Emeviler’e karşı gizli bir isyan faaliyeti içerisinde olan Hz. Hüseyin’in torunu
Zeyd b. Ali’nin bazı taraftarları Şeyheyn’in (Hz. Ebu Bekir-Hz. Ömer) meşru
halifeler olup olmadıklarını sorgulama ihtiyacı hissettiler. Zeyd b. Ali onların
meşru halifeler olduklarını ilan edince bu taraftarlar Zeyd’den ayrıldılar. Bu
yüzden onlara ayrılanlar anlamında râfızî denildi. Bunların ayrılması son aşa
masına gelmiş olan Zeyd b. Ali isyanına büyük darbe vurdu. Bu yüzden isyan
başarısızlıkla sonuçlandı. Zeyd b. Ali isyanı, mevcut hâkim devlet Emevilerin
çöküşünü hızlandırmasının yanında Rafızıyye ve Zeydiyye diye iki ayrı mezhe
bin teşekkülüne kaynaklık etmesi bakımından çok önemli bir işlev gördü.
Zeyd b. Ali’nin ideallerini devam ettiren Ehlibeyt mensupları yıllar sonra da
olsa İran’ın kuzeyinde yer alan Taberistan bölgesinde 250/864 yılı itibariyle
bir Ehlibeyt devleti kurmayı başardılar. Başlarında Ehlibeyt’in Hasanî kolun
dan Hasan b. Zeyd vardı. Büyük mücadeleler neticesinde kurulmuş olan bu
Taberistan Zeydi Devleti’nin ömrü çok uzun olmadı. İç çekişmeler, merkezi hü
kümetin baskıları ve çevre emirliklerin tazyiki dolayısıyla devlet yıkıldı. Devlet
yıkıldıktan sonra Zeydiler daha kuzey-batıda yer alan Deyleman ve Gilan bölge
lerine çekildiler. Zeydi İmam Hasan b. Ali el-Utruş (en-Nasır li’l-Hak) bu bölge
lerde büyük bir İslamlaşma faaliyeti başlattı ve bu faaliyeti başarı ile yürüttü.
Şimdiye kadar nüfuz edilemeyen bu bölgelere İslamiyet ilk defa Zeydiler eliyle
girip yaygınlaştı. Bu bakımdan Hasan b. Ali önemli başarıların altına imza atan
bir kişi olarak tarihteki yerini aldı.
Son dönem Zeydileri, mecburi olarak göç etmiş oldukları bu Deyleman ve Gilân
bölgelerinde uzun asırlar hayatiyetlerini sürdürdüler. Aralarında hiçbir zaman
tam bir birlik oluşturamasalar da XVI. Yüzyılın başlarında İsnaaşeriyye Şiiliği
tarafından zorla asimile edilinceye kadar öz kimliklerini korumayı başardılar.
Zayd b. Ali, the grandson of al-Husayn, rebelled to Umayyads of the Caliphate
in 122/740. He is supported by the moderate Shi‘a but the most supporters
of the Zayd turned to support his nephew ja’far during the rebellion. Zaydism
distinguished from the Ithna Ash’ariyya by the recognition of Zaid b. Ali.
Tabaristân Zaydi State is founded in Tabaristân by Hasan b. Zayd in 250/864.
Tabaristân is a territory on the southern cost of the Caspian Sea and North of
the Elburz Mountains.
The Zaydî community was shifted further west after the collapse of the
Tabaristân Zaydi State. There were the territories of the Daylamites and Gilites.
The Zaydi communities of Daylam had been converted to Islam by efforts of the
Zaydi Imâm al-Nâsır lil-Hakk.
Although the Zaydi Community in Daylam was impotent the Zaidite survived
until the early sixteenth century, when it was absorbed by the Twelver Shi’a.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Islamic Sects |
Journal Section | Articles |
Authors | |
Publication Date | March 30, 2011 |
Published in Issue | Year 2011 Volume: 1 Issue: 11 |
Journal of Islamic Sciences is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License (CC BY NC).