ADAKLI KİLİSESİ ÜZERİNDE BULUNAN RÖLYEF VE KÖKENİ HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME

Year 2018, , 407 - 422, 28.12.2018

Nebi Butasım

https://doi.org/10.31591/istem.434704

Abstract

Bingöl ili tarihi eserler bakımından zengin bir envantere sahiptir.
İlin tarihi eserleri, sanat tarihçi ve arkeologlar tarafından yeterli düzeyde
incelenmediği için, bilim dünyası ve kamuoyu tarafından çok az bilinmektedir.
Bingöl ilinin Neolitik dönemden beri yerleşim yeri olduğu ve daha sonraki
tarihi dönemlerde birçok medeniyete ev sahipliği yaptığı bilinmektedir. Son
dönemde yapılan araştırmalar ile Bingöl ilinde Neolitik yerleşim yerleri,
Urartu, Hitit, Roma, Bizans, Eyyubi, Akkoyunlu, Osmanlı dönemlerine ait
yerleşim yerleri ve tarihi eserleri olduğu saptanmıştır.

Bingöl ilinde bulunan eserlerin en yoğun olduğu bölgelerden biri de
Kiğı ve Adaklı ilçeleridir. Kiğı ve çevresinde Neolitik dönem yerleşkelerinden
son dönem Osmanlı eserlerine kadar geniş tarihi bir aralıkta eserler mevcuttur.
Bölgede özellikle Hıristiyan dönemine ait önemli ölçüde manastır ve kilise
bulunmaktadır. Bölge içinde yer alan ve günümüzde Bingöl ilinin ilçeleri
arasında bulunan Adaklı ilçe merkezinde de günümüzde büyük kısmı yıkılmış bir
kilise bulunmaktadır. Bu kilisenin ayakta kalan tonozlu kısmının giriş
kapısında bir rölyef yer almaktadır. Bu rölyef, Hıristiyan mitolojisi ve
ikonografisinde yer alan, Aziz George’nin bir ejderha/yılan başını ezdiği
tasvirdir. Hıristiyan dünyada oldukça geniş yer edinmiş bu rölyef,
Hıristiyanlık öncesi döneme ait olan bir inanış ve efsanenin, Hıristiyan
dininde farklı bir şekilde hayat bulmuş şeklidir.

Bu çalışmada Bingöl ilinde bulunan ve Hıristiyan kiliselerinde
tasvir, rölyef ve heykelleri yapılmış olan Aziz George’nin, tarihi kökenleri
üzerinde durulacaktır. Hıristiyan sanatına mal edilen ve doğu kökenli olan bu
efsane ve efsanenin sanata yansımaları değerlendirilecektir. 

Keywords

Hıristiyan, sanat, Bingöl, rölyef

References

• AKURGAL, Ekrem, Anadolu Kültür Tarihi, TUBİTAK, Ankara 1997.
• ATİYA, Aziz S., Doğu Hıristiyanlığı Tarihi, (Çev: Nurettin Hiçyılmaz), Doz Yayınları, İstanbul 2005.
• BASUĞUY, Bedrettin Eyyubiler, el-Melikü’s-Sâlih Dönemi, Siyer Yay, İst. 2017.
• BRATTON, Fred Gladstone, Yakın Doğu Efsaneleri, (Çev: Nejat Muallimoğlu), Avcıol Yayınları İstanbul 2000.
• BROWN, Patricia, The Role And Symbolism Of The Dragon In Vernacular Saint’s Legends, 1200-1500, Birmingham Üniversitesi Sanat Fakültesi, (Basılmamış Doktora Tezi), 1998.
• CROWFORD, Harriet, Sümer ve Sümerler, (Çev: Nihal Uzan), Londra Arkeoloji Enstitüsü Yay, Ankara 2015.
• JOAN, Oates, Babil, (Çev: Fatma Çizmeli), Arkadaş Yayınları, Ankara 2015.
• KOCH, Guntram, Erken Hıristiyan Sanatı, (Çev: Ayşe Aydın), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2015.
• KRAMER, Samuel Noah, Sümerian Mytology A Study Spiritual and Literary Achievement İn The Third Milennium B.C., Pensilvanya Ünv. Yay., Fledelfia 1961.
• TİRYAKİ, Sırrı, Kalkolitik Çağda Anadolu Bölgesi Madenciliğinin Başlangıç Evreleri, B.Ü. SBE Dergisi, Yıl 7, Cilt 7, Sayı 13, ss. 177-200, Bingöl 2017.
• ÜNAL, Ahmet, Hititler Devrinde Anadolu, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2005.