eş’arî ekolünün Öncüsü olarak eBu’l-Hasan el-eş’arî ve kelâmî GÖrüşlerİ

Year 2012, Volume: 7 Issue: 1, 21 - 47, 30.03.2012

Mehmet Kubat

Abstract

Ebu’l-Hasan el-Eş’arî, Ehl-i Sünnet düşüncesinin en yaygın iki büyük
kolundan biri olan ve onun adına nispetle anılıp şöhret bulan Eş’arîyye
Mezhebi’nin kurucu babası ve bu düşünce ekolünün en başta gelen teo
risyenidir. Eş’arî, ortaya çıktığı Hicrî IV. (Miladî X.) yüzyıldan günümüze
değin muhafazakâr Müslümanların çoğunluğunun temel dinî inançları
nı dayandırdığı Eş’ariyye Kelâm Okulu’nun İslâm coğrafyasında önemli
bir nüfuza sahip olmasına ve günümüze değin geniş kitleler tarafından
hüsn-ü kabul görmesine de etkide bulunmuştur. Ehl-i Sünnet düşünce
sini sistemleştiren âlimler üzerinde derin izler bırakan el-Eş’arî’nin, bir
yandan önceleri mensubu bulunduğu Mu’tezilî düşünce sistemine çok
esaslı eleştiriler yöneltmesi, öte yandan Mu’tezile’den ayrıldıktan sonra
görüşlerini paylaştığı Ashâbu’l-Hadîs’in sahiplendiği fikirlerin rasyonel
temellerini bulmaya çalışması, onun kelâm yönteminin irdelenmesini ve
itikadî görüşlerinin tetkik edilmesini daha da önemli kılmaktadır.

Keywords

el-Eş’arî, Eş’arî teoloji, Mu’tezile, Ehl-i Sünnet, eleştiri

ABU’L-HASAN AL-ASH’ARI AS THE FOUNDING FATHER OF THE SCHOOL OF AL-ASH’ARI AND HIS THEOLOGICAL VIEWS

Abstract

Abu’l-Hasan al-Ash’ari is the founding father and theoretician of al-Ash’ari
sect which is one of the two important and common branches of Ahl-Sun
nah thinking. al-Ash’ari has been an influential figure since 10th century
on the al-Ash’ari Theological School which is an important institution for
the majority of the conservative Muslims worldwide. The serious criticism
of Mu’tazili thought system, of which he was once a member, made by al
Ash’ari who has had a deep influence on the scholars that are systemizing
the thought of Ahl-Sunnah. As well as his effort to find out the rational ba
sis of ideas belonging to with Ashabu’l-Hadith whom he shared his views,
make quite important the studying his theological method and reviewing
his ideas related to belief.

Keywords

al-Ash’arî, Ash’arite theology, Mu’tazilah, Ahl-Sunnah, ciriti cal

References

• Abdulcebbâr, Kâdî, Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, Nşr. Abdulkerim Osman, Kâhire, 1966.----------------, el-Muğnî fî Ebvâbi’t-Tevhîdi ve’l-Adl, Nşr. İbrahim el-Ebyârî, Kahire, 1961.
• Abdulhamîd, İrfan, “Eş’arî”, DİA, İstanbul, 1995, XI/444-446.
• Altıntaş, Ramazan, “Geçmişten Günümüze Kelâm Geleneği”, Eskiyeni Dergisi, Sayı: 16, ss. 22-29, Ankara, 2010.
• Atay, Hüseyin, “Bilgi Teorisi (İlmin İmkânı)”, AÜİFD, C. XXIX, ss. 1-40, Ankara, 1987.
• Bağdâdî, Abdulkâhir, Usûlu’d-dîn, Beyrut, 1981.----------------, el-Fark Beye’l-Firak, Beyrut, (Nşr. Daru’l-Ma’rife), Ts.
• Bağdâdî, Hatîb, Târihu Bağdad, Beyrut, Ts.
• Bedevî, Abdurrahmân, Mezâhibu’l-İslâmiyyîn, Beyrut, 1996.
• Belhî, Ebû’l-Kâsım, Zikru’l-Mu’tezile, (Fazlu’l-İ’tizâl ve Tabakâtu’l-Mu’tezile içinde), Tu nus, 1974.
• Burslan, Kıvâmuddîn, Dâru’l-Fünûn İlâhiyat Fakültesi Mecmuası, İstanbul, 1928.
• Çelebi, İlyas, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdulcebbâr, İstanbul, 2002.----------------, “Hüsün-Kubuh”, DİA, (XIX/61), İstanbul, 1999.
• Ebû Zehra, Muhammed, Târihu’l-Mezâhibi’l-İslâmiyye fi’s-Siyâseti ve’l-Akâid, B.y.y., (Nşr. Daru’l-Fikri’l-Arabî), 1989.
• Ensârî, Hammâd b. Muhammed, (el-Eş’arî, el-İbâne an Usûli’d-Diyâne adlı eserine yazdığı) “Mukaddime”, Medine, 1410.
• Eş’arî, Ebu’l-Hasen, el-İbâne ‘an Usûli’d-Diyâne, Medîne, 1410.----------------, İslâm İnanç Esasları, “el-İbâne an-Usûli’d-Diyâne Tercümesi”, Çev.
• Mehmet Kubat, İstanbul, 2008.
• ----------------, Kitâbu’l-Luma’ fi’r-Red ala Ehli’z-Zeyği ve’l-Bida’, Thk., Richard J. McCarthy, Beyrut 1953.
• ----------------, Makalâtu’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn, Nşr. Helmut Ritter, Weisba den, 1980.----------------, Risâle fî İstihsâni’l-Havz fî İlmi’l-Kelâm, Richard J. McCarty, The Theo logy of al-Ash’arî içinde, Beyrut, 1953.----------------, (el-Hass ale’l-Bahs), “Ebu’l-Hasan el-Eş’arî ve Bir Risalesi”, Çev. Talat Koçyiğit, AÜİFD, Yıl: 1960, Cilt: VIII, Ankara 1961, ss. 165-174.----------------, Risâle ilâ Ehli’s-Sağr, Thk. Muhammed es-Seyyid el-Celyend, Kahire, 1987.
• Gölcük, Şerafeddin (Süleyman Toprak ile birlikte), Kelâm, Konya, 1996.
• İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali B. Hasan, Tebyînu Kizbi’l-Müfteri fîmâ Nüsibe ile’l-İmâm Ebi’l-Hasan El-Eş’arî, Dimeşk 1399/1979.
• İbn Fûrek, Ebu Bekr Muhammed b. el-Hasan, Mucerredu Makâlâti’ş-Şeyh Ebi’l-Hasan el-Eş’ari, Thk., Daniel Gimaret, Beyrut, 1987.
• İbnu’n-Nedim, Ebu’l-Ferec, Kitabu’l-Fihrist, nşr. M. Rıza Teceddüd, Tahran, 1366.
• İsmail Hakkı, İzmirli, Yeni İlm-i Kelâm, Ankara, 1981.
• Keskin, Mehmet, Eş’ariliğin Teşekkül Süreci, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara, 2005.
• Koçyiğit, Talat, “Ebu’l-Hasan El-Eş’arî ve Bir Risalesi”, AÜİFD, Yıl: 1960, Cilt: VIII, Ankara 1961, ss. 165-174.
• KUBAT, Mehmet, “Selefî Perspektifin Tarihselliği”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, C. XVI II, Sayı: 3, Ankara, 2004, ss. 235-251. ----------------, “Çevirmenin Sunuşu”, Ebu’l-Hasan el-Eş’arî, İslâm İnanç Esasları “el-İbâne an Usûli’d-Diyâne”, içinde, İstanbul, 2008, ss. 7-21.
• Mağribî, Ali Abdu’l-Fettâh, El-Fıraku’l-Kelâmiyyeti’l-İslâmiyye, Mısır, 1986.
• Nesefî, Ebu’l-Muîn Meymûn b. Muhammed, Tabsiratü’l-Edille, Thk. Hüseyin Atay, An kara, 2003.
• Öztürk, Mustafa, Kur’an’ın Mu’tezilî Yorumu, Ankara, 2004
• Ritter, Helmut, “Eş’arî”, İA, (IV/390-392), İstanbul, 1993.
• Spitta, Wilhelm, Zur Geschichte Abu’l-Hasan al-As’hari’s, Leipzig, 1876.
• Subhî, Ahmed Mahmud, “el-Eş’arî”, Mevsûatu’l-Hadârati’l-İslâmiyye içinde, Amman, 1989.
• Subkî, Tâcuddîn Ebû Nasr Abdulvehhâb b. Ali, Tabakâtu’ş-Şâfiiyyeti’l-Kübrâ, B.y.y., (Nşr. Dâru İhyâi’l-Kütubi’l-Arabî), 1965.
• Şehristânî, Abdulkerim, el-Milel ve’n-Nihal, Beyrut, 1986
• Taftazanî, Ebu’l-Vefâ, Kelâm İlminin Belli Başlı Meseleleri, Trc. Şerafeddin Gölcük, İs tanbul, 1980.
• Taftazânî, Sa’du’d-Dîn, Şerhu’l-Akâid, B.yy., Trs.------, Kelâm İlmi ve İslâm Akâidi Şerhu’l-Akâid, Haz. Süleyman Uludağ, İstanbul, 1991.
• The Encyclopaedia of Islam, (New Edition), Leiden, 1954-.
• Topaloğlu, Bekir, Kelâm İlmi Giriş, İstanbul, 2010.
• Toprak, Süleyman, (Şerafeddin Gölcük ile birlikte) Kelâm, Konya, 1996.
• Watt, Montgomery W., IslamicPhilosopy and Theology, Edinburg, 1985.
• ------, “al-Ash’arî, Abu’l-Hasan, El2, (İng.) I/694-695.
• Yar, Erkan, “Eş’arî ve Metodolojisi”, FÜİFD, 10: 2, ss. 19-47, Elazığ, 2005.
• ------, “Eş’arî’nin Teolojik Görüşleri”, FÜİFD, 11: 1, ss. 1-23, Elazığ, 2006.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Ehl-i Sünnet”, DİA, (X/525-530), İstanbul, 1994.
• ------, “Eş’ariyye”, DİA, (XI/448-449), İstanbul, 1995.------, “Kesb”, DİA, “Kesb”, DİA, (XXV/304-305), Ankara, 2002. Yazıcıoğlu, M. Said, Kelâm Ders Notları, Ankara, 1998.
• Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Osman b. Ali, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, Beyrut, 1992