Hattat Hâmid Aytaç'ın Hayatı ve Şişli Camii'ndeki Hat Eserleri

Year 2021, , 31 - 54, 24.11.2021

Nurettin Gemici , Mehmet Deri

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1025732

Abstract

Hâmid Aytaç, son Osmanlı-Türk hattatı olmasının yanı sıra, hat sanatında Osman ile Cumhuriyet Türkiye’si arasında köprü vazifesi gören hem eserleri hem de yurt içinde ve yurt dışında yetiştirdiği binlerce öğrencisi ile sanatının zirvesinde yer almış bir şahsiyettir. Karşılaştığı zorluklar onun gözünü yıldırmamış ve eğitiminde istediği biçimde ilerlemiş olmasa da mesleğinde zirveye ulaşmıştır. Üstad Hâmid Aytaç, Harf İnkılâbına (1928) kadar Yazı Yurdu olarak bilinen yerde matbaacılık, klişecilik, çinkografi, pantografi, mâmul maddeler için lüks etiket ve kartvizit basımı işleriyle meşgul olmuştur. Harf İnkılâbından sonra Türkiye’de öğrenmekten veya uğraşı vermekten kaçındığı yüzyılların birikimi olan Hat sanatını, gelen talepler üzerine çoğunluğu Arap ülkelerinden olan talebelerine öğretmiştir. Bu vesileyle Şişli Camii’nin inşasında büyük rolü olan Mimar Vasfi Egeli’den de bahsetmemek olmaz. Mimar Kemaleddin ve Mimar Vedat beylerin öğrencisi olan Egeli, Şişli Camiini neo-klasik üslupta yapmıştır. Şişli Camii’nin, döneminde uzun bir aradan sonra yapılan bir cami oluşu, yeni kurulan bir semtte buna duyulan ihtiyaç ve bu hassasiyete sahip insanlarla da doğrudan alâkalıdır. Şişli Camii inşa faaliyetleri bile ayrı bir çalışma konusu olacak kadar kapsamlı ve geniştir.1950 sonrası ülkemizde görülen demokratik havanın da tesiriyle, sanatını eski ve yeni yapılan camilerde gösterme imkânı bulmuştur. Bunlardan birisi olan İstanbul’daki Şişli Camiindeki yazıları da büyük önem arz etmektedir. Özellikle Şişli Camii kapısı üzerindeki celî sülüs müsennâ istifi dünyaca ünlüdür. Camideki yazılar, Hâmid Hocanın kendisinin de bizzat övgüyle bahsettiği yazılardır. Hayatında bu kadar önemli yer tutan Şişli Camii’nin bir de bu yönüyle tanıtılması bu büyük hattata ve Diyarbakır’ın öz evlâdına saygının da bir tezâhürü olacaktır

Keywords

Hâmid Aytaç, Şişli Camii, İstanbul, Hat Sanatı, Hattat, Hâmid Aytaç, Şişli Camii, İstanbul, Hat Sanatı, Hattat;

Life of Hattat Hâmid Aytaç and His Islamic Calligraphy Works in Şişli Mosque

Abstract

Hamid Aytac, is a figure who is located at the peak of the Islamic calligraphy with the last Ottoman Turks as well as being a calligrapher line that serves as a bridge between the Ottoman and Republican Turkey in the art as well as works both domestically and thousands of students trained abroad. The difficulties he faced did not discourage him, and although he did not progress in his education as he wanted, he reached the top of his profession. Until the Alphabet Reform (1928), Master Hâmid Aytaç was busy with typography, stereotypy, zincography, pantography, luxury label and business cards for finished goods, in the place known as the Yazı Yurdu. After the alphabet reform that the calligraphy of accumulation of centuries, avoid giving it to learn or occupation in Turkey, he taught his students that the majority of Arab countries on their demands. On this occasion, it would not be possible not to mention the architect Vasfi Egeli, who played an important role in the construction of Şişli Mosque. Egeli, a student of Architect Kemaleddin and Architect Vedat Bey, built the Şişli Mosque in the neo-classical style. The fact that Şişli Mosque was a mosque built after a long period of time is directly related to the need for this in a newly established district and the people who have this sensitivity. Şişli Mosque is so comprehensive and extensive that even its construction activities are a separate subject of study. With the influence of the democratic atmosphere in our country after 1950, he had the opportunity to show his art in old and new mosques. One of the writings which has great importance is present in Şişli Mosque in Istanbul. Especially the jali thuluth script symmetrical composition on the Şişli Mosque door is world famous. The writings in the mosque are the ones that Hâmid Hodja himself praised. The introduction of Şişli Mosque, which has such an important place in his life, will be a manifestation of respect for this great calligrapher and Diyarbakır's own child.

References

• Alparslan, Ali. “Hattat Hâmid Bey”, Hattat Hâmid Aytaç Kitabı,. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2012.
• Anonim. “Şişli”. Türk Ansiklopedisi. C. 30. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, ts.
• Anonim. “Şişli Camisinin İnşası İlerliyor”. Arkitekt 11-12 (1946), 268-270.
• Arkan, Seyfi. “Şişli Camii Süratle Yapılıyor”. Cumhuriyet Gazetesi (10 Kasım 1947).
• Berk, Süleyman. “Bir Azmin Hikâyesi Hattat Hâmid Aytaç ve “Gülzâr-ı Besmele"”. İSMEK El Sanatları Dergisi 6 (2008), 36-46.
• Demil, Emine. “Hadisler Çerçevesinde Hz. Peygamber’in Eğitim Metodu”. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi 5/2 (2019), 216-234.
• Demirsar, Belgin. “Şişli Cami”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1994.
• Derman, Uğur. Hattat Hâmid Aytaç (Âmidi) Anma Paneli. Diyarbakır: Diyarbakır BB. Yayınları, 1997.
• Egeli, Vasfi. “Şişli Camii”. Arkitekt 9-12 (1953), 169-180.
• Egeli, Vasfi. “Şişli Câmii Şerifi”. İstanbul Enstitüsü Dergisi II, 19-28.
• Erdem, Sümeyra. Hattat Hâmid Aytaç ve Halim Özyazıcı’nın Bazı Eserlerinin Temel Tasarım İlkeleri Bakımından Tahlili. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Eygi, M. Şevket. Yakın Tarihimizde Camii Kıyımı. İstanbul: Bedir Yayınları, 2003.
• Eyice, Semavi. “Egeli, Vasfi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/481-482. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Karakaş, Ali. “Hadis Kültüründe Estetik”. Turkish Studies 12/35 (2017), 487-501.
• Öz, Tahsin. İstanbul Camileri I-II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1997.
• Öztürk, Sümeyra. Mimar Vasfi Egeli Hayatı ve Çalışmaları (1890-1962). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2015.
• Subaşı, Hüsrev. “Aytaç, Hâmid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/287-289. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Subaşı, Hüsrev. Hat Sanatını Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Taşıyan Adam: Diyarbakırlı Hattat Hâmid Aytaç, Diyarbakır 2013,. Diyarbakır: Diyarbakır Valiliği Kültür-Sanat Yayınları, 2013.
• Tanman, Baha. Şişli Camii: Erken Cumhuriyet Döneminde Bir Osmanlı Yapısı. İstanbul: Suna ve İnan Kıraç Vakfı Yayınları, 2016.
• Yazıcı, İsmail. “Hattat Hâmid Aytaç (Hayatına Umumi Bir Bakış)”, Hattat Hâmid Aytaç Kitabı, Kitabevi Yay., İstanbul 2012. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2012.
• Yenigün, Sudi. İstanbul’un İncileri Sur Dışı Camileri. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür AŞ. Yayınları, 2014.
• Yücel, Erdem. “Vakıf Eserlerini Restore Eden Mimarlardan Vasfi Egeli”. Restorasyon Yıllığı Dergisi 11 (2015), 72-78.