INDEPENDENCE AND TRANSFORMATION: RECONSTRUCTION OF POLITICAL, ECONOMIC AND CULTURAL STRUCTURES IN TURKMENISTAN

Year 2024, Volume: 7 Issue: 13, 17 - 41, 29.12.2024

Murat Özkan

Abstract

This study, which gained independence in 1991 and stands out as one of the most important states of the Turkistan geography, analyses the political, economic and socio-cultural development processes of Turkmenistan in the post-independence period. The changes in the political structure of Turkmenistan in the first years after independence, the elections held and the efforts to ensure political stability are discussed in detail and analysed in the context of diplomatic relations established with regional and global actors. In this context, the strategic partnership and cultural ties established with Turkey are particularly emphasised, and the effects of the cooperation policies developed with other states in the regional and international arena are evaluated. In the study, the socio-cultural life of Turkmenistan is analysed in the axis of traditional structures and modernisation processes, and efforts to protect the daily life of the people and cultural identity are revealed. In economic analyses, the country's economic structure based on strategic resources such as natural gas and electricity, industrialisation policies and its position in international trade are examined. Reforms in the field of education, education of the young population and scientific progress are also analysed in detail. This study aims to provide an academic framework for the country's unique position in the Turkic world and the international community by analysing the post-independence transformation processes of Turkmenistan from historical, political, economic and cultural perspectives.

Keywords

Turkmenistan, Saparmurad Niyazov, Kurbankulu Berdimuhammedov, Republic of Turkey-Turkmenistan Relations

BAĞIMSIZLIK VE DÖNÜŞÜM: TÜRKMENİSTAN’DA SİYASAL, EKONOMİK VE KÜLTÜREL YAPILARIN YENİDEN İNŞASI

Abstract

1991 yılında bağımsızlığını kazanan ve Türkistan coğrafyasının en önemli devletlerinden biri olarak öne çıkan Türkmenistan’ın, bağımsızlık sonrası dönemdeki siyasi, ekonomik ve sosyo-kültürel gelişim süreçlerini ele alan bu çalışma, ülkenin dönüşüm serüvenini kapsamlı bir şekilde incelemektedir. Bağımsızlık sonrası ilk yıllarda Türkmenistan’ın siyasi yapısındaki değişimler, gerçekleştirilen seçimler ve siyasi istikrarın sağlanmasına yönelik çabalar detaylı bir şekilde ele alınmış, bölgesel ve küresel aktörlerle kurulan diplomatik ilişkiler bağlamında analiz edilmiştir. Bu bağlamda, özellikle Türkiye ile tesis edilen stratejik ortaklık ve kültürel bağlar üzerinde durulmuş; diğer devletlerle geliştirilen iş birliği politikalarının bölgesel ve uluslararası arenadaki etkileri değerlendirilmiştir. Çalışmada, Türkmenistan’ın sosyo-kültürel hayatı, geleneksel yapılar ile modernleşme süreçleri ekseninde ele alınmış; halkın günlük yaşamına ve kültürel kimliğin korunmasına yönelik çabalar gözler önüne serilmiştir. Ekonomik analizlerde ise ülkenin doğal gaz ve elektrik gibi stratejik kaynaklarına dayalı ekonomik yapısı, sanayileşme politikaları ve uluslararası ticaretteki konumu incelenmiştir. Eğitim alanında gerçekleştirilen reformlar, genç nüfusun eğitimi ve bilimsel ilerleme konuları da detaylı bir şekilde değerlendirilmiştir. Bu çalışma, Türkmenistan’ın bağımsızlık sonrası geçirdiği dönüşüm süreçlerini tarihsel, siyasal, ekonomik ve kültürel açılardan ele alarak, ülkenin Türk dünyası ve uluslararası topluluk içerisindeki özgün konumuna dair akademik bir çerçeve sunmayı amaçlamaktadır.

Keywords

Türkmenistan, Saparmurad Niyazov, Kurbankulu Berdimuhammedov, Türkiye Cumhuriyeti-Türkmenistan İlişkileri

References

• ABAZOV, Rafis, Historical Dictionary of Turkmenistan, The Scarecrow Press, Lanham Maryland 2005.
• ALKAN, Haluk, “Türkmenistan’da Siyasal Rejimin Geleceği: Türkmenistan’da Siyasal Rejimin Geleceği: İç ve Dış Dinamikler Açısından Bir Değerlendirme”, OAKA, cilt 1/2, 2006, ss. 1-26.
• ARBATOV, Nurgeldi, KARATEPE, Akif, “Türkmenistanın Jeomorfolojisi̇”, Marmara Coğrafya Dergı̇sı̇, sayı: 33, Ocak 2016, ss. 566-588.
• AYDOĞDUYEV, Muhammet, “Türkmenistan”, Türkler, cilt 19, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2012, ss. 720-737.
• BAİTZHAUNOVA, Saule, “Bağımsızlıktan Günümüze Türkmenistan Ekonomisi”, Türkler, cilt 19, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2012, ss. 786-794.
• BAYCAUN, Saule, “10 Yıllık Bağımsızlık Sürecinde Türkmenistan Ekonomisi-ne Genel Bir Bakış”, Avrasya Dosyası Türkmenistan Özel, cilt 7, sayı 2, 2001, ss. 17-38.
• BERBER, Mesut-BİRDİŞLİ, Fikret, “Türkmenistan’da Berdimuhammedov Dönemi”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, cilt 2, sayı 2, 2012, ss. 39-55.
• BİLGİN, Taner, Türkmenistan Doğal Gazı’nın Dünya Siyasetindeki Yeri ve Önemi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sos-yal Bilimler Enstitüsü, Kütahya 2007.
• BİLGİN, Vejdi, “Gelenek ve Din: Türkmenistan’ın Dinî Hayatında Geleneğin Rolü”, Marife, yıl 5, sayı 2, 2005, ss. 101-124.
• BÖKE, Ozan, “Türkmenistan”, Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 5 (1), 2021, ss. 105-110.
• ÇINAR, Ali Abbas, “Türkmen Atı”, Türkler, cilt 19, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2012, ss. 835-839.
• ÇONOĞLU, Salim, “Türkmen Edebiyatı: Onsekizinci Yüzyıldan Bağımsızlık Dönemine”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, cilt 15, 2011, ss. 333-347.
• DELİCE, Tuna Beşen, “Türkmen Kültüründe At”, International Journal of Science Culture and Sport (IntJSCS), Özel Sayı 4, 2015, ss. 537-546.
• DİNÇ, Ahmet-ÇAKIR, Ramazan, Türkmen Kültürü ve Türkmenlerin Sosyo-İktisadi Düşüncesi, Ayrıkotu Yayınevi, İstanbul 2008.
• DJLALILI, Mohammead-Reza-KELLNER, Thierry, Yeni Orta Asya Jeopolitiği, Çev. Dr. Reşat Uzmen, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2009.
• EROL, Mehmet Seyfettin, “Türkmenbaşı Sonrası Türkmenistan”, OAKA, cilt 1/2, 2006, ss. 176-182.
• EROL, Mehmet Seyfettin, “Türkmenistan Cumhuriyeti”, Türkler, cilt 19, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2012, ss. 738-756.
• EROL, Mehmet Seyfettin, “Türkmenistan Devleti’nin Dış Politikasının Temel Sacayağı: Daimi Tarafsızlık Statüsü”, Avrasya Dosyası Türkmenistan Özel, cilt 7, sayı 2, 2001, ss. 124-142.
• EROL, Mehmet Seyfettin, “Türkmenistan Devleti’nin Dış Siyaseti ve Daimi Tarafsızlık Statüsü”, Türkler, cilt 19, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2012, ss. 768-775.
• GÜLER, Nermin, “Geçiş Sürecinde Türkmenistan’ın Siyasî Yapısı: Türkmen-başı Modeli”, Avrasya Dosyası Türkmenistan Özel, Yaz cilt 7, sayı 2, 2001, ss. 97-110.
• HIRO, Dilip, Inside Central Asia Apolitical and Cultural History of Uzbekistan, Turkmenistan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkey, and Iran, Overlook Duckworth, New York-London 2009.
• KARA, Mehmet, “Hazar Ötesi Türkmenleri ve Türkmenistan”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, sayı 14, Güz 2002, ss. 235-252.
• KAZAK, Kurtuluş Savaş, “Türkmenistan Eğitim Sistemi”, Türk Dünyasında Eğitim, ed. Hakan Dündar, Ankara 2016, ss. 93-123.
• KHALİD, Adeeb, Islam after Communism: Religion and Politics in Central Asia, University of California Press, Berkeley, Los Angeles, London 2014.
• KURT, Halil, “Türkmenistan (Fizikî ve Beşerî Coğrafya)”, DİA, cilt 41, 2012, ss. 599-601.
• ÖZBAY, Ekrem, Türkistanda Parlayan Bir Yıldız: Türkmenistan, Hiperlink Yayınları, İstanbul 2019.
• ÖZCAN, Kemal, “Bağımsızlığının 20. Yılında Türkmenistan ile Türkiye Arasındaki İlişkiler”, Bağımsızlıklarının 20. Yılında Türk Cumhuriyetleri ve Türkiye, Ed. Okan Yeşilot, Pelikan Basım, İstanbul 2012, ss. 301-334.
• ÖZCAN, Kemal, “Türkmenistan Cumhuriyeti”, Bağımsızlıklarının 25. Yılında Türk Cumhuriyetleri (Siyasî, Ekonomik ve Kültürel Gelişmeler), ed. Abdulvahap Kara-Fahri Solak, Türk Dünyası Belediyeler Birliği (TDBB) Yayınları, no: 23, İstanbul 2017, ss. 187-242.
• ÖZKAN, Murat, “Türkmenistan Cumhuriyeti”, Çağdaş Türk Dünyası, ed. M. Bilal Çelik, Nobel Yayıncılık, Ankara 2020, ss. 141-162.
• PRADHAN, Ramakrushna, “China’s Rise In Central Asia The New Silk Road Economic Belt”, The Journal of International Issues, vol. 21, no 3, 2017, ss. 50-61.
• SARAY, Mehmet, “Türkmenistan (Tarih)”, DİA, cilt 41, 2012, s. 601-605.
• TATLILIOĞLU, Durmuş, “Türkmenistan’da Sosyo-Ekonomik Yapı ve Dînî Hayat”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 3, 1999, ss. 205-228.
• TATLILIOĞLU, Durmuş, “Türkmenistan’da Sosyal Yapı”, Türkler, cilt 19, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2012, ss. 808-814.
• TOMBAK, Fatma, “20. Yüzyıl Sovyet Rusyası’nda Din, İslâmiyet ve Nüfus Üzerine Bir Değerlendirme”, History Studies, cilt 3/2, 2011, ss. 359-370.
• TURAN, Güngör-DİNÇ, Ahmet, Bolşevik Esaretinden Enerji İmparatorluğuna Türkmen İktisat Tarihi, Kitabevi, Ankara 2015.
• TURAN, Refik, “Sovyet Türkmenistan’ından Bağımsız Devlete Türkmenistan’da Tarih Öğretimi”, Journal of Human Sciences, cilt 13, sayı 3, 2016, ss. 5978-5997.
• TÜRK, Fahri, “Türkiye-Türkmenistan İlişkileri 1990-2010”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi¸ cilt 2, sayı 2, 2010, ss. 57-64.
• http://www.mfa.gov.tr/turkiye-turkmenistan-siyasî-iliskileri.tr.mfa (Son Erişim Tarihi: 26.10.2024)
• https://askabat-be.mfa.gov.tr/Mission/About (Son Erişim Tarihi: 23.09.2024)
• https://tccb.gov.tr/assets/dosya/2021-11-12-turkkonseyi-bildiri.pdf (Son Erişim Tarihi: 02.11.2024)
• https://tr.euronews.com/2022/02/12/turmenistan-lideri-berdimuhamedov-gencler-icin-gorevden-cekildi-erken-secim-12-mart-ta (Son Erişim Tarihi: 04.11.2024)