1697 SEFERİNDE TUNA DONANMASI’NIN OPERASYONEL MASRAFLARI

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 21 - 40, 05.02.2024

Seyfullah Aslan

Öz

Osmanlı İmparatorluğu, 1683’te Viyana’yı ikinci defa kuşatmasıyla başlayan savaşlarda Kutsal İttifak Devletleri’yle uzun yıllar mücadele etmek zorunda kalmıştır. Bu savaşlar esnasında Tuna Nehri üzerinden Osmanlı garnizonlarını ve cephe hattını lojistik bakımdan destekleyen Tuna donanması, dikkate değer bir operasyonel güç olarak ortaya çıkmıştır.
1697 seferi, gerek II. Mustafa’nın bizzat sefere katılması açısından gerekse Osmanlıların nihai bir netice alarak savaşlara son verme arzusundan dolayı kapsamlı hazırlıkların yapıldığı bir seferdi. Tuna donanmasının mevcudu, kabiliyetleri ve gücü de bu hazırlıklar kapsamında artırılmaya gayret edilmiştir.
Donanmanın hazırlıkları kapsamında gerek gemi inşa, teçhiz, tamir ve bakım masrafları gerek personel ve gerekse donanma personeli için ihtiyaç duyulan peksimed, zahire ve un gibi yiyecekler ile donanma tarafından kullanılan savaş malzemelerinin masrafları, ilgili senede Tuna donanmasının operasyonel masraflarını oluşturmaktadır. Masrafların ortaya çıkmasıyla beraber, ilgili sefer boyunca donanmanın Osmanlı hazinesine maliyeti hesaplanacaktır.
Başkanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan defterler ve evraklardan elde edilen bilgiler yanında donanmaya yapılan toplam masrafı kıyas etmek üzere literatürden istifade edilerek masrafın bütçe içindeki oranı tespit edilip değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, savaş, 1697 seferi, II. Mustafa, Tuna Nehri, Tuna donanması

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Cevdet Bahriye (C. BH.): No: 3854.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Maliyeden Müdevver Defterler (MAD): No: 184, 2731, 2736, 3419, 3427, 3462, 3473, 7915, 5257, 5536, 8473, 8488, 8489, 9479, 9879, 9880, 9881, 10305.
• Aslan, S. (2022). Osmanlı İmparatorluğu’nun Tuna donanması: Teşkilâtı ve faaliyetleri (1683-1718) (Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Aydın, Y. A. (2016). Müteşebbis ve devlet: 18. yüzyılda Peksimetçibaşı Nureddin Ağa’nın yükselişi. Kitabevi.
• Bostan, İ. (2018). 17. yüzyılda Tersâne-i Âmire. Küre Yayınları.
• Bostan, İ. (2005). Kürekli ve yelkenli Osmanlı gemileri. Bilge Yayıncılık.
• Çakır, B. (2019). Kese. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. Ek-2, s. 42-43). TDV.
• Darling, L. T. (2019). Gelir artışı ve kanuna uygunluk: Osmanlı İmparatorluğunda vergi toplanması ve maliye yönetimi 1560-1660. Alfa Yayınları.
• Defterdar Sarı Mehmed Paşa. (1995). Zübde-i Vekayiât: Tahlil ve metin (1066-1116/1656-1704). (A. Özcan, haz.). TTK Yayınları.
• Fodor, P. (2020). Kızıl elma (Ö. Kolçak, çev.). Yeditepe Yayınevi.
• İşbilir, Ö. (2007). Nüzül. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 33, s. 311-312). TDV.
• Özcan, A. (haz.). (2000). Anonim Osmanlı tarihi (1099-1116/1688-1704). TTK Yayınları.
• Sahillioğlu, H. (1991). Avârız. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 4, s. 108-109). TDV.
• Sahillioğlu, H. (haz.). (2004). Koca Sinan Paşa’nın telhisleri. IRCICA Yayınları.
• Sevinç, T. (2019). Sultanın son seferleri, 1695 ve 1696 Avusturya seferlerinde organizasyon ve lojistik. İdeal Kültür Yayıncılık.
• Tabaoğlu, A. (2016). Osmanlı mâlî tarihi. Dergâh Yayınları.
• Tabaoğlu, H. S. (2019). Savaş ekonomisi: İnebahtı’ya giden yolda İspanyol Monarşisi’nin mali hazırlıkları.
• History Studies, 11(1), 247-260.