KİŞİSEL AHLAK FELSEFESİNİN VERGİ KAÇIRMA TUTUMU ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE BU İLİŞKİDE MAKYAVELİZMİN ILIMLAŞTIRICI ETKİSİ

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 2, 218 - 249, 26.12.2021

Alican Atalan Ayşe Tansel Çetin , Zafer Ay

https://doi.org/10.18825/iremjournal.1022916

Öz

Bu çalışmanın amacı, kişisel ahlak felsefesinin (bireyin ahlaki tutumlarının) bireylerin vergi kaçırma tutumu üzerindeki etkilerini ve bu ilişkide makyavelizmin ılımlaştırıcı değişken etkisini incelemektir. Bu amaçla, Google Form kullanılarak hazırlanan anket formu İstanbul ve Yalova’da faaliyet gösteren vergi mükelleflerine hem mail yoluyla gönderilmiş hem de yüz yüze görüşmelerle mükelleflerin çalışmaya katılımı sağlanmıştır. Kolayda örnekleme yöntemi kullanılan bu çalışmada çeşitli sektörlerde faaliyette bulunan ve ulaşılabilen her birey çalışmaya dahil edilmiş bu yolla 205 mükellefin çalışmaya katılımı sağlanmıştır.
Çalışma sonucunda, bireysel ahlak felsefesinin alt boyutlarından idealizm’in vergi kaçırma tutumu üzerinde negatif ve istatistiksel olarak anlamlı etkiye sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Yani bireylerin idealizm düzeyi arttıkça, vergi kaçırma tutumları azalmaktadır. Bireysel ahlak felsefesinin diğer alt boyutu olan rölativizm’in ise vergi kaçırma tutumu üzerinde anlamlı bir etkisi bulanamamıştır.
Ayrıca makyavelizmin idealizm ve bireysel sebeplerden kaynaklı vergi kaçırma tutumu ile vergi sisteminden kaynaklı vergi kaçırma tutumu arasındaki ilişkide ılımlaştırıcı değişken etkisine sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Yani yüksek makyavelist bireylerde idealizm arttıkça vergi kaçırma davranışı azalmaktadır. Ayrıca makyavelizm düzeyi yüksek olan bireylerde eğitim düzeyi arttıkça bireylerin vergi sisteminden kaynaklı (adaletsizlik algısı sebepli) vergi kaçırma tutumlarının arttığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

makyavelizm, etik, bireysel ahlak felsefesi

Kaynakça

• Alleyne, P., Devonish, D., Allman, J., Soverall, W. C., & Marshall, A. Y. 2010. Measuring ethical perceptions and intentions among undergraduate students in Barbados. The Journal of American Academy of Business, 319-326.
• Al-Khatib, J. A., Al-Habib, M. I., Bogari, N., & Salamah, N. (2016). The ethical profile of global marketing negotiators. Business Ethics: A European Review , 172-186.
• Al-Khatib, J. A., Vitell, S. J., ve Rawwas, M. Y. 1997. Consumer ethics: a cross-cultural investigation. European Journal of Marketing , 750-767.
• Ang, S. H. 2000. The power of money: a cross-cultural analysis of business- related beliefs. Journal of World Business, 43-60.
• Atalan, A. 2019. Kişisel ahlak felsefesi ve makyavelizmin vergi kaçırma tutumu üzerindeki etkileri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Yalova Üniversitesi, Yalova.
• Bass, K., Barnett, T., & Brown, G. 1999. Individual difference variables, ethical judgment and ethical behavioral intentions. Business Ethics Quarterly, 183-205.
• Bircan, H. H. 2004. Teleojik ve deontolojik açıdan "li-vechillah" teriminin Kur'an'ın ahlak değerleriyle ilişkisi. M.Ü. İlalıiyat Fakültesi Dergisi, 65-86.
• Canbay, T. 2001. Bütçe etiği ( kavramsal bir yaklaşım ) . Yönetim ve Ekonomi, 125-135.
• Cevizci, A. 2008. Etiğe giriş. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Cherry, J., & Fraedrich, J. 2002. Perceived risk, moral philosophy and marketing ethics: mediating influences on sales managers' ethical decision-making. Journal of Business Research, 951-962.
• Christie, R., & Geis, F. L. 1970. Studies in machiavellianism. New York: New York Academic Press.
• Cerqueti, R. & Coppier, R. 2011. Economic growth, corruption and tax evasion. Economic Modelling, 28:(1–2): 489-500.
• Davis, M. A., Andersen, M. G., & Curtis, M. B. (2001). Measuring ethical ideology in business ethics: a critical analysis of the ethics position questionnaire. Journal of Business Ethics , 35-53.
• Delius, H. 1997. Günümüzde felsefe disiplinleri, (Çev. Doğan Özlem). Ankara: İnkilap Yayınları.
• Flynn, S., Reichard, M., & Slane, S. 1987. Cheating as a function of task outcome and machiavellianism. The Journal of Psychology: Interdisciplinary and Applied , 423-427.
• Forsyth, D. R. 1980. A taxonomy of ethical ideologies. Journal of Personality and Social Psyhology, 175-184.
• Forsyth, D. R. 1985. Individual differences in information integration during moral judgment. Journal of Personality and Social Psychology, 264-272.
• Forsyth, D. R. 1992. Judging the morality of business pratices: the influence of personal moral philosophies. Journal of Business Ethics, 461-470.
• Geis, F. L., & Moon, T. H. 1981. Machiavellianism and deception. Journal of Personality and Social Psychology , 766-755. Görmez, K., Atan, M., Altan, Ş., Sancak, H. Ö., Güleç, S., Eralp, A., et al. 2009. Yolsuzluğun Önlenmesi İçin Etik Projesi.
• Harrell, A. H., & Hartnagel, T. 1976. The impact of machiavellianism and the trustfulness of the victim on laboratory theft. American Sociological Association , 157-165.
• Hazer, O. 2012. Tüketicilerin etik inançlarının incelenmesi. I.Uluslararası Aile ve Tüketici Bilimleri Kongresi. Antalya.
• Keller, C. E. 1997. An experimental ınvestigation of how ethical orientations, tax rates, penalty rates, and audit rates affect tax compliance decisions. Yayınlanmamış Doktora Tezi. The University of Tennessee, Nashville.
• Kessler, S. R., Bandelli, A. C., Spector, P. E., Borman, W. C., Nelson, C. E., & Penney, L. (2010). Re-examining machiavelli: a three-dimensional model of machiavellianism in the workplace. Journal of Applied Social Psychology , 1868-1896.
• Kılavuz, R. 2002. Yönetsel etik ve halkın yönetsel etik oluşumuna etkileri. C.Ü Sosyal Bilimler Dergisi, 255-266.
• Kuçuradi, İ. 2003. Etik ve etikler. Türkiye Mühendislik Haberleri, Sayı:423, 7-9.
• Leary, M. R., Knight, P. D., ve Barnes, B. D. (1986). Ethical ideologies of the machiavellian. Personality and Social Psychology Bulletin , 75-80.
• Machiavelli, N. 2006. Prens. İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınları.
• Macrosson, W., & Hemphill, D. 2001. Machiavellianism in belbin team roles. Journal of Managerial Psychology, 355-364. Mandacı, G. 2007. Makyavelist tutumların etik algısı ve demografik faktörler açısından değerlendirilmesi: bankacılık sektöründe bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• McGee, R. W. 2014. Attitudes on the ethics of tax evasion: a survey of philosophy professors. The Ethics of Tax Evasion , 125-132.
• McGee, R. W. 2006. The ethics of tax evasion: a survey of romanian business students and faculty. ICFAI Journal of Public Finance, 38-60.
• Nakip, M. 2003. Pazarlama araştırmaları teknikler ve (spss destekli) uygulamalar, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Nunnally, J. C. 1978. Psychometric theory, 2nd edition. New York: McGraw-Hill.
• Oyman, M. 2004. Tüketici etiği : ülkelerarası karşılaştırmalara ve demografik faktörlere dayalı bir araştırma. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 77-90.
• Özbek, V. 2012. Bireysel belirleyicilerin algılanan etik problem ve etik niyetler üzerindeki etkisi: küçük işletmelerde bir uygulama. Yayınlanmamış doktora tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
• Özer, G.,&Uyar, M. 2010. Muhasebecilerin etik oryantasyonlarının mesleki bağlılığa etkisi üzerine bir inceleme. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 89-100.
• Özler, D. E., & Mercan, N. 2010. Creating morally-minded organizations in a machiavellian work enviroment. 2. International Symposium on Sustainable Development, June 8-9, Sarajevo:155-160.
• Palomino, P. R., & Gomis, A. B. 2017. The negative impact of chameleon-inducing personalities on employees' ethical work intentions: the mediating role of machiavellianism. European Management Journal, 102-115.
• Pieper, A. 1999. Etiğe giriş. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Pratama, A. 2017. Machiavellianism, tax knowledge, and ethical perceptions of tax avoidance: survey of undergraduate sudents ın west java, Indonesia. Int. J. Trade and Global Markets, 83-90.
• Roeser, K., McGregor, V. E., Stegmaier, S., Mathew, J., Kübler, A., & Meule, A. 2016. The dark triad of personality and unethical behavioral different times of day. Personality and Individual Differences , 73-77.
• Ross, W. T., & Robertson, D. C. 2000. Lying: the impact of decision context. Business Ethics Quarterly, 409-440.
• Schlenker, B. R., ve Forsyth, D. R. 1977. On the ethics of psyhological research. Journal of Experimental Social Psychology, 369-396.
• Sidani, Y. M., Ghanem, A. J., & Rawwas, M. Y. 2014. When idealists evade taxes: the influence of personal moral philosophy on attitudes to tax evasion – a lebanese study. Business Ethics: A European Review, 183-196.
• Sungur, S. A. 2017. Siyasal bilgiler öğrencilerin mayyavelist eğilimlerini belirlemeye yönelik bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 1361-1370.
• Triki, A., Cook, G. L., ve Bay, D. (2017). Machiavellianism, moral orientation, social desirability response bias, and anti-intellectualism: a profile of canadian accoutants. Journal of Business Ethics , 623-635.
• Türk, Z., 2004. Muhasebe meslek ahlakı. Adana: Nobel Kitabevi.
• Uluğ, F. 2009. TODAİE, Kamu Etiği Sempozyum Bildirileri, 1 No'lu Kitap. Mayıs: Desen Ofset .
• Vitell, S. J., Lumpkin, J. R., & Rawwas, M. Y. 1991. Consumer ethics: an investigation of the ethical beliefs of elderly consumers . Journal of Business Ethics, 365-375.
• Wakefield, R. L. 2008. Accounting and machieavellianism. Behavioral Research in Accounting, 115-129.
• Warburton, N. 2016. Felsefenin kısa tarihi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• William E, S., & Zhihong, W. 2018. Machiavellianism, social norms, and taxpayer compliance. Business Ethics: A European Review, 42-55.
• Yazıcı, A., & Yazıcı, S. 2010. Etik durum ölçeği'nin geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1001-1017.
• Zakaria, M., Haron, H., & Ismail, I. 2010. Do moral philosophies influence auditors' ethical judgments?. Malaysian Accounting Review, 43-65.