KAZAKİSTAN’DAKİ SOVYET ÇALIŞMA KAMPLARININ GÜVENLİK YAPILARI ÜZERİNE BİR ANALİZ

Year 2025, Volume: 8 Issue: 14, 74 - 96, 29.06.2025

Hasan Göral

Abstract

Sovyetler Birliği’nin otoriter yönetim yapısının kurumsallaştığı alanlardan biri olan GULAG sistemi, geniş bir coğrafyaya yayılan kamplar aracılığıyla siyasi, ekonomik ve toplumsal işlevler üstlenmiştir. Bu sistemin en önemli merkezlerinden biri konumuna gelen Kazakistan, yalnızca zorla çalıştırma uygulamalarının yürütüldüğü bir alan değil, aynı zamanda sıkı güvenlik ve denetim mekanizmalarının sistematik biçimde tesis edildiği bir coğrafya olmuştur. Ülkede kurulan geniş ölçekli kamp yapıları, mahkûmlar üzerinde fiziksel kontrolün yanı sıra psikolojik baskı ve ideolojik disiplinin kurumsallaştığı mekânlar hâline gelmiştir. Kamp yönetimleri, Sovyet güvenlik aygıtının doğrudan bir uzantısı olarak faaliyet göstermiş, gözetim ve disiplin uygulamalarıyla merkezî otoritenin toplumsal kontrol hedeflerini sahada gerçekleştirmiştir. Bu konunun incelenmesi, otoriter rejimlerin güvenlik temelli toplumsal kontrol stratejilerinin tarihsel süreçteki uygulama biçimlerini anlamlandırmak açısından önem arz etmektedir.
Bu çalışma, Sovyetler Birliği döneminde Kazakistan’da kurulan çalışma kamplarının güvenlik yapısını kurumsal, işlevsel ve ideolojik boyutlarıyla analiz etmeyi hedeflemektedir. Araştırma kapsamında kamp içi güvenlik önlemleri, kolluk kuvvetleri ile kamp idaresi arasındaki ilişkiler, kaçışlara karşı uygulanan fiziksel ve psikolojik yöntemler ile disiplin politikaları bütüncül bir yaklaşımla ele alınmaktadır. Bu bağlamda, kamp sisteminin yalnızca ekonomik bir araç olmadığı, aynı zamanda devletin güvenlik mantığını toplumsal alanlara nüfuz ettirme biçiminin bir tezahürü olduğu ortaya konmuştur. Çalışma, güvenlik aygıtlarının toplumsal yapıyı şekillendirme araçlarına dönüşme sürecine dair tarihsel bir değerlendirme sunmaktadır.

Keywords

Sovyet Güvenlik Politikaları , Gulag Sistemi , Kazakistan Çalışma Kampları , Toplumsal Kontrol , Totaliter Rejimler

AN ANALYSIS OF THE SECURITY STRUCTURES OF SOVIET LABOR CAMPS IN KAZAKHSTAN

Abstract

The GULAG system, one of the domains in which the authoritarian governance structure of the Soviet Union was institutionalized, assumed political, economic, and social functions through a network of camps spread across a vast territory. Kazakhstan, which became one of the most significant centers of this system, was not only a site for the implementation of forced labor practices but also a region where strict security and surveillance mechanisms were systematically established. The large-scale camp structures built in the country became sites where psychological pressure and ideological discipline were institutionalized alongside physical control over prisoners. Camp administrations functioned as direct extensions of the Soviet security apparatus, implementing surveillance and disciplinary measures to fulfill the central authority’s objectives of social control on the ground. Examining this issue is crucial for understanding how security-based strategies of social control were implemented by authoritarian regimes in historical contexts.
This study aims to analyze the security structure of labor camps established in Kazakhstan during the Soviet period from institutional, functional, and ideological perspectives. It examines internal security measures within the camps, the relationship between law enforcement bodies and camp administrations, physical and psychological methods employed to prevent escapes, and disciplinary policies through a comprehensive approach. The study demonstrates that the camp system was not merely an economic instrument but also a manifestation of the state's logic of security penetrating into the social sphere. It offers a historical assessment of the process through which security apparatuses evolved into tools for shaping the social structure.

Keywords

Soviet Security Policies , Gulag System , Labor Camps in Kazakhstan , Social Control , Totalitarian Regimes

References

• APPLEBAUM, Anne, Gulag: A History. New York: Doubleday, 2003.
• ARKHYMATAYEVA, Ainur, Sovyetler Birliği’nin Kazakistan Politikası (1927-1938), Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ya-yımlanmamış Doktora Tezi, Denizli, 2021.
• BARNES, Steven A., Death and Redemption: The Gulag and the Shaping of Soviet Society. Princeton: Princeton University Press, 2011.
• BELL, Wilson, “Was the Gulag an Archipelago? De-Convoyed Prisoners and Porous Borders in the Camps of Western Siberia”, Russian Review 72, no. 1, 2013, ss. 116-141.
• DEMİRCİ, Hikmet, “Kazakistan Gulag Kamplarında Aile, Kadın ve Ço-cuk”, Türk Dünyası Araştırmaları 127 (251), 2021, ss. 241-268.
• GAVRİLOVA, E. P., Khudozhniki: GULAG (KarLAG). Karaganda: Kara-gandinskaya Oblastnaya Organizatsiya Soyuza Khudozhnikov Res-publiki Kazakhstan, 1999.
• GORLIZKI, Yoram & KHLEVNIUK, Oleg, Cold Peace: Stalin and the Soviet Ruling Circle, 1945–1953. Oxford: Oxford University Press, 2004.
• GREGORY, Paul, Lenin’s Brain and Other Tales from the Secret Soviet Archives. Stanford, CA: Hoover Institution Press, 2008.
• IVANOVA, G. M., “Prinuditelnyi Trud”, GULAG: Ego Stroiteli, Obitateli i Geroi, ed. I. V. Dobrovolskiy. Moskva: Mezhdunarodnoe Obshchestvo Prav Cheloveka, 1999, ss. 11-128.
• KHLEVNIUK, Oleg V., The History of the Gulag: From Collectivization to the Great Terror. New Haven: Yale University Press, 2004.
• KÖSE KİZİR, Elanur, “Sovyet Zorunlu Çalışma Kampları Üzerine Bir Araştırma: Gulag”, Gazi Türkiyat (33), 2023, ss. 299-316.
• PLEKHANOV, A. M., “Osobyy Otdel VCHK”, Bolshaya Rossiyskaya Ent-siklopediya, ed. Sergey Leonidovich Kravets, C. 24. Moskova: Na-uchnoye Izdatelstvo, 2014, ss. 567.
• SAILAN, B. S. & QURANBAY, A. T., “Ekinşi Dünıejüzilik Soğıstan Kei-ingi Qazaqstan Jerindegi Äskeri Tûtqındar Jağdayı”, Abai Atyndaǵy Qazaq Últtyq Pedagogikalyq Universitetiniń Habarshysy, “Tarıh Jáne Sayasi-Áleýmettik Ǵylymdar” 1(68), 2021, ss. 60-66.
• SOLJENITSIN, Aleksandr, Gulag Takımadaları, C. I, Çev. Çağan Er. İs-tanbul: Felix Kitap, 2023.
• YAKOVLEV, B., Kontsentratsionnye Lagerya SSSR. Münih: Institut zur Erforschung Der Geschichte Und Kultur Der UdSSR, 1955.