Gulâm Sistemi İçerisinde Kırklar ve İhtiyâreddîn Yüzbeg Tuğrul Hân

Year 2022, Volume: 5 Issue: 9, 48 - 74, 31.12.2022

Nesrin Yılmaz

Abstract

Delhi Türk Sultanlığı’nın kurucusu ve ilk hükümdarı Kutbeddîn Aybeg’ten sonra sultanlığa asıl hüviyetini kazandıran Şemseddîn İltutmuş olmuştur (1211-1236). Sultan Şemseddîn’in hükümranlığında devletin sosyal, siyasal, ekonomik ve kültürel anlamda refah seviyesi her ne kadar yüksek olsa da ölümünden sonra duraklamıştır. Haleflerinin idari kabiliyetten yoksun olmaları sebebiyle Şemseddîn İltutmuş tarafından yetiştirilen ve Kırklar olarak adlandırılan köleler yönetimde büyük söz sahibi oldular. İlk dönemlerde devlete katkıları ve başarıları yadsınamayan Kırklar fırsat buldukları esnada hâkimiyet alanlarını genişletmekten çekinmediler. Ülkenin içinde bulunduğu zor durumdan faydalanarak kendilerine ayak bağı olan kişileri devre dışı bırakan Kırklar, devletin önde gelen adamları sıfatıyla zamanla yönetime el koydular. Tahta çıkarma, tahttan indirme ve hatta birilerinin öldürülmesine bile karar veriyorlardı. Artık elde ettikleri güçler hafife alınacak düzeyde değildi. Bu çalışmanın amacı; gulâm sistemi içerisinde yetiştirilen Kırklar’ın genel bir değerlendirmesini yapmak ve devlet üzerindeki nüfuzlarına değinmektir. Ayrıca zamanla bir hükümdar edasıyla hareket eden meliklerden İhtiyâreddîn Yüzbeg Tuğrul Hân’ın yönetim üzerindeki etkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Keywords

Delhi Türk Sultanlığı, Şemseddîn İltutmuş, Kırklar, Gulâm, Köle, Melik

References

• AHMED, Aziz, Hindistan’da İslâm Kültürü Çalışmaları, İnsan Yayınları, İstan-bul 1995.
• AHMED, Fouzia Farooq, “The Delhi Sultanate: A Slave Society or A Society with Slaves?”, Pakistan Journal of History and Culture, vol.XXX, No.1, 2009, s.1-24.
• AHMED, Fouzia Farooq, Muslim Rule in Medieval India, Power and Religion in The Delhi Sultanate, I. B. Tauris, New York, 2016.
• AHMET, M. Aziz, Siyasi Tarihi ve Müesseseleriyle Delhi Türk İmparatorluğu, Tercüman 1001 Temel Eser, tarihsiz.
• ANJUM, Tanvir, “Nature and Dynamics of Political Authority in the Sultanate of Delhi”, Quarterly Journal of the Pakistan Historical Society, vol. LIV, No.3, 2006, s.29-59.
• ANSARI, A. S. Bazmee, “İltutmış”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c.22, İstanbul, 2000, s.158-159.
• BAYUR, Y. Hikmet, Hindistan Tarihi, TTK Yayınları, c.I, Ankara, 1987.
• BERENÎ, Ziyâeddîn, Târîh-i Fîruzşâhî, (İng. Trc., H. M. Elliot, J. Dowson), History of India As Told By Its Own Historians, London, vol. III, 1871.
• CÛZCÂNÎ, Ebû Ömer Minhâceddîn Osman b. Sirâceddîn, Tabakat-ı Nasırî, (İng. Trc. H. G. Raverty), New Delhi, vol. I-II., 1970.
• es-Seyyid Abdulaziz Sâlim, “Hindistan’daki Memlûkler Sultanlığı Devleti ve Mısır’daki Memlûkler Sultanlığı Devleti Arasında Karşılaştırmalı Bir İnceleme”. (Çev. A. Çetin), Tarih Dergisi, c.0, S.44, 2006, s.199-213.
• FAROOQI, N. Rahman, “Delhi Sultanlığı”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c.9, İstanbul, 1994, s.130-132.
• FİRİŞTE, Muhammed Kāsım Hindûşâh b. Gulâm Alî el-Esterâbâdî, Tarih-i Firişte, (Translator J. Briggs), History of The Rise of The Mahomedan Power in India, Till The Year A. D. 612, Oriental Book-Sellers and Publishers, Calcutta, 1908.
• GALİP, Mübarek, Hindistan’da Türk Hükümdarları, Hazırlayan S. Y. Gömeç, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1990.
• GÖKSU, Erkan, Selçuklu’nun Mirası Gulâm ve Iktâ, Kronik, İstanbul, 2017.
• GÜNAY, U. T., Türklerin Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara 2012.
• HAİG, Wolseley, The Cambridge History of India, Turks and Afghans, Camb-ridge at the University Press, vol. III, 1928.
• HAMBLY, Gavin, “Delhi Sultanı Şemseddin İltutmuş’un Kırk Memlûku Cihil-gani Kimdi?”, Çev. G. Yavuzcan, Tarih Okulu, S. IV, 2009, s.127-136.
• IBN HASAN, The Central Structure of The Mughal Empire, (translation E. D. Ross), Munshiram Manoharlal, New Delhi, 1936.
• JACKSON, Peter, “The “Mamluk” Institution in Early Muslim India”, Journal of The Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, No.2, 1990, s.340-358.
• JACKSON, Peter, The Delhi Sultanate, A Political and Military History, Cambridge University Press, 1999.
• KANSOY, Umut, Delhi Türk Sultanlığı’nda Ordu (1206-1414), Yayımlanma-mış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Ensti-tüsü, İstanbul, 2018.
• KONUKÇU, Enver, “Kutbüddin Aybeg”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c.4, İstan-bul, 1991, s.231-232.
• LAL, K. Saran, Muslim Slave System in Medieval India, https://www.z-lib.org.tr, erişim tarihi: 24.08.2022, Delhi, 1994.
• MERÇİL, Erdoğan, Afganistan ve Hindistan’da Bir Türk Devleti Gazneliler-Makaleler, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2014.
• ÖNTÜRK, Vural, Gurlular (1157-1216), Selenge Yayınları, İstanbul, 2020.
• QURESHI, I. Husain, The Administration of The Sultanate of Delhi, Lahore 1942.
• TANERİ, Aydın, “Çaşnigîr”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c.8, İstanbul, 1993, s.232.
• TANERİ, Aydın, “Çetr”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c.8, İstanbul, 1993, s.293-294.
• TERZİ, M. Zeki, “Gulâm”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c.14, İstanbul, 1996, s.178-180.
• UYAR, Mustafa, Tabakât-ı Nâsırî, Moğol İstilasına Dair Kayıtlar, Ötüken, İstanbul 2016.
• ÜÇOK, Bahriye, İslâm Devletlerinde Kadın Hükümdarlar, TTK Basımevi, Ankara 1965.
• WİNK, Andre, Al-Hind The Making of The Indo-Islamic Worl, The Slave Kings and The Islamic Conquest 11th-13th Centuries, Printed in The Netherlands,