÖZLEŞMESİ, MEŞRUİYET VE RIZA

Year 2025, Volume: 16 Issue: 2, 123 - 133

Cansu Koc Basar

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1783568

Abstract

Toplum sözleşmesi, modern devlet teorisinin temel kavramlarından biri olarak devletin meşruiyetini bireylerin rızasına dayandıran rasyonel ve hukuki bir zemini işaret eder. Nitekim sözleşmeci yaklaşımın temel amacı, bir toplumun üyelerinin o toplumun temel toplumsal kurallarını, yasalarını, kurumlarını ve ilkelerini benimsemek ve bunlara uymak için belirli nedenleri olduğunu göstermektir. Bu bağlamda toplum sözleşmesi kuramları, kamusal meşruiyetle, başka bir deyişle “belirli bir rejimin meşru olup olmadığıyla” ve dolayısıyla “sadakate layık olup olmadığıyla” ilgilenir. Tam da bu noktada toplum sözleşmesi, meşruiyet, rıza ve modern devlet teorisi birbirini tamamlar. Söz konusu bakışla bu çalışmada, klasik toplum sözleşmesi teorisyenleri Hobbes, Locke ve Rousseau’nun görüşleri çerçevesinde, toplum sözleşmesi düşüncesinin rıza ve meşruiyet boyutları ele alınacaktır. Bu bağlamda klasik sözleşmecilerin kuramlarında modern devletin varlığına gösterilen rızanın nasıl açıklandığı ve bu yolla ilerleyen meşruiyet arayışı incelenecektir. Ayrıca bu kuramların, günümüz modern devletlerinin özellikle demokrasi, hukukun üstünlüğü ve otoriterleşme eğilimleri bağlamında karşı karşıya kalabildiği meşruiyet krizlerine sunduğu katkılar ile bu bağlamdaki sınırları tartışılacaktır.

Keywords

Toplum Sözleşmesi , Klasik Sözleşmeciler , Modern Devlet , Meşruiyet , Rıza

SOCIAL CONTRACT, LEGITIMACY AND CONSENT IN HOBBES, LOCKE AND ROUSSEAU

Abstract

The social contract, as one of the fundamental concepts of modern state theory, signifies a rational and legal basis that grounds the legitimacy of the state in the consent of individuals. Indeed, the primary aim of the contractarian approach is to demonstrate that members of a society have specific reasons to adopt and comply with the fundamental social rules, laws, institutions, and principles of that society. In this regard, social contract theories deal with public legitimacy, in other words, with the question of “whether a particular regime is legitimate” and, consequently, “whether it deserves loyalty.” At this point, the notions of social contract, legitimacy, consent, and modern state theory complement one another. From this perspective, this study will examine the dimensions of consent and legitimacy in the thought of classical social contract theorists Hobbes, Locke, and Rousseau. Within this framework, it will analyze how the consent to the existence of the modern state is explained in the theories of classical contractarians, and how this explanation contributes to the search for legitimacy. Furthermore, the study will discuss the contributions and the limits of these theories in addressing the legitimacy crises that modern states may encounter today, particularly in the contexts of democracy, the rule of law, and tendencies toward authoritarianism.

Keywords

Social Contract , Classical Contractarians , Modern State , Legitimacy , Consent

References

• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali: Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler, 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2012.
• AKAD, Mehmet/VURAL DİNÇKOL, Bihterin/BULUT, Nihat: Genel Kamu Hukuku, 17. Basım, Der Yayınları, İstanbul 2021.
• AKİPEK, İlhan: “John Locke’un Siyasi Fikirleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(1), 1953, s. 255-268.
• ATAKAN, Arda: “Putlaştırılmış Bir Kavram: Genel İrade”, in Vural Dinçkol, Bihterin/Bulut, Nihat/Akkaya Kia, Rukiye/Okutan, Cevat/Etgü, Mehmet Akif/Dinçer, Hülya (ed.), Prof. Dr. Memet Akad’a Armağan, Der Yayınları, İstanbul 2012, s.143-280.
• AYBAY, Rona: Genel Kamu Hukuku Devlet (18.-20.Yüzyıl), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2017.
• DEĞİRMENCİOĞLU YILDIZ, Burcu: “John Locke’ta Doğa Durumu ve Direnme Hakkı”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20(3), s.375-410.
• DURKHEIM, Emile: Hobbes Üzerine, çev. Melike Odabaş, Alfa Basım, İstanbul 2012.
• ECONOMIDES, Neophitos: “The Theory of Social Contract and Legitimacy Today”, Mediterranean Journal of Social Sciences, 9(5), 2018, s.19-28.
• FABRE, Cécile: “Toplumsal Sözleşme”, çev. Mehmet Fatih Deniz, Felsefe Arkivi, 48(1), 2018, s.123-135.
• FRED, D’Agostino/GAUS, Gerald/THRASHER, John: “Contemporary Approaches to the Social Contract”, https://plato.stanford.edu/archives/spr2024/entries/contractarianism-contemporary/, (Erişim: 23.05.2025).
• GÖZE, Ayferi: Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, 12. Bası, Beta Yayınları, İstanbul 2009.
• GREEN, Leslie: “Law, Legitimacy, and Consent”, Southern California Law Review, 62(6), 1989, s.795-825.
• HOBBES, Thomas: Leviathan, çev. Semih Lim, 11. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2013.
• KALFA, Ceren/ATAAY, Faruk: “Rousseau ve Çoğunlukçu Demokrasi Anlayışı”, Alternatif Politika, 7(3), 2015, s.457-489.
• KARADAĞ, Ulaş: Toplum Sözleşmesi Teorilerinde Devletin Kökeni, Yetkin Yayınları, Ankara 2025.
• KAUFMAN, Alexander: “Reason, Self-Legislation and Legitimacy: Conceptions of Freedom in the Political Thought of Rousseau and Kant”, The Review of Politics, 59(1), 1997, s.25-52.
• LLOYD, Howell A: “Sovereignty: Bodin, Hobbes, Rousseau”, Revue Internationale de Philosophie, 45(179/4), 1991, s.353 -379.
• LOCKE, John: Yönetim Üzerine İkinci İnceleme, çev. Fahri Bakırcı, 5. Baskı, Serbest Yayınları, Ankara 2019.
• MARTIN, Rex: “Hobbes and the Doctrine of Natural Rights: The Place of Consent in His Political Philosophy”, The Western Political Quarterly, 33(3), 1980, s.380-392.
• NISBET, Robert A.: “Rousseau and Totalitarianism”, The Journal of Politics, 5(2), 1943, s.93-114.
• OKANDAN, Recai Galip: Umumî Âmme Hukuku, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1976.
• ÖZENÇ, Berke: Hukuk Devleti Kökenleri ve Küreselleşme Çağındaki İşlevi, İletişim Yayınları, İstanbul 2014.
• PIERSON, Christopher: Modern Devlet, çev. Neşet Kutluğ/Burcu Erdoğan, Chiviyazıları Yayınevi, İstanbul 2011.
• POGGI, Gianfranco: Modern Devletin Gelişimi Sosyolojik Bir Yaklaşım, çev. Şule Kut/Binnaz Toprak, 6. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2012.
• ROUSSEAU, Jean Jacques: İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kökeni, çev. Ertuğ Ergün, Yeryüzü Yayınevi, Ankara 2003.
• ROUSSEAU, Jean Jacques: Toplum Sözleşmesi, çev. Ali Alper, Oda Yayınları, İstanbul 2008.
• SARICA, Murat: 100 Soruda Siyasi Düşünce Tarihi, Milenyum Yayınları, İstanbul 2017.
• UYGUN, Oktay: Devlet Teorisi, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2014.
• VERSCHOOR, Marco: “The Quest for the Legitimacy of the People: A Social Contract Approach”, https://hdl.handle.net/2066/101526, (Erişim: 14.06.2025).
• ZABUNOĞLU, H. Gökçe: “Toplum Sözleşmesi Bağlamında John Locke’un Devlet Anlayışı”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(2), 2016, s.431-456.