muallİm nâcİ (1849-1893)’nİn “hülâSatü’l-İhlâS” İSİmlİ İhlâS SûrESİ tEfSİrİ

Year 2012, Volume: 8 Issue: 2, 109 - 140, 30.11.2012

Ali Öztürk

Abstract

Muallim Nâci, Türk edebiyatının Tanzimat’la birlikte Batılılaşma temayü
lüne girdiği bir dönemde yaşamış, kırk dört yıllık ömrüne pek çok eser
sığdırmış velûd bir şair, yazar ve mütercimdir. Yeniliğe karşı olmamasına
rağmen eskiyi tamamen terk etmenin yanlış olduğunu savunduğu için
eski tarzın temsilcisi olarak görülmüştür. Şiirleri, hatıratı, gazete yazıla
rının yanı sıra Fransızca, Farsça ve Arapçadan çok sayıda çevirisi vardır.
Arapça tercümelerinden üçü Fahreddin Râzi’nin tefsirinden yapılmıştır.
Bunlardan biri Hülâsatü’l-İhlâs’tır. Mealen çeviri olmayıp özetlenmek su
retiyle serbest bir çeviridir. Yer yer kendi ifadeleriyle de çeviriyi zengin
leştirmiştir. Türkçeyi kullanmadaki başarısıyla takdir toplayan Muallim
Nâci’nin İhlâs Sûresi Tefsiri tercümesi, mensur dinî edebiyatımızın, dinî
tabirlerin yerli yerince kullanıldığı güzel örneklerinden biridir.

Keywords

Muallim Nâci, Kur’an, İhlâs Sûresi, tefsir, Fahreddin Râzi

HÜLÂSATÜ’L-İHLÂS As ThE muAllim nAci’s commEnTARy/TAfsiR of suRAh Al-iKhlAs

Abstract

Muallim Nâci is a poet, writer and interpreter, who lived in a period of
time that Turkish literature entered in westernization tendency, and has
given many works in his forty-four year life. he has been evaluated as a
representative of old genre since he had defended that leaving the old en
tirely is wrong even though he had not been against novelty. he has many
translations from French, Persian, and Arabic as well as poems, memories
and newspaper articles. Three of his translations from Arabic are from
Fakhr al-din Razi’s commentary. One of them is Hülâsatü’l-İhlâs. It is not
a straight translation but a free translation by summarizing. he had en
riched the translation partly with his expressions. Muallim Nâci’s Surah
Al-Ikhlâs commentary translation, which he has been appreciated for his
success on using Turkish, is one of good examples of prose religious lit
erature, which religious expressions are used properly.

Keywords

Muallim Nâci, quran, Ikhlas Surah, commentary, Fakhr al-Din Razi

References

• Ahmet Mithat Efendi-Muallim Nâci, Muhâberât ve Muhâverât:Mektuplaşmalar haz. ömer hakan özlap, İstanbul, özgü Yayınları, 2011.
• Ahmet Rasim, Matbuat Hatıralarından Muharrir, Şair, Edib, İstanbul, Kanaat Kitapha nesi ve Matbaası, 1342.
• Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi Başlangıçtan 1993’e, 5. bs., İstanbul, Kültür Koleji Yayınları, 1994.
• Ayverdi, İlhan, Asırlar Boyu Tarihî Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük (Kubbealtı Lugatı), İstanbul, Kubbealtı Neşriyat, 2005.
• Banarlı, Nihad Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, 11. bs., İstanbul, Milli Eğitim Ba kanlığı Yayınları, 2004.
• Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, İstanbul, Matbaa-i Âmire, 1333.
• Fahreddîn Râzî, et-Tefsîrü’l-kebîr (Mefâtîhu’l-gayb), 2. bs., Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-il miyye, (2. bs), 2004.
• Giritli Sırrı Paşa, Sırr-ı Kur’ân, İstanbul, Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1303.
• İnal, Mahmud Kemal (İbnülemin), Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-şuarâ), haz. hida yet özcan, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2000.
• Muallim Nâci, Firûzân, İstanbul, Karabet ve Kasbar Matbaası, 1303.
• Muallim Nâci, “Mütercem”, Tercüme Eserler, haz. Mehmet Atalay-Mehmet Yavuz, İs tanbul, Çantay Kitap Kırtasiye, 2009.
• Muallim Nâci, “Sırrı Paşa hazretlerine Teşekkür”, Saadet Gazetesi, 17 Muharrem 1304/ 4 Teşrin-i evvel 1302, nu: 537.
• Muallim Nâci, Hikemü’r-Rifai, İstanbul, Matbaa-i Âmire, 1304.
• Muallim Nâci, Hülâsatü’l-İhlâs, İstanbul, Matbaa-i Ebuzziya, 1304.
• Muallim Nâci, Istılâhât-ı Edebiyye, İstanbul, Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1307.
• Muallim Nâci, İ’câz-ı Kur’ân, 2. bs, İstanbul, Nişan Berberiyan Matbaası, 1308.
• Muallim Nâci, Medrese Hatıraları, İstanbul, Tercüman-ı hakikat, 1302.
• Muallim Nâci, Mehmed Muzaffer Mecmûası, İstanbul, Asaduryan Matbaası, 1306.
• Muallim Nâci, Muammâ-yı İlâhî Yâhud Bazı Suver-i Kur’âniyyenin Evâilindeki Hurûf-ı Teheccî, İstanbul, Matbaa-i Ebuzziya, 1302.
• Muallim Nâci, Ömerin Çocukluğu, (Sünbüle, nesir kısmı), İstanbul, Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1307.
• Muallim Nâci, Şerâre, İstanbul, Matbaa-i Ebuzziya, 1301.
• Muallim Nâci, Şöyle Böyle, İstanbul, A. K. Tozlıyan Matbaası, 1302.
• Muallim Nâci, Ubeydiyye, İstanbul, Mihran Matbaası, 1305.
• özel, Mustafa, “Son Dönem Osmanlı Tefsir Tarihinden Bazı Portreler II”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sa. 16, 2002.
• Salâhî [Mehmed Selâhaddin], Muallim Nâci, İstanbul, Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1310.
• Serçe, Erkan, İzmir’de Kitapçılık 1839-1928, -Kitaplar, Kitapçılar, Matbaalar ve Kütüp haneler, İzmir, Akademi Kitabevi 1996.
• Tanpınar, Ahmet hamdi, 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 8. bs, İstanbul, Çağlayan Kitabevi, 1997.
• [Tansel], Fevziye Abdullah, “ Muallim Nâci İle Recaizâde Ekrem Arasındaki Münakaşa lar ve Bu Münakaşaların Sebep Olduğu Edebî hâdiseler”, Türkiyat Mecmuası, c. 10, Yıl: 1951-1953, s. 159-200.
• Tansel, Fevziye Abdullah, “Muallim Nâci ve Tercüme”, Tercüme Dergisi, c. 4, sa. 22, 1943,s. 238-245.
• Tansel, Fevziye Abdullah, “Muallim Nâci’nin Arapça ve Acemceden Tercümeleri” Tercü me Dergisi, c. 9, sa. 55, s. 51-65.
• Tansel, Fevziye Abdullah, “Muallim Nâci’nin Dînî Eserleri”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, 1961.
• Tansel, Fevziye Abdullah, “Muallim Nâci’nin, Türk Dilinin Sadeleştirilmesi, Dil Cemi yetinin Kurulması hakkındaki Düşünceleri”, Türk Kültürü, Yıl: 9, Sayı: 100, 1971, s. 286-292.
• [Tansel], Fevziye Abdullah, “Muallim Nâci” İslam Ansiklopedisi Milli Eğitim Bakanlığı, c. 9, s. 15-21.
• Tarakçı, Celal, Muallim Naci Efendi Hayatı ve Eserlerinin Tedkiki, Samsun, Sönmez Ofset Matbaası, 1994.
• Uçman, Abdullah, “Muallim Naci” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstan bul, Türkiye Diyanet Vakfı, 2005, c. 30, s. 315-317.
• Uçman, Abdullah, Muallim Naci, Hayatı-Kişiliği-Eserleri, İstanbul, Toker Yayınları, 1998.